Nông nghiệp - Môi trường phải song hành dẫn dắt phát triển kinh tế, xã hội bền vững

Phó Thủ tướng đề nghị Đảng uỷ Bộ Nông nghiệp và Môi trường trình bày ngắn gọn, đi thẳng vào những điểm còn tồn tại, vướng mắc (nếu có) liên quan đến các khâu như chuẩn bị đại hội cơ sở, nhân sự, văn kiện, cử đoàn đại biểu, tổ chức góp ý cho văn kiện đại hội đảng bộ cấp trên.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh ý nghĩa của việc sáp nhập hai lĩnh vực tài nguyên - môi trường và nông nghiệp - nông thôn. Điều đó tạo điều kiện để ngành quản lý toàn diện không gian phát triển của đất nước, từ hệ sinh thái, tài nguyên thiên nhiên đến môi trường và nông thôn.

Đây cũng là lần đầu tiên “Kinh tế - Xã hội - Môi trường” được xác định là trung tâm trong quá trình xây dựng dự thảo văn kiện Đại hội lần thứ XIV của Đảng. Do đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần thay đổi tư duy quản lý và phát triển để đưa môi trường lên đúng vai trò “không đi sau mà song hành, dẫn dắt cùng kinh tế và xã hội. Nông nghiệp không chỉ là “trụ đỡ” mà phải trở thành động lực, gắn với mô hình phát triển xanh, tuần hoàn, bền vững.

Báo cáo chính trị của Đảng bộ Bộ Nông nghiệp và Môi trường phải xác định, cụ thể hóa các quan điểm, mục tiêu cụ thể của các lĩnh vực đang quản lý; tiếp cận các chủ trương, chính sách, chiến lược với tinh thần đổi mới, tư duy đột phá, xác lập rõ vai trò trung tâm của Bộ trong phát triển bền vững quốc gia, thể hiện bằng chương trình hành động cụ thể, khả thi.

Bốn đột phá chiến lược

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nhiệm kỳ 2025-2030, Bộ sẽ tập trung vào một số đột phá chiến lược.

Cụ thể là bảo đảm thể chế phải đi trước, mở đường cho đột phá phát triển. Hệ thống pháp luật vừa phục vụ yêu cầu quản lý, vừa thúc đẩy phát triển, trong đó lấy kiến tạo phát triển làm trọng tâm.

Tăng cường “hướng về địa phương, cơ sở” để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thi hành chính sách, pháp luật; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý, quản trị phát triển giữa Trung ương và địa phương, phát huy vai trò tự chủ, tự chịu trách nhiệm của địa phương. Đổi mới phương thức quản lý nhà nước, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát, giảm tối đa rủi ro pháp lý và chi phí tuân thủ đối với người dân, doanh nghiệp.

Xây dựng và triển khai các chính sách, khuôn khổ pháp lý, cơ chế thử nghiệm, thí điểm vượt trội cho các mô hình sản xuất nông nghiệp dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; tăng cường liên kết giữa các đơn vị nghiên cứu, các trường đại học với doanh nghiệp trong nghiên cứu, triển khai, chuyển giao khoa học, công nghệ.

Triển khai mạnh mẽ, toàn diện, đồng bộ, thực chất, hiệu quả công tác chuyển đổi số, hoàn thiện Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, sớm xây dựng nền tảng số quản lý theo thời gian thực.

Tiếp tục hoàn thiện và đột phá mạnh mẽ trong xây dựng hạ tầng nông nghiệp, nông thôn, tài nguyên, môi trường đồng bộ, hiện đại. Phát triển thủy lợi đa mục tiêu; xây dựng nâng cấp sửa chữa công trình phòng chống thiên tai, biến đổi khí hậu. Ứng dụng công nghệ quản lý và sử dụng nước hiệu quả; quản trị tài nguyên nước trên nền tảng công nghệ số thông qua các hệ thống công cụ hỗ trợ ra quyết định điều hòa phân phối, hệ thống thông tin, dữ liệu tài nguyên nước quốc gia, hệ thống theo dõi, đánh giá, giám sát an ninh nguồn nước quốc gia. Phát triển hệ thống cảng cá, khu neo đậu, đầu tư cơ sở hạ tầng trên bờ, nuôi biển. Đầu tư xây dựng hạ tầng lâm nghiệp để bảo vệ và phát triển rừng. Phát triển hạ tầng phục vụ chuỗi cung ứng lạnh, bảo quản, chế biến. Tập trung cao hơn các nguồn lực cho thích ứng với biến đổi khí hậu, nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo; hạ tầng ứng phó với thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu; điều tra cơ bản tài nguyên và giám sát, cảnh báo, xử lý, khắc phục ô nhiễm môi trường.

Xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý các cấp của hệ thống chính trị thực sự tiêu biểu; đội ngũ nhà khoa học, chuyên gia, đội ngũ doanh nhân, nông dân chuyên nghiệp đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong giai đoạn phát triển mới của ngành và trong kỷ nguyên phát triển mới của đất nước.

Sáu mục tiêu lớn

Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định 6 mục tiêu tổng quát của nhiệm kỳ.

Theo đó, xây dựng nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa đồng thời phát triển nông nghiệp dựa trên lợi thế so sánh quốc gia theo hướng hiện đại có năng suất, chất lượng cao, hiệu quả, bền vững, có sức cạnh tranh cao thuộc nhóm dẫn đầu khu vực Đông Nam Á và Top 15 trên thế giới vào năm 2030.

Chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, phòng tránh thiên tai, giảm phát thải khí nhà kính; có bước chuyển biến cơ bản trong khai thác, sử dụng tài nguyên theo hướng hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả và bền vững; ngăn chặn xu hướng gia tăng ô nhiễm môi trường, suy giảm đa dạng sinh học nhằm bảo đảm chất lượng môi trường sống, duy trì cân bằng sinh thái, hướng tới nền kinh tế xanh, thân thiện với môi trường.

Nâng cao đóng góp của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo vào tăng trưởng, đóng góp của năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) ở mức trên 50%.

Đẩy mạnh hợp tác quốc tế, huy động có hiệu quả nguồn lực quốc tế nhằm thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu của ngành nông nghiệp và môi trường; ứng phó với các vấn đề an ninh phi truyền thống (lương thực, tài nguyên nước, khoáng sản, khí hậu, đa dạng sinh học…), đảm bảo lợi ích của Việt Nam trên trường quốc tế.

Đến năm 2030, hệ thống kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn cơ bản đồng bộ, hiện đại. Giải quyết căn bản nước sinh hoạt cho các đảo có đông dân cư; hoàn thiện đồng bộ hệ thống công trình điều tiết nước mặn, nước ngọt, tích trữ nước trên các lưu vực sông lớn; cân đối đủ nước phục vụ dân sinh và phát triển kinh tế - xã hội. Hoàn thành sửa chữa, nâng cấp các đập, hồ chứa nước hư hỏng, xuống cấp, thiếu năng lực phòng, chống lũ. Tập trung phòng, chống sạt lở bờ sông, bờ biển tại các khu vực trọng điểm xung yếu.

Phát huy tối đa tiềm năng, giá trị tài nguyên, không gian biển; chú trọng tài nguyên vùng bờ và sự kết nối giữa đất liền và biển; tạo lập cơ sở cho phát triển nhanh và bền vững kinh tế biển, góp phần hình thành, phát triển các ngành kinh tế biển vững mạnh, tạo nhiều sinh kế hiệu quả cho người dân; bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại và hợp tác quốc tế, giữ vững độc lập, chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán và lợi ích quốc gia trên biển; từng bước đưa Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển.

Tiếp cận tư duy Bộ đa ngành, đa lĩnh vực và quản lý tổng hợp

Kết luận cuộc làm việc, Phó Thủ tướng đánh giá cao sự chủ động, nghiêm túc và kỹ lưỡng trong chuẩn bị văn kiện, nhân sự, tổ chức Đại hội các cấp của Đảng bộ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, “bảo đảm tính dân chủ, thể hiện tinh thần trách nhiệm và giữ được nguyên tắc”.

Công tác phối hợp giữa các đơn vị trong Bộ được triển khai nhịp nhàng, hiệu quả. Các vấn đề về nhân sự đã được chuẩn bị tốt, cần tiếp tục hoàn thiện, trên cơ sở gắn nhân sự với công việc thực tiễn và yêu cầu công tác lãnh đạo toàn diện, sâu sát.

Phó Thủ tướng đặc biệt nhấn mạnh yêu cầu đổi mới tư duy trong xây dựng văn kiện, xác lập rõ vị trí trung tâm của tổ hợp “Kinh tế – Xã hội – Môi trường” trong định hướng phát triển, “tiếp cận tư duy Bộ đa ngành, đa lĩnh vực và quản lý tổng hợp, thống nhất tài nguyên, môi trường”.

Đây là cơ hội lớn, nhưng chỉ có thể chuyển hóa thành lợi thế nếu Đảng bộ Bộ Nông nghiệp và Môi trường có sự chuẩn bị tư tưởng vững vàng, tổ chức thực hiện quyết liệt, bài bản. Tư duy mới phải được thể hiện trong văn kiện và chương trình hành động, với các bước đi cụ thể, rõ mục tiêu, lộ trình và trách nhiệm thực hiện.

Báo cáo chính trị cần nhấn mạnh yêu cầu phát triển ba trụ cột “Kinh tế – Xã hội – Môi trường” trên một trục phát triển bền vững, với vị trí ngang bằng và gắn bó hữu cơ. “Môi trường cũng chính là kinh tế. Kinh tế phải chuyển đổi sang kinh tế xanh để thực hiện cho môi trường. Xã hội cũng phải tạo nhận thức và giải quyết môi trường”, Phó Thủ tướng nói.

Vì vậy, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phải chuyển mạnh từ tư duy bảo vệ môi trường sang tư duy kinh tế môi trường để kiến tạo chính sách, xây dựng pháp luật dẫn dắt các lĩnh vực kinh tế phát triển theo hướng xanh, tuần hoàn, các-bon thấp, khôi phục và khai thác bền vững môi trường tự nhiên, phát triển năng lượng tái tạo…

Lĩnh vực nông nghiệp, từ vị trí “trụ đỡ” phải trở thành ngành kinh tế có giá trị gia tăng cao, đóng góp lớn và bền vững vào nền kinh tế quốc dân. Thay đổi tư duy từ “sản xuất nông nghiệp” sang “kinh tế nông nghiệp”, tập trung vào chuỗi giá trị nông sản, mở rộng sang dịch vụ, thương mại, logistics, thúc đẩy doanh nghiệp và nông dân tham gia sâu hơn vào các mắt xích tạo giá trị. Kinh tế nông nghiệp phải gắn với sản xuất, chế biến, công nghiệp hóa, chuyển giao công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Về nhiệm vụ giảm nghèo đa chiều bền vững, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phải đảm nhiệm khâu tạo sinh kế, việc làm, đào tạo kỹ năng và năng lực cho người dân vùng nông thôn, miền núi, nơi còn khả năng thoát nghèo.

Trong đổi mới phương thức quản lý, Phó Thủ tướng cho rằng chuyển đổi số là yêu cầu cấp bách đối với ngành Nông nghiệp và Môi trường, “phải làm càng sớm càng tốt, tạo nền tảng số hoá trong tất cả các lĩnh vực”.

Bộ phải chủ động tham mưu, đề xuất đầu tư trọng tâm, hiện đại hóa hệ thống quan trắc, giám sát, dự báo thiên tai, quản lý hồ chứa, khí tượng thủy văn… như ứng dụng dữ liệu vệ tinh, cảm biến, công nghệ UAV, trí tuệ nhân tạo vào dự báo, cảnh báo và điều hành sản xuất nông nghiệp…

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường rà soát toàn bộ chương trình hành động để đảm bảo tính khả thi, rõ nguồn lực, trách nhiệm, sản phẩm cụ thể; lựa chọn chủ đề và phương châm của Đại hội mang dấu ấn riêng biệt “thể hiện quyết tâm, ý chí, là dấu ấn của ngành”.

Minh Khôi