'Nụ cười Võ Văn Kiệt'

Từ thập niên 80 của thế kỷ XX, đổi mới đường lối đối ngoại trở thành yêu cầu sống còn của Việt Nam trong bối cảnh quốc tế và trong nước có nhiều biến động. Vì vậy, từ Đại hội VI của Đảng đến nay, đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế đã từng bước được hoạch định, được bổ sung và phát triển.

Với cương vị nhà lãnh đạo của đất nước khi đó, Thủ tướng Võ Văn Kiệt nhận thức rất rõ tình hình quốc tế và trong nước để đưa ra phương thức đối ngoại hợp tình, hợp lý. Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã cụ thể hóa đường lối chính sách đối ngoại của Đảng vào trong thực tiễn. Xác định việc mở cửa giao lưu quốc tế là một điều kiện tiên quyết để thoát khỏi đói nghèo, lạc hậu.

Thủ tướng Võ Văn Kiệt nhận định: "Trong thế giới ngày này, không phải mâu thuẫn đối kháng giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa đế quốc, mà trước hết là tính đa dạng, đa cực đang trở thành nhân tố nổi trội nhất chi phối những mâu thuẫn, sự vận động của các mối quan hệ giữa mọi quốc gia. 

Và cũng khác với trước, ngày nay lợi ích quốc gia, lợi ích khu vực và lợi ích toàn cầu đóng vai trò ngày càng quan trọng hơn trong việc xử lý các mâu thuẫn cũng như trong việc tạo ra những tập hợp lực lượng trên thế giới"

Với tư duy đổi mới và tầm nhìn chiến lược của mình, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã góp phần đóng góp với Đảng và Nhà nước thực hiện chủ trương mang tính bước ngoặt trong đường lối đối ngoại. Đó là đường lối đối ngoại "độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế", một bộ phận quan trọng trong toàn bộ sự nghiệp đổi mới của Đảng và Nhà nước ta.

Đường lối đúng đắn này đã mang lại thành công to lớn cho sự nghiệp đổi mới của Việt Nam, được thế giới công nhận. Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Ban Ki-moon đã đánh giá: "Ông Võ Văn Kiệt là người đóng vai trò động lực trong công cuộc cải cách kinh tế ở Việt Nam khởi đầu hồi cuối những năm 1980, và đã mở đường cho quá trình chuyển tiếp của Việt nam từ tình trạng nghèo khổ sang một thập kỷ tăng trưởng kinh tế đầy ấn tượng".

Trong thời kỳ bị bao vây cấm vận vô cùng khó khăn, đồng chí Võ Văn Kiệt là người đóng vai trò then chốt trong việc cải thiện, mở ra quan hệ ngoại giao rộng lớn của Việt Nam với các nước trên thế giới.

Thủ tướng Võ Văn Kiệt luôn canh cánh trong lòng là làm sao để phát triển đất nước, đưa dân tộc Việt Nam thoát khỏi nguy cơ tụt hậu, nghèo nàn. "Chúng ta phải làm sao bắt kịp thế giới" "Chúng ta phải thoát khỏi cái nghèo, rút ngắn khoảng cách giữa mình với các nước, để có được dân giàu nước mạnh. Cách chọn lựa của Việt Nam là giữ được ổn định, làm sao tránh được đối đầu, chính điều này là điều phải xác định từ bây giờ, xây dựng đất nước mình tránh sự đối đầu trong bất cứ tình huống nào".

Vào đầu những năm 1990, khi thấy cơ hội thoát khỏi tình thế bao vây cấm vận và phát triển mở rộng quan hệ quốc tế, đồng chí đã đề xuất áp dụng chiến thuật ngoại giao "hoa sen nở"-đi từ trong ra ngoài, theo đó, trước hết Việt Nam phải cải thiện quan hệ với các nước trong khu vực Đông Nam Á, đi đôi với việc bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, từ đó tạo ra cục diện đối ngoại mới để cải thiện, thiết lập quan hệ với các nước ở khu vực Tây Thái Bình Dương như Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia. Cuối cùng vươn xa hơn và EU, Mỹ và các nước khác.

Chính tư duy mang tính chiến lược đó đã tạo tiền đề đưa Việt Nam hội nhập quốc tế hiệu quả, thêm bạn bớt thù, khẳng định chính sách nhất quán của Việt Nam sẵn sàng là bạn với tất cả các nước trên thế giới, phấn đấu vì hòa bình, hợp tác và phát triển.

Những thành tựu quan trọng trong việc phá thế bao vây cô lập và đồng chí Võ Văn Kiệt là một trong những người có đóng góp lớn nhất, đã mang đến những thành tựu to lớn trong công cuộc đổi mới.

Sau hơn 30 năm Đổi mới, Việt Nam đã có quan hệ ngoại giao với 189/193 nước thuộc tất cả các châu lục và có quan hệ tốt đẹp với tất cả nước lớn, các Ủy viên Thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Việt Nam có quan hệ đối tác chiến lược với 17 quốc gia (trong đó có 3 đối tác chiến lược toàn diện), 13 đối tác toàn diện.

Từ một nước bị bao vây cấm vận, Việt Nam đã trở thành thành viên tích cực và có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế.  Kinh tế đối ngoại ngày càng đóng góp vai trò quan trọng trong việc nâng cao sức mạnh tổng hợp của đất nước. 

Để có những thành tựu to lớn này, cùng với sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng và Nhà nước, vai trò cá nhân và công lao của những vị lãnh đạo đi tiên phong mở đường như đồng chí Võ Văn Kiệt là vô cùng quan trọng.

Trong con mắt lãnh đạo các nước, đồng chí Võ Văn Kiệt chính là người đã góp phần "đưa Việt Nam ra thế giới", "nụ cười Võ Văn Kiệt" đã trở thành một hình ảnh thân thiện trong mắt bạn bè quốc tế. 

Với các nhà lãnh đạo của các nước bạn bè, nhất là các nước trong khu vực, đồng chí Võ Văn Kiệt đã xây dựng được quan hệ cá nhân rất thân thiện, ngoài mối quan hệ chặt chẽ với nguyên Thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu, đồng chí còn có mối quan hệ thân thiện với nguyên Thủ tướng Malayxia Mahathir Mohammed, nguyên Thủ tướng Thái Lan Chatichai..., nhờ đó góp phần đắc lực vào việc thúc đẩy quan hệ giữa Việt Nam và các nước. 

Khi đồng chí qua đời, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Gonzalo Gallegos nói "Sự lãnh đạo của ông với tư cách là Thủ tướng Việt Nam từ năm 1991-1997 đã mang lại sự cải cách giúp cải thiện cuộc sống của hàng chục triệu người dân Việt Nam. Nỗ lực của ông đã mở đường cho việc bình thường hóa quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ năm 1995". 

Trong khi đó, nói về những đóng góp của Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long khẳng định "Dưới sự lãnh đạo của ông Kiệt, Việt Nam đã thực hiện nhiều sáng kiến lớn, đặc biệt là gia nhập ASEAN trong những năm 1995 và tham gia vào việc thành lập Diễn đàn Á-Âu vào năm sau với tư cách là một thành viên sáng lập"

Bạn bè quốc tế cũng đánh giá rất cao những đóng góp của đồng chí Võ Văn Kiệt vào công cuộc đổi mới, mở của của Việt Nam. Bộ trưởng cao cấp Singapore Goh Chok Tong bình luận:  "Võ Văn Kiệt là nhà lãnh đạo quốc gia đã thể hiện tầm nhìn và quyết tâm khi mở cửa thành công đưa Việt Nam hội nhập vào kinh tế thế giới".

Hãng thông tấn AFP đánh giá: "Ông Võ Văn Kiệt là vị Thủ tướng đã đưa Việt Nam qua những cải cách kinh tế cơ bản và làm thay đổi chính sách ngoại giao, là một nhà cải cách thẳng thắn. Ông chính là người đã giới thiệu cho thế giới thấy một gương mặt Việt Nam thực tế. Ông đi khắp châu Á và châu Âu, mời gọi đầu tư và tạo dựng các mối quan hệ. Sự cởi mở và nhiệt tình khiến ông có được phong cách của một chính trị gia đang vận động sự ủng hộ". 

Nhà ngoại giao Thụy Điển khẳng định "Võ Văn Kiệt là một nhà lãnh đạo đầy kinh nghiệm và cởi mở", "Việt Nam có nhiều điều để cảm ơn Võ Văn Kiệt vì những gì Việt Nam có hôm nay"

Trong thời gian giữ chức vụ Thủ tướng, đồng chí Võ Văn Kiệt đã đến nhiều nước cũng như đón tiếp nhiều đoàn ngoại giao các cấp đến Việt Nam. Báo Telegraph viết: "Khi làm Thủ tướng, ông Kiệt đã đi nhiều nước để thúc đẩy đầu tư và thiết lập những mối quan hệ ngoại giao và thương mại mới. Trong các mối quan hệ mới được thiết lập này, hai sự kiện ngoại giao nổi bật, có đậm dấu ấn Võ Văn Kiệt là việc bình thường hóa quan hệ với Mỹ và việc Việt Nam gia nhập ASEAN".

Tờ Time nhận định, nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt là một nhà lãnh đạo của sự thay đổi kinh tế theo định hướng thị trường của Việt Nam, được biết đến là đổi mới, trong cuối những năm 1980 đầu 1990.

BBC dẫn lời ông Jean Claude Pomonti, bình luận viên thời sự chính trị Đông Nam Á của tờ Le Monde của Pháp cho rằng, Võ Văn Kiệt là "một trong những chân dung nổi tiếng nhất của những nhà đổi mới chủ chốt trong lịch sử đương đại gần đây của Việt Nam, nhất là giai đoạn 1991-1997"; ông đã thúc đẩy sự cải tổ các cơ chế, bộ máy của Việt Nam, khuyến khích đầu tư, mở của của Việt Nam ra quốc tế.

Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã cống hiến trọn vẹn cả cuộc đời và sự nghiệp của mình cho cách mạng, tận trung với nước, tân hiếu với dân, giản dị, khiêm tốn, luôn đặt lợi ích của Đảng, của Tổ quốc, của nhân dân lên trên lợi ích của bản thân. Xứng đáng là học trò ưu tú của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Hình ảnh "một kiến trúc sư của Đổi mới" với sự nghiệp và những đóng góp to lớn đã góp phần phá thế bao vây cấm vận, đưa Việt nam hội nhập với thế giới, tạo tiền đề để Việt Nam có vị thế như ngày hôm nay. "Nụ cười Võ Văn Kiệt" sẽ mãi là hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng trong quan hệ ngày càng rộng mở của Việt Nam với bạn bè quốc tế trong tiến trình hội nhập của đất nước vào khu vực và thế giới.

Tuấn Dũng