Ô nhiễm sông ngòi: Báo động đỏ!

Hiện Việt Nam đã có báo cáo về môi trường sông ngòi do Bộ TN&MT thực hiện. Báo cáo được thực hiện từ nhiều nguồn khác nhau như nghiên cứu tư liệu báo chí viết về sông ngòi của 60 trang tin điện tử, ấn phẩm báo giấy từ năm 2006 - 2010, đồng thời huy động 50 lượt tình nguyện viên tiến hành phỏng vấn gần 1.300 hộ dân tại 9 xã ở các tỉnh thuộc Bắc bộ, Trung bộ và Nam bộ. Các khu vực được chọn để khảo sát gồm thị xã Phủ Lý (Hà Nam) khu vực có sông Châu Giang; đập thủy điện Hố Hô (Hà Tĩnh), và Đại Lộc (Quảng Nam) ven sông Vu Gia, Thu Bồn. Công tác điều tra được thực hiện tại một số địa phương thuộc ba lưu vực sông Nhuệ, sông Đáy, sông La, sông Vu Gia và sông Thu Bồn. Có đến 87% ý kiến đánh giá chất lượng sông ngòi đã bị ô nhiễm, nguyên nhân chủ yếu là do chất thải công nghiệp và chất thải sinh hoạt gây ra, làm cho nguồn nước sạch ngày càng khan hiếm hơn kể cả nguồn lợi thủy sản; 44% các hộ dân sống ven sông cho rằng sông suy thoái khiến họ bị căng thẳng tinh thần; 25% bị bệnh tật, mất đất sản xuất và ảnh hưởng đến nước sản xuất, tìm kiếm nguồn sinh kế…

GS.TS Ngô Đình Tuấn - ĐH Thủy Lợi cho biết: Việt Nam có 2.360 con sông và 26 phân lưu nhưng sự suy thoái nguồn nước trên các sông ngày càng trở nên nghiêm trọng. Nguyên nhân gây ô nhiễm sông ngòi chủ yếu là do hệ thống sông suy thoái từ chất thải các nhà máy, làng nghề, bệnh viện… đã trực tiếp xả nước ra sông chưa qua xử lý; bên cạnh đó còn nguyên nhân do bịt cửa vào để khai thác nông nghiệp và phân lũ khi cần thiết; do chia sẻ nguồn nước; do khai thác thủy lợi bằng đập dâng; và do xây dựng nhiều bậc thang thủy điện trên một hệ thống sông, khai thác cát gây xói lở bờ sông … Bà Trần Thanh Thủy - Trung tâm Con người và Thiên nhiên cho biết, vụ việc liên quan đến sông ngòi trở thành tâm điểm và diễn biến suy thoái sông ngòi ngày càng nghiêm trọng. Hiện tượng sạt lở ngày càng nghiêm trọng hơn ở khu vực Cần Thơ, Hà Tĩnh đã xảy ra hiện tượng sạt lở khiến dân bị mất nhà.

Theo các chuyên gia, từ thực trạng như vậy, nguồn tài nguyên nước trong lưu vực sông cần phải được quản lý thống nhất, không chia cắt giữa các cấp hành chính, giữa thượng nguồn và hạ nguồn; bảo đảm sự công bằng, hợp lý và bình đẳng trong nghĩa vụ và quyền lợi giữa các tổ chức, cá nhân trong cùng lưu vực sông.