Phát huy hiệu quả gói tín dụng 500.000 tỷ đồng

Đây là nội dung được trao đổi tại buổi làm việc của NHNN với các ngân hàng thương mại (NHTM) và đại diện các bộ ngành liên quan như Bộ Công thương, Bộ Xây dựng, Bộ Khoa học và Công nghệ về gói tín dụng 500.000 tỷ đồng cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và hạ tầng chiến lược.chiều ngày 24/4 tại Hà Nội.

Ngân hàng sẵn sàng nguồn lực thúc đẩy kinh tế, xã hội

Tại buổi làm việc, Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú cho rằng, đây là giai đoạn đòi hỏi nguồn vốn rất lớn cho đầu tư phát triển trước yêu cầu phát triển kinh tế nhanh, hướng tới GDP tăng trưởng 2 con số.

Muốn có đầu tư thì phải có nguồn vốn, nhất là vốn ưu đãi. Đầu tư cho các dự án trọng điểm bao gồm nhiều nguồn vốn khác nhau, như ngân sách, vốn FDI… Nhưng trong đó, tín dụng ngân hàng vẫn là một nguồn vốn quan trọng.

Trước tình hình trên, mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo NHNN xây dựng, triển khai gói tín dụng ưu đãi khoảng 500.000 tỷ đồng cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và hạ tầng chiến lược. Phó Thống đốc cho rằng đây là bài toán khó khăn trong bối cảnh nhiều gói tín dụng ưu đãi đang được triển khai, có chương trình được giải ngân rất tốt nhưng cũng vẫn còn gói tín dụng bị vướng mắc bởi một số yếu tố như không đáp ứng điều kiện vay vốn…

Đối với gói tín dụng 500.000 tỷ đồng cho doanh nghiệp đầu tư hạ tầng, công nghệ số, theo Phó Thống đốc, các ngân hàng đã cam kết tham gia và có nhiều ưu đãi dành cho các dự án, đơn cử như về lãi suất ưu đãi, về cho vay trung, dài hạn.

Thực tế, vốn ngân hàng có bản chất là vốn ngắn hạn. Hiện nay, để đáp ứng đảm bảo an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng, tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung, dài hạn đang ngày càng giảm dần. Điều này cũng nhằm đáp ứng các chuẩn mực an toàn quốc tế như Basel II, Basel III. Trong khi đó, Luật các tổ chức tín dụng (TCTD) sửa đổi cũng có nhiều quy định liên quan đến đảm bảo an toàn hoạt động của các ngân hàng trong vấn đề cho vay.

"Vì vậy, việc cho vay trung và dài hạn cũng chính là một ưu đãi từ phía ngân hàng. Các ngân hàng cũng có trách nhiệm đồng thuận tham gia gói tín dụng này", Phó Thống đốc nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, những vấn đề khó khăn còn tồn tại trong lĩnh vực hạ tầng giao thông, năng lượng, điện… những dự án trọng điểm khác cũng cần được giải quyết với dự tham gia tích cực của các bộ, ngành.

Theo bà Hà Thu Giang,Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN): Đã có 21 ngân hàng đăng ký tham gia gói tín dụng. Như vậy, sự đồng thuận ban đầu là rất đáng khích lệ. Mục tiêu của gói là hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư hạ tầng và công nghệ số với lãi suất ưu đãi thấp hơn thị trường ít nhất 1%, thời hạn vay tối thiểu 2 năm.

Vì thế, về mặt định hướng, đây là chính sách vừa hỗ trợ tăng trưởng, vừa tạo động lực cho các lĩnh vực then chốt. Tuy nhiên, khi chuyển từ kế hoạch sang hành động, các ngân hàng lại vấp một số vướng mắc. Trong đó, phổ biến nhất là cân đối vốn, khi phần lớn nguồn vốn huy động của hệ thống ngân hàng vẫn mang tính ngắn hạn, thì nhu cầu vay cho các dự án hạ tầng thường kéo dài 10-20 năm, thậm chí lâu hơn. Do đó, nếu không có cơ chế hỗ trợ đặc biệt, bài toán "huy động ngắn-cho vay dài" sẽ tiếp tục là rào cản.

Cần phối hợp các bộ ngành để giảm thiểu rủi ro, bảo đảm vốn đến đúng địa chỉ

Một trong những điểm được nhiều lãnh đạo NHTM như Agribank, Vietcombank, VietinBank, BIDV… đề cập là sự thiếu rõ ràng trong xác định đối tượng vay vốn. Đại diện các NHTM cho rằng, khi liên quan đến tín dụng thì quy định phải rất rõ ràng, dự án nào là hạ tầng trọng điểm, thế nào thì được tính là dự án "công nghệ số", có cần xếp loại và định nghĩa cụ thể không? Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến trách nhiệm thẩm định và rủi ro pháp lý của các ngân hàng khi cho vay.

Để làm rõ các vướng mắc, ngày 16/4, NHNN đã có văn bản xin ý kiến các bộ ngành, trong đó có nội dung về danh mục dự án trọng điểm, danh mục các dự án sản phẩm công nghệ số... nhưng hiện vẫn chưa nhận được phản hồi.

Trước áp lực cân đối vốn, nhiều ngân hàng đã đưa ra đề xuất cụ thể. Theo ông Tô Huy Vũ, Chủ tịch Agribank, nếu không được nới hạn mức tín dụng hoặc hỗ trợ về tái cấp vốn, thì khả năng cho vay các dự án lớn sẽ gặp khó khăn. Bởi lẽ, hiện nay một số khách hàng đã "kịch trần" hạn mức cho vay, dù dự án cấp thiết cũng không thể giải ngân thêm vì vướng quy định.

Bên cạnh đó, cần thiết kế cơ chế tín dụng trung dài hạn phù hợp hơn. Ví dụ, có thể cho phép ngân hàng được trích lập rủi ro linh hoạt hơn đối với các khoản vay hạ tầng, hoặc chấp nhận tỷ lệ an toàn vốn tạm thời thấp hơn. Nếu không, như nhiều lãnh đạo NHTM lo ngại, việc "cố" cho vay dài bằng vốn ngắn sẽ khiến hệ thống đối diện rủi ro thanh khoản. 

Đối với lĩnh vực công nghệ số, một trong hai trụ cột chính của gói tín dụng, thì tình hình còn phức tạp hơn. Theo đại diện Cục Công nghệ thông tin (NHNN): Khó khăn không chỉ đến từ đặc thù tài sản đảm bảo (phần mềm, mã nguồn, bằng sáng chế…), mà còn nằm ở việc thẩm định hiệu quả đầu tư.

Nhiều sản phẩm công nghệ có vòng đời ngắn, mới ra đời thì hiện đại nhưng nhanh lạc hậu và khó định giá. Thêm vào đó, hành lang pháp lý về công nghệ mới, như blockchain, AI, tài sản số… vẫn còn mờ nhạt. Vì vậy, nếu không có cơ chế riêng cho các dự án công nghệ cao, thì ngân hàng khó có thể "mạnh tay" giải ngân, dù nhu cầu là rất lớn.

Đại diện Bộ Xây dựng cho hay: Hiện Bộ này chỉ tập trung quản lý vốn đầu tư công, chưa có cơ sở đề xuất danh mục dự án, nội dung này phần lớn liên quan đến doanh nghiệp, nên cơ quan này chưa đề xuất được danh mục dự án cũng như nhu cầu tín dụng.

Trong khi đó, đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ chia sẻ: Dù được giao nhiệm vụ phát triển hạ tầng số nhưng hiện chưa có danh mục dự án cụ thể cần vay vốn, vì chủ yếu các dự án trước đến nay dùng vốn đầu tư công.

Bộ Công thương thì cho biết đến năm 2030, tổng nhu cầu vốn đầu tư cho các dự án lớn có thể lên tới hàng trăm nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, chưa thể xác định đủ danh mục trọng điểm để gói tín dụng tập trung nguồn lực, đại diện Bộ Công thương đề nghị: "Bộ cần thêm thời gian tổng hợp con số cuối cùng".

Tại buổi làm việc, Phó Thống đốc Đào Minh Tú khẳng định: Ngành ngân hàng đã và đang sẵn sàng triển khai gói tín dụng 500.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú đã thẳng thắn nhìn nhận rằng cơ chế phối hợp giữa các bộ ngành về việc này còn chưa đạt yêu cầu. Bài toán hiện nay không nằm ở quy mô vốn mà nằm ở cơ chế điều phối và xác định mục tiêu ưu tiên. 

Ví dụ, NHNN rất cần xác định rõ trong ít nhất 5 năm tới, danh mục các dự án ưu tiên đầu tư, tỷ lệ vốn nhà nước và xã hội hóa, cung cấp các đối tượng chính xác, kế hoạch đầu tư rõ ràng, ít nhất là cần có dữ liệu ước tính gần với thực tế, từ đó NHNN cũng như các NHTM mới có thể tính toán cân đối nguồn vốn, bảo đảm gói tín dụng đi đúng hướng (nhưng hiện chưa có).

Theo Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú: Cần nhìn nhận rõ là ngân hàng không thể thay thế vai trò điều tiết vốn đầu tư công của Nhà nước. Gói tín dụng này là chính sách hỗ trợ, nhưng nếu thiếu đồng bộ giữa vốn ngân sách và vốn tín dụng, thì hệ quả là cả hệ thống ngân hàng bị đẩy vào thế rủi ro cao. Do đó, cần có phối hợp đồng bộ giữa các bộ ngành chặt chẽ, kịp thời, có trách nhiệm cao để gói tín dụng đi vào thực chất.

"Để chuẩn bị đầy đủ cho cuộc họp với lãnh đạo Chính phủ sắp tới, các bộ ngành liên quan tâm hơn tới các nội dung cần phối hợp như đã trao đổi, cần coi đây là nhiệm vụ trọng tâm để góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội", Phó Thống đốc Đào Minh Tú đề nghị. 

Huy Thắng