Phát triển năng lực AI cho người học: Hướng tới nền giáo dục nhân văn và sáng tạo

Hội thảo do Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội phối hợp cùng Tập đoàn Meta, Hội Thông tin Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Tạp chí Một Thế Giới tổ chức.

AI – công cụ mới định hình lại giáo dục toàn cầu

Phát biểu khai mạc Hội thảo, GS.TS Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, nhấn mạnh AI không chỉ là công nghệ mà đã trở thành phương thức mới tái định hình giáo dục và đào tạo toàn cầu. 

Những tiến bộ vượt bậc của AI mở ra cơ hội cá nhân hóa học tập, hỗ trợ nghiên cứu, nâng cao năng lực sáng tạo của người học, song cũng đặt ra thách thức lớn về đạo đức, bình đẳng trong tiếp cận công nghệ và khả năng con người làm chủ AI.

GS.TS Hoàng Anh Tuấn cho biết, trong 2 năm qua, Nhà trường đã tiên phong xây dựng Khung năng lực AI cho người học, phát triển các mô-đun đào tạo về AI trong giảng dạy, nghiên cứu và nghề nghiệp, gắn kết với khuyến nghị của UNESCO và các tổ chức quốc tế. Các chương trình hợp tác với Meta, UNESCO, GIZ… thể hiện nỗ lực kết nối tri thức nhân văn với công nghệ, đưa AI trở thành công cụ phục vụ phát triển con người và xã hội.

Theo PGS.TS Hoàng Minh Sơn, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội, việc đưa năng lực AI vào giáo dục là yêu cầu cấp bách trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay. Ông dẫn Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị xác định rõ nhiệm vụ phổ cập AI trong giáo dục, từ nâng cao năng lực số cho giáo viên, người học đến tích hợp nội dung AI ở mọi cấp học.

“Xây dựng khung năng lực AI cho người học không chỉ để thích ứng với thị trường lao động, mà còn giúp hình thành kỹ năng sử dụng AI như một năng lực thiết yếu, tương tự ngoại ngữ trước đây”, ông nói. 

Theo PGS.TS Hoàng Minh Sơn, điều quan trọng hơn là cần đưa năng lực sáng tạo và chủ động vào quá trình dạy – học, để sinh viên biết học với AI, sáng tạo cùng AI, chứ không chỉ học về AI.

Trong khi đó, TS. Trần Văn Tùng, Chủ tịch Hội Thông tin Khoa học và Công nghệ Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ KH&CN dẫn chứng một trường hợp học sinh bị ảnh hưởng tiêu cực từ “lời khuyên” sai lệch của AI, coi đây là hồi chuông cảnh báo về trách nhiệm giáo dục và định hướng sử dụng công nghệ.

“Khi AI trở thành ‘người bạn’ gần gũi của giới trẻ, trách nhiệm định hướng, giáo dục kỹ năng số và giá trị đạo đức càng trở nên cấp thiết”, ông Trần Văn Tùng nói.

TS. Trần Văn Tùng cho biết hiện Bộ KH&CN đang xây dựng Luật về Trí tuệ nhân tạo, nhằm tạo khung pháp lý cho phát triển và quản lý công nghệ. 

Phát triển hệ sinh thái nhân lực AI toàn diện

TS. Lê Linh Lương, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ Blockchain và Trí tuệ nhân tạo ABAII cho rằng sự thiếu hụt nhân lực có năng lực ứng dụng AI đã trở thành một thách thức lớn. 

Với Việt Nam, ông chỉ ra rằng chúng ta chưa có bộ chuẩn năng lực quốc gia về AI, các chương trình đào tạo vẫn thiên về kỹ thuật, thiếu yếu tố đạo đức, pháp lý và tư duy phản biện. Cơ hội học tập về AI chưa đồng đều, nhất là ở vùng sâu vùng xa. Do đó, cần một chiến lược tổng thể kết nối giữa Nhà nước, nhà trường, doanh nghiệp và xã hội nhằm phát triển hệ sinh thái nhân lực AI toàn diện.

TS. Lương đề xuất mô hình 3 tầng năng lực AI cho Việt Nam: Nhận thức phổ thông - giúp mọi công dân hiểu cách sử dụng AI an toàn và có trách nhiệm; ứng dụng chuyên môn – hỗ trợ người học tích hợp AI vào lĩnh vực nghề nghiệp; nghiên cứu và phát triển – nơi các kỹ sư, nhà khoa học làm chủ mô hình và sản phẩm “Make in Vietnam”.

Ở góc độ chính sách, GS.TS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam cho biết việc đưa AI vào giáo dục cần triển khai trên 3 trụ cột chính: Khung chính sách nhất quán, chương trình và tài liệu linh hoạt, cùng nguồn lực con người và tài chính đủ mạnh. 

Theo ông Lê Anh Vinh, Bộ GD&ĐT đang nghiên cứu các phương án tích hợp AI ở bậc trung học phổ thông theo hướng tránh chồng chéo, có thể lồng ghép nội dung AI vào các môn học hiện hành, coi AI là một phần của môn Tin học, hoặc phát triển thành môn học độc lập. Việc triển khai sẽ theo lộ trình từng bước, có đánh giá và điều chỉnh thường xuyên.

Năm học 2025 - 2026 sẽ thí điểm giáo dục AI tại một số trường, làm cơ sở nhân rộng toàn quốc. Đồng thời, khung năng lực AI cho học sinh và giáo viên THPT đã được thẩm định, dự kiến sớm triển khai nhằm hình thành năng lực số và tư duy sáng tạo cho học sinh.

Thu Giang