Phát triển ngành dược dựa trên tiềm năng, thế mạnh, không duy ý chí

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, ngành dược đóng vai trò quan trọng trong công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân, do vậy, cần sự đóng góp trí tuệ để xác định mục tiêu phát triển.

Trong thời gian vừa qua, Bộ Y tế đã lắng nghe, tiếp thu các ý kiến để đưa ra dự thảo và tiếp tục lấy ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học. Dự thảo Chiến lược không chỉ đề ra mục tiêu thực hiện của Chính phủ, mà của cả hệ thống chính trị nhằm nâng tầm lĩnh vực y tế và chất lượng chăm lo sức khỏe cho người dân.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh việc "đặt mình vào vị trí của người dân để nêu ra vấn đề cụ thể", từ đó xem xét các mục tiêu đưa ra cho ngành dược.

Cụ thể, trong quá trình phát triển hiện nay, cần làm rõ khả năng tự sản xuất nguồn dược liệu, nguyên liệu trong nước. Thứ hạng của ngành dược Việt Nam trong nghiên cứu, sản xuất và chất lượng sản phẩm so với thế giới. Độ cân bằng giữa phát triển ngành dược hiện đại với ngành y học dân tộc, y học cổ truyền, dược liệu y học thân thiện để phát huy tiềm năng, thế mạnh vốn có. Năng lực của ngành dược trong tham gia vào chuỗi sản xuất, tiêu dùng dược toàn cầu; cũng như khả năng thu hút các nhà đầu tư, chủ nguồn dược liệu và chuyển giao công nghệ…

"Đây là các mục tiêu phải hoàn thiện. Chiến lược đã đưa ra là phải thực hiện được và có đường hướng, lộ trình rõ ràng", Phó Thủ tướng yêu cầu.

Ngành dược thiếu công nghệ, kỹ thuật tiên tiến

Báo cáo của Bộ Y tế cho biết, từ năm 2011 đến nay, ngành dược đã bảo đảm cung ứng thuốc có chất lượng với giá hợp lý, đáp ứng nhu cầu khám, chữa bệnh và phòng bệnh. Sản xuất thuốc mở rộng về quy mô với 228 nhà máy đạt tiêu chuẩn GMP-WHO, trong đó có 18 dây chuyền đạt tiêu chuẩn EU-GMP. Tổng giá trị thị trường dược phẩm năm 2022 ước khoảng 6,2 tỷ USD. Tỉ lệ thuốc không đạt chất lượng duy trì ở mức dưới 2%.

Vaccine sản xuất trong nước đáp ứng 11/12 loại vaccine trong chương trình tiêm chủng mở rộng.

Hoạt động quản lý phân phối, cung ứng thuốc ngày càng được chuẩn hoá, chuyên nghiệp, tăng khả năng tiếp cận thuốc của người dân.

Tuy nhiên, nhiều nhà máy thuốc trong nước chỉ đầu tư dây chuyền sản xuất các dạng bào chế, tập trung vào những loại thuốc thông thường, thuốc đánh giá tương đương sinh học với thuốc phát minh (thuốc generic); chưa tiếp cận, áp dụng công nghệ hiện đại, kỹ thuật bào chế mới, sản xuất thuốc chuyên khoa, đặc trị, thuốc phát minh (biệt dược gốc). Hơn 90% nguyên liệu sản xuất thuốc trong nước phải nhập khẩu.

Tiềm năng, thế mạnh về nguồn dược liệu và nền y học cổ truyền chưa được phát huy.

Bên cạnh đó, ngành dược rất thiếu nhân lực trong lĩnh vực dược lâm sàng, quản lý chất lượng, nghiên cứu phát triển thuốc mới. Sử dụng thuốc trong điều trị chưa hợp lý.

Vì vậy, dự thảo Chiến lược quốc gia phát triển ngành dược Việt Nam giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn 2045 (Chiến lược) hướng đến sản xuất thuốc phát minh, có dạng bào chế mới, hiện đại; tham gia cung ứng dịch vụ chăm sóc sức khoẻ tại cộng đồng; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, số hoá và thiết lập nền tảng y tế số trong lĩnh vực dược phẩm…

Một số mục tiêu cụ thể trong Chiến lược bao gồm: Thuốc sản xuất trong nước đáp ứng 80% nhu cầu sử dụng và 70% giá trị thị trường; đáp ứng 100% nhu cầu vaccine tiêm chủng mở rộng, 30% nhu cầu tiêm chủng dịch vụ; chuyển giao công nghệ, sản xuất ít nhất 100 loại thuốc phát minh, vaccine, sinh phẩm và thuốc mà Việt Nam chưa sản xuất được…

Cần có cơ chế "đi tắt, đón đầu"

Góp ý vào nội dung dự thảo Chiến lược, GS.TS. Lê Quang Cường, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, đánh giá đến nay, nhu cầu thuốc điều trị thiết yếu, thông thường cơ bản được bảo đảm, vì vậy, ngành dược cần tập trung nguồn lực nghiên cứu, thử nghiệm, phát triển, sản xuất những loại thuốc chuyên khoa, đặc trị, thuốc hiếm, thuốc phát minh…

Phân tích thêm về thực trạng ngành dược hiện nay, PGS.TS. Trịnh Văn Lẩu, nguyên Viện trưởng Viện kiểm nghiệm thuốc Trung ương, nguyên Chủ tịch Hội đồng dược điển Việt Nam kiến nghị phải có sự đột phá về thể chế tạo điều kiện thuận lợi, khuyến khích các doanh nghiệp nghiên cứu, phát triển, tiếp nhận, chuyển giao công nghệ sản xuất các dạng bào chế thuốc hiện đại.

Đồng tình với ý kiến này, GS.TS. Nguyễn Hải Nam, Hiệu trưởng Trường Đại học Dược Hà Nội cho rằng để nâng thứ hạng của ngành dược Việt Nam cần phải "đi tắt, đón đầu" trong đầu tư nghiên cứu, thử nghiệm, phát triển các loại thuốc sinh học, thuốc phát minh…  nhằm tận dụng tiềm năng về trình độ khoa học, công nghệ, nguồn nhân lực chất lượng cao ở trong nước.

Tận dụng tiềm năng, thế mạnh, không duy ý chí

Ghi nhận, đánh giá cao các ý kiến chuyên gia hết sức sâu sắc, tâm huyết, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị Bộ Y tế tổng hợp, nghiên cứu tiếp thu, giải trình, trong đó cần xác định rõ quan điểm, định hướng, ưu tiên thực hiện Chiến lược phát triển ngành dược phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay, yêu cầu phát triển của ngành y tế, công tác chăm sóc sức khoẻ nhân dân.

Cụ thể, từ nay đến năm 2025, Chiến lược phải xác định những dự án ưu tiên đầu tư về con người, cơ sở vật chất, cơ chế chính sách,… cho ngành dược.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh các mục tiêu trong Chiến lược phải khả thi, cạnh tranh, hiệu quả, tận dụng được tiềm năng, thế mạnh, không duy ý chí, "tìm được cách tiếp cận trình độ các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới", tham gia vào chuỗi giá trị, cung ứng thuốc của các doanh nghiệp dược hàng đầu thế giới, nâng cao thứ hạng của ngành dược Việt Nam.

Nhấn mạnh vai trò quan trọng của công tác thể chế, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Y tế tích hợp các bộ chỉ số, chuẩn mực quốc tế trong đánh giá chất lượng, chuẩn hoá quá trình sản xuất, bảo quản, phân phối, cung ứng thuốc, "dù khó cũng phải quyết tâm làm".

Bên cạnh đó, Nhà nước phải đóng vai trò dẫn dắt, đồng thời tạo điều kiện, có cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp dược trong và ngoài nước tham gia đào tạo nguồn nhân lực, đầu tư nghiên cứu, thử nghiệm và phát triển, sản xuất các loại thuốc mới, thuốc phát minh. "Đây là một chìa khoá quan trọng, cần những giải pháp căn cơ, cụ thể", Phó Thủ tướng nói.

Phó Thủ tướng cũng lưu ý "phải quan tâm hơn nữa cho lĩnh vực dược lâm sàng, đánh giá hiệu quả sử dụng thuốc trong cơ sở y tế, hướng tới cung ứng thuốc điều trị phù hợp, có giá thành hợp lý cho người bệnh".

Để phát huy tiềm năng, thế mạnh về dược liệu, nền y học cổ truyền, Phó Thủ tướng gợi mở định hướng phát triển các vùng dược liệu trên cơ sở liên kết, tham gia chuỗi giá trị của các doanh nghiệp dược hàng đầu thế giới, có công nghệ bào chế hiện đại; thúc đẩy thị trường thức phẩm chức năng.

"Cơ quan quản lý, các doanh nghiệp dược trong nước và nước ngoài cần cùng nhau chia sẻ công nghệ, hài hoà lợi ích trong sản xuất, cung ứng, phân phối những loại thuốc chất lượng tốt, giá cả phù hợp, đáp ứng yêu cầu chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ nhân dân", Phó Thủ tướng nói.

Minh Khôi