Phòng chống sạt lở từ sự chủ động của địa phương

Cà Mau là một trong những địa phương có tình hình sạt lở diễn biến phức tạp nhất tại ĐBSCL. Tình hình sạt lở trên địa bàn đang diễn ra từ ngoài bờ biển vào đến ven sông. Từ chỉ đạo cụ thể của Thủ tướng về hạn chế tình hình sạt lở tại các địa phương ĐBSCL, Cà Mau đã có những phương án rất cụ thể để ứng phó với tình trạng này.

Hôm nay (25/8), Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau ban hành quyết định về việc công bố tình huống khẩn cấp về thiên tai đối với sạt lở bờ biển trên địa bàn tỉnh.

Theo báo cáo của Sở NN&PTNT Cà Mau, tỉnh có 254 km bờ biển thì có đến 187 km bị sạt lở. Giai đoạn 2011-2021, sạt lở bờ biển đã làm mất khoảng 5.250 ha đất và rừng phòng hộ, tương đương diện tích một xã của tỉnh.

Bên cạnh đó, tình hình sạt lở bờ sông cũng rất nan giải. Đầu mùa mưa đến nay đã có hơn 200 vụ sạt lở xảy ra. So với cùng kỳ các năm, đây là con số cao nhất từ trước đến nay. Qua khảo sát, toàn tỉnh đang có tổng chiều dài các đoạn bờ sông, kênh rạch bị sạt lở và có nguy cơ bị sạt lở khoảng 425 km trong tổng số hơn 8.100km toàn tỉnh. 

Những năm qua, sạt lở bờ sông đã làm thiệt hại gần 28 km lộ giao thông, 303 căn nhà, có nguy cơ ảnh hưởng đến khu vực có diện tích hơn 3.700 ha, bao gồm nhà cửa, tài sản của người dân và nhiều hạ tầng quan trọng khác.

Ông Tô Quốc Nam, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Cà Mau cho biết, tình hình sạt lở ở Cà Mau xảy ra từ nhiều năm qua, địa phương đã tập trung nhiều giải pháp để ứng phó, khắc phục nên hạn chế được nhiều thiệt hại.

"Đối với những vị trí đã và đang sạt lở, chúng tôi đánh giá mức độ tác động, nguy cơ tiếp tục gây thiệt hại và đưa ra những giải pháp, đầu tư phù hợp. Các vị trí sạt lở bờ sông, Cà Mau ưu tiên thực hiện xử lý, khắc phục đảm bảo giao thông thông suốt; kịp thời thăm hỏi, hỗ trợ để ổn định đời sống người dân. 

Bên cạnh đó, chúng tôi cũng chỉ đạo kịp thời phát hiện, xử lý các hộ xây dựng nhà ven sông, kênh rạch trái quy định. Còn với các công trình dọc theo các tuyến sông, lựa chọn phương án tuyến, phạm vi lấy đất đắp nền đường để hạn chế tối đa việc sạt lở, sụt lún trong quá trình khai thác, sử dụng", ông Nam cho biết.

Tại Hội nghị về công tác khắc phục sạt lở bờ sông, bờ biển vùng ĐBSCL tổ chức tại Cần Thơ mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định phải nâng cao nhận thức về sự nguy hiểm và hậu quả của sụt lún, sạt lở và ngập úng ở ĐBSCL, đồng thời cần có giải pháp cấp bách trước mắt và lâu dài ứng phó với tình trạng trên. Qua chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, tỉnh Cà Mau đã chủ động tham mưu các phương án xử lý cụ thể.

Đối với bờ biển phía Tây, UBND tỉnh Cà Mau kiến nghị Bộ NN&PTNT xem xét đưa vào danh mục đầu tư đối với 22km bờ biển Tây bị sạt lở nguy hiểm nhằm khép kín hệ thống công trình kè bảo vệ bờ biển Tây.

Đối với bờ biển Đông, trước mắt đầu tư khắc phục các đoạn sạt lở đặc biệt nguy hiểm với chiều dài khoảng 29,15 km (đang lập hồ sơ đầu tư), Cà Mau đề xuất phương án kè bê tông ly tâm đối với đoạn từ Gành Hào về đến Khai Long và kè bê tông ly tâm kết hợp cầu cạn đoạn từ Khai Long về Đất Mũi.

Trong đó, đoạn từ Gành Hào về đến Khai Long, có chiều dài sạt lở đặc biệt nguy hiểm khoảng 22 km, đề xuất làm kè bê tông ly tâm, với kinh phí dự kiến khoảng 1.298 tỷ đồng; đoạn từ Khai Long về Đất Mũi có tổng chiều dài 13,5 km. 

Trong đó đoạn từ Khai Long về Vàm Xoáy có chiều dài sạt lở đặc biệt nguy hiểm khoảng 7,15 km, đề xuất làm kè bê tông ly tâm kết hợp cầu cạn phục vụ giao thông; đoạn từ Vàm Xoáy về Đất Mũi hiện nay đã và đang triển khai đầu tư kè bê tông ly tâm chống sạt lở với chiều dài 6,35 km, để đáp ứng phục vụ giao thông, tỉnh Cà Mau đề xuất đầu tư gia cố, gia cường đáp ứng phục vụ giao thông, chiều dài 6,35 km nói trên.

Đối với sạt lở bờ sông, UBND tỉnh Cà Mau xác định danh mục các đoạn sông đang bị sạt lở đặc biệt nguy hiểm và nguy hiểm có chiều dài khoảng 47 km, công trình chỉnh trị dòng sông. 

Trong đó, đề xuất xây dựng công trình bảo vệ bờ sông tại các khu vực dân cư tập trung để bảo vệ hạ tầng bên trong, tổng chiều dài các đoạn bị sạt lở đặc biệt nguy hiểm và nguy hiểm khoảng 47 km; xây dựng công trình chỉnh trị dòng sông trên địa bàn tỉnh nhằm co hẹp hai bên mặt cắt - kiểm soát dòng chảy, mực nước, vận tốc, qua đó giảm thiểu xói lở, dự kiến khoảng 8 tuyến sông, kênh rạch đang bị sạt lở đặc biệt nguy hiểm.

Cần sự tính toán chi tiết từ địa phương

Là một địa phương gánh chịu hậu quả khá nặng nề từ sạt lở, ông Tô Quốc Nam nhìn nhận: Sạt lở bờ sông, bờ biển đang là một trong những vấn đề được quan tâm đặc biệt của vùng ĐBSCL. 

Trong bối cảnh các nước ở phía thượng nguồn và trung lưu sông Mekong đã và đang đầu tư ngày càng nhiều các dự án thủy điện, xây dựng kênh dẫn nước thì lượng phù sa ít ỏi còn lại khi đến ĐBSCL chắc chắn sẽ không đủ để duy trì sự tồn tại của đường bờ biển hiện hữu. 

Khi đó, viễn cảnh về thu hẹp diện tích đồng bằng hay mất đi một phần bán đảo Cà Mau có thể sẽ đến sớm hơn so với dự báo. Nhưng nguy cơ trước mắt chính là an ninh trật tự, sinh kế cho người dân từ vấn nạn sạt lở bờ sông, bờ biển gây ra.

"Việc tổng hợp các yếu tố nguy cơ từ những nguyên nhân gây sạt lở, rồi lập bản đồ sạt lở để xác định và cảnh báo khu vực tiềm năng, tôi cho là rất cần thiết để chúng ta nhận diện sớm những khu vực dễ tổn thương, có nguy cơ sạt lở cao. 

Tiếp đến, trong công tác quy hoạch các điểm dân cư ven sông, cần tính toán đến các yếu tố về tải trọng và khả năng chịu lực của nền địa chất tại chỗ để có giải pháp hạn chế phát sinh và thực hiện di dời nhà ở ven sông", ông Nam nhấn mạnh.

Theo ông Tô Quốc Nam, đã đến lúc chúng ta cần nhìn nhận những nguyên nhân bên trong - do chính chúng ta gây ra. Đó là, tình trạng thiếu quy hoạch bền vững trong khai thác tài nguyên, cụ thể là cát sông và nước ngầm, cùng với sự hạn chế trong quản lý suốt thời gian dài đã tạo ra những tác động địa chất cực đoan (sụt lún nền đất, hình thành các hố sâu dưới đáy sông, thay đổi chế độ dòng chảy…) khiến tình hình sạt lở diễn biến phức tạp và ngày một nghiêm trọng hơn.

Vì vậy, trong khi thúc đẩy các nỗ lực bảo vệ nguồn nước và lượng phù sa sông Mekong, ĐBSCL cần quy hoạch đô thị hóa và công nghiệp hóa phải theo hướng bền vững; gia tăng diện tích rừng che phủ để gia tăng lượng nước ngầm; hạn chế khai thác nước ngầm và hạn chế tối đa các hoạt động thăm dò, khai thác cát nhất là trên các sông Tiền và sông Hậu là rất cần thiết.

Đồng tình với ý kiến của lãnh đạo Sở NN&PTNT Cà Mau, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Hoàng Hiệp cho rằng, nhiều ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu đã cao hơn những kịch bản được đưa ra. Cần có những kịch bản phòng chống thiên tai ảnh hưởng mạnh nhất đưa vào quy hoạch của các địa phương.

Theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Hoàng Hiệp, hiện nay Bộ NN&PTNT đang tổng hợp các điểm sạt lở nguy cơ cần phải làm ngay, báo cáo sẽ được gửi Thủ tướng trong tháng 8 này.

"Nếu có thiên tai xảy ra, những nơi bị ảnh hưởng thiên tai sẽ được hỗ trợ ngay. Đây là điều khác biệt rất lớn trong chỉ đạo hiện nay. Điều này cũng là rất đúng với Luật Ngân sách, Luật Phòng, chống thiên tai. Chỉ đạo của Thủ tướng rất quyết liệt nên đơn vị thực thi cũng cần thực hiện rất nhanh và chính xác", Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết.

Thứ trưởng phân tích thêm: "Tôi nhấn mạnh tính 'chính xác' ở đây vì đã có những trường các địa phương đưa lên các điểm cần hỗ trợ cũng chưa đúng với các tiêu chí cần phải xử lý gấp của thiên tai. Một số trường hợp các địa phương đưa lên quy mô khắc phục sự cố rất lớn, trong khi kiểm tra thực tế cũng chưa phải vậy".

Sau khi rà soát báo cáo từ các địa phương, Bộ NN&PTNT sẽ cử các đoàn công tác tới các điểm đề xuất xử lý để nắm tình hình thực tế và cùng địa phương đưa ra phương án xử lý hiệu quả và hợp lý nhất.

Đỗ Hương