Quốc hội thảo luận Luật Chuyển đổi số: Người dân và doanh nghiệp làm trung tâm

Tham gia thảo luận, các ý kiến đại biểu Quốc hội nhấn mạnh sự cần thiết ban hành Luật Chuyển đổi số, dự án luật có ý nghĩa chiến lược quốc gia, tạo nền tảng thể chế cho phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. 

Góp ý vào dự thảo luật, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TPHCM) cho biết, trong định hướng phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo trong chính sách của Nhà nước về chuyển đổi số, dự thảo luật xác định trí tuệ nhân tạo là yếu tố cốt lõi bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Tuy nhiên, chưa có nguyên tắc quản trị công nghệ nhằm giảm thiểu rủi ro đạo đức, sai lệch dữ liệu thuật toán và ảnh hưởng đến quyền con người.

Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung quy định mang tính nguyên tắc về quản trị công nghệ có trách nhiệm minh bạch và kiểm soát rủi ro AI tạo nền tảng cho các nghị định và tiêu chuẩn kỹ thuật trong tương lai, qua đó bảo đảm phát triển nhanh nhưng không đánh đổi an toàn đạo đức, quyền riêng tư và quyền con người.

Về dịch vụ công trực tuyến toàn trình, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng lưu ý dự thảo luật quy định cơ quan nhà nước không được yêu cầu người dân nộp giấy tờ đã có trong cơ sở dữ liệu quốc gia nhưng chưa quy định trách nhiệm pháp lý khi hệ thống dữ liệu bị lỗi hoặc không kết nối liên thông gây chậm trễ giải quyết thủ tục cho người dân và doanh nghiệp.

Do đó, ông Hùng đề nghị xem xét, bổ sung cơ chế xử lý rõ ràng gồm quy định về trách nhiệm giải trình, trách nhiệm bồi thường thiệt hại và nghĩa vụ công khai nguyên nhân kỹ thuật khi hồ sơ bị chậm hoặc bị từ chối không do lỗi của người dân.

"Đây là điểm mấu chốt để chuyển đổi số đi vào thực chất, người dân thực sự trở thành trung tâm trong quá trình chuyển đổi số của đất nước", đại biểu Hùng nói.

Đối với chính sách của Nhà nước đối với phát triển kinh tế dữ liệu, đại biểu Hùng đề nghị bổ sung quy định: Xác định dữ liệu công là tài sản quốc gia và thúc đẩy việc mở, chia sẻ dữ liệu không thuộc danh mục bí mật nhà nước, dữ liệu cá nhân hoặc dữ liệu được pháp luật quy định phải bảo mật, ban hành cơ chế, lộ trình và các tiêu chuẩn kỹ thuật để các cơ quan nhà nước thực hiện việc công bố dữ liệu mở một cách hệ thống và dễ dàng tái sử dụng.

Theo đại biểu, dữ liệu do cơ quan nhà nước nắm giữ là nguồn dữ liệu lớn nhất và có giá trị cao nhất cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Việc Nhà nước chủ động mở dữ liệu chất lượng cao sẽ tạo ra hạt giống kích thích đổi mới sáng tạo và tạo lập thị trường dịch vụ dựa trên dữ liệu với chính sách dữ liệu mở, gắn liền với minh bạch, giúp người dân và doanh nghiệp giám sát hiệu quả.

Mạnh dạn thể chế hóa các cơ chế tài chính đặc thù

Đại biểu Trần Thị Thu Phước (Đoàn Quảng Ngãi) ghi nhận những chuyển biến tích cực trong tư duy xây dựng luật, như mạnh dạn thể chế hóa cơ chế tài chính đặc thù, chuyển từ đầu tư sở hữu sang mô hình thuê dịch vụ, quản lý ngân sách tập trung kiểm soát chất lượng kết quả thay vì yếu tố đầu vào, đồng thời cho phép thanh toán linh hoạt khi thuê dịch vụ chuyển đổi số.

Dự thảo cũng linh hoạt trong thử nghiệm mô hình kinh doanh mới, dẫn chiếu theo các luật về khoa học, công nghệ và công nghiệp công nghệ số. Hạ tầng số được xác định là hạ tầng chiến lược quốc gia, bao gồm viễn thông, trung tâm dữ liệu, điện toán đám mây, IoT và Trung tâm dữ liệu AI, tạo hành lang pháp lý để thu hút đầu tư.

Bên cạnh đó, bà Phước lưu ý hai điểm cần bổ sung. Thứ nhất, dự thảo thiếu các quy định về an sinh xã hội và hỗ trợ lực lượng lao động bị mất việc do chuyển đổi số, AI và tự động hóa.

Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung một khoản quy định về chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và an sinh xã hội cho người lao động chịu tác động bất lợi của quá trình chuyển đổi số. Điều này thể hiện rõ tinh thần không để ai bị bỏ lại phía sau và lường trước được các rủi ro xã hội khi áp dụng công nghệ tự động hóa diện rộng. 

Thứ hai, cơ chế đánh giá hiệu quả chuyển đổi số hiện dựa chủ yếu trên báo cáo của cơ quan nhà nước, thiếu sự tham gia của đơn vị độc lập và lấy ý kiến người dân, doanh nghiệp, dẫn đến khó khắc phục tình trạng “báo cáo thành tích”. 

Đại biểu đề nghị bổ sung cơ chế sử dụng kết quả đánh giá độc lập từ các tổ chức xã hội nghề nghiệp hoặc các tổ chức quốc tế uy tín, kết quả đo lường kết hợp với chỉ số hài lòng của người dân và doanh nghiệp cần được xem là một trong những căn cứ quan trọng để xếp hạng, khen thưởng và quyết định bổ sung ngân sách đầu tư công trong chuyển đổi số, thay vì chỉ dựa vào báo cáo hành chính của cơ quan, đơn vị.

Thu Giang