Quy định về thời hiệu thi hành án dân sự

Hiện nay, do mẹ ông chưa có chỗ ở ổn định nên muốn xây nhà ở trên phần đất mà bà được chia. Tuy nhiên, bố ông chiếm giữ, không trả phần đất của mẹ ông. Mẹ ông Tiến đã làm đơn gửi cơ quan thi hành án dân sự tại địa phương yêu cầu thi hành án, nhưng được trả lời do quá thời hiệu yêu cầu thi hành án nên không được giải quyết.

Ông Tiến muốn biết, cơ quan thi hành án trả lời như vậy có đúng quy định không? Nếu đúng, mẹ ông cần phải làm như thế nào để bảo vệ được quyền tài sản của bà?

Luật sư Lê Văn Đài, Văn phòng Luật sư Khánh Hưng - Đoàn Luật sư Hà Nội giải đáp trường hợp của mẹ ông Tiến như sau:

Thời hiệu yêu cầu thi hành án là thời hạn mà người được thi hành án, người phải thi hành án có quyền yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự tổ chức thi hành án; hết thời hạn đó thì mất quyền yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự tổ chức thi hành án.

Điều 30 Luật Thi hành án dân sự năm 2008 và hướng dẫn tại Điều 2 Nghị định 58/2009/NĐ-CP ngày 13/7/2009 của Chính phủ quy định về thời hiệu thi hành án dân sự như sau:

Thời hiệu yêu cầu thi hành án

Trong thời hạn 5 năm, kể từ ngày bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật, người được thi hành án, người phải thi hành án có quyền yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền ra quyết định thi hành án.

Đối với các trường hợp hoãn, tạm đình chỉ thi hành án theo quy định của Luật này thì thời gian hoãn, tạm đình chỉ không tính vào thời hiệu yêu cầu thi hành án, trừ trường hợp người được thi hành án đồng ý cho người phải thi hành án hoãn thi hành án.

Trường hợp được khôi phục thời hiệu

Trường hợp do sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan dẫn đến việc không thể gửi đơn yêu cầu thi hành án đúng hạn theo quy định nêu trên thì đương sự có quyền gửi đơn đề nghị Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền thi hành án xem xét. Thời gian xảy ra sự kiện bất khả kháng hoặc xảy ra trở ngại khách quan nên không thể yêu cầu thi hành án đúng hạn không tính vào thời hiệu yêu cầu thi hành án.

Sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan thuộc một trong các trường hợp sau đây:

- Sự kiện bất khả kháng là trường hợp thiên tai, hỏa hoạn, địch họa;

- Trở ngại khách quan là trường hợp đương sự không nhận được bản án, quyết định mà không phải do lỗi của họ; đương sự đi công tác ở vùng biên giới, hải đảo mà không thể gửi đơn yêu cầu thi hành án đúng hạn; tai nạn, ốm nặng đến mức mất khả năng nhận thức, phải điều trị nội trú hoặc do lỗi của cơ quan xét xử, cơ quan thi hành án dân sự hoặc cơ quan, cá nhân khác dẫn đến việc đương sự không thể yêu cầu thi hành án đúng hạn hoặc đương sự chết mà chưa xác định được người thừa kế có quyền yêu cầu thi hành án theo quy định của pháp luật.

Đơn đề nghị phải ghi rõ họ, tên, địa chỉ của người yêu cầu; tên cơ quan thi hành án dân sự nơi yêu cầu; họ, tên địa chỉ của người được thi hành án, người phải thi hành án, nội dung của việc thi hành án, lý do không thể yêu cầu thi hành án đúng hạn. Kèm theo đơn phải có bản án, quyết định được yêu cầu thi hành và tài liệu chứng minh lý do không thể yêu cầu thi hành án đúng hạn.

Đối với trường hợp xảy ra thiên tai, hỏa hoạn, địch họa hoặc do đương sự chết mà chưa xác định được người thừa kế hay do trở ngại khách quan khác xảy ra tại địa phương nên không thể yêu cầu thi hành án đúng hạn thì phải có xác nhận của UBND cấp xã nơi người đó cư trú. Đối với trường hợp do phải chữa bệnh nội trú nên không thể yêu cầu thi hành án đúng hạn thì phải có xác nhận hoặc giấy nhập viện, xuất viện của tổ chức y tế cấp huyện trở lên. Đối với trường hợp do yêu cầu công tác nên không thể yêu cầu thi hành án đúng hạn thì phải có xác nhận của Thủ trưởng cơ quan, đơn vị hoặc giấy cử đi công tác của cơ quan, đơn vị đó. Đối với những trường hợp bất khả kháng, trở ngại khách quan khác nên không thể yêu cầu thi hành án đúng hạn thì phải có xác nhận của cơ quan có thẩm quyền hoặc tài liệu hợp pháp khác để chứng minh.

Xác nhận của tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải thể hiện rõ địa điểm, nội dung và thời gian xảy ra sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan dẫn đến việc đương sự không thể yêu cầu thi hành án đúng hạn.

Cụ thể vấn đề ông Nguyễn Văn Tiến hỏi, trước đây, Tòa án đã tuyên bản án ly hôn, phân chia tài sản chung khi ly hôn giữa bố ông và mẹ ông. Bản án này đã có hiệu lực pháp luật. Theo quy định trong thời hạn 5 năm kể từ ngày bản án được tuyên, mẹ ông Tiến có quyền nộp đơn yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự tổ chức thi hành bản án. Hết thời hạn đó thì mẹ ông mất quyền yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự tổ chức thi hành án.

Trường hợp do sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan, dẫn đến việc mẹ ông Tiến không thể gửi đơn yêu cầu thi hành án đúng hạn, thì mẹ ông Tiến có thể làm đơn đề nghị khôi phục thời hiệu yêu cầu thi hành án theo quy định nêu trên.

Việc hết thời hiệu yêu cầu thi hành án chỉ làm mất đi quyền yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự tổ chức thi hành bản án đã có hiệu lực pháp luật, chứ không làm mất đi hiệu lực của bản án đó. Như vậy, việc hết thời hiệu yêu cầu thi hành án không làm mẹ ông Tiến mất đi quyền về tài sản của bà đối với diện tích đất ở đã được xác lập theo bản án ly hôn, chia tài sản chung khi ly hôn.

Để bảo vệ quyền tài sản của mình, mẹ ông Tiến có thể thương lượng với bố ông Tiến, hoặc thông qua trung gian hòa giải, hoặc gửi đơn đến UBND cấp xã đề nghị tổ chức hòa giải với bố ông để đòi lại phần tài sản là quyền sử dụng 86 m² đất ở mà bố ông đang chiếm giữ của mẹ ông. Nếu bố ông Tiến cố tình chiếm giữ, không trả tài sản của mẹ ông, thì mẹ ông có thể khởi kiện ra Tòa án để đòi tài sản đó.

Cần lưu ý, vì trước đây Tòa án đã giải quyết việc ly hôn, chia tài sản chung khi ly hôn của bố, mẹ ông Tiến bằng một bản án đã có hiệu lực pháp luật, nếu đơn khởi kiện của mẹ ông Tiến lần này có nội dung yêu cầu Tòa án chia lại tài sản chung vợ chồng, thì Tòa án sẽ không giải quyết và trả lại đơn khởi kiện theo quy định tại điểm b, khoản 1, Điều 168 Bộ Luật Tố tụng dân sự. Do vậy, đơn khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết phải ghi đúng nội dung tranh chấp hiện nay là đòi tài sản do người khác chiếm giữ trái pháp luật (sự việc tranh chấp này khác với sự việc đã được Tòa án giải quyết bằng bản án trước đây) thì Tòa án mới thụ lý giải quyết.

Luật sư Lê Văn Đài

VPLS Khánh Hưng - Đoàn Luật sư Hà Nội

* Thông tin chuyên mục có giá trị tham khảo với người đọc, không dùng làm tài liệu trong tố tụng pháp luật.