Quy hoạch vùng Đông Nam Bộ: Đột phá, tiên phong và liên kết

'Giải nén' để bung sức phát triển đột phá

Thưa Bộ trưởng, bản quy hoạch vùng Đông Nam Bộ chuẩn bị được công bố  có ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triển của vùng nói riêng và của cả nước nói chung? 

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Hiện nay, tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân của các vùng đang có xu hướng chậm lại, thấp hơn tốc độ tăng trưởng bình quân của cả nước. Cùng với đó, đóng góp của vùng trong GDP của cả nước đang có xu hướng giảm. 

Khu vực Đông Nam Bộ cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, như tình trạng ùn tắc giao thông, thiếu cơ sở hạ tầng, ngập úng, ứng phó với biến đổi khí hậu... trong khi các tiềm năng dư địa, lợi thế còn đang rất nhiều mà chúng ta chưa khai thác hết.

Chính vì vậy, tôi cho rằng, bản quy hoạch là cơ sở quan trọng để tháo gỡ các điểm nghẽn và các nút thắt, khơi thông nguồn lực, giống như một chiếc lò xo bị nén lại, nay được bung ra và phát triển hết sức mạnh mẽ, giải phóng nguồn lực rất lớn.

Trước hết, quy hoạch cụ thể hoá được Nghị quyết 24 của Bộ Chính trị về tầm nhìn phát triển vùng Đông Nam Bộ.

Thứ hai, tìm ra được những định hướng phát triển, không gian phát triển, động lực phát triển cho từng khu vực, từng địa phương, hay từng ngành, lĩnh vực kinh tế.

Thứ ba, bản quy hoạch vùng nổi bật là hệ thống hạ tầng khung kết nối một cách đồng bộ hiện đại cho cả vùng. Đây là tiền đề phát triển vừa nhanh vừa bền vững vừa lâu dài cho cả đất nước.

Nói đến nội dung của quy hoạch lần này của vùng thì có thể tập trung vào 3 từ: Đột phá, tiên phong và liên kết.

Về đột phá, chúng ta đột phá từ tư duy, tầm nhìn, cho đến tổ chức thực hiện.

Về tiên phong, vùng Đông Nam Bộ phải tiên phong đi đầu trong năng động sáng tạo; đi đầu trong đổi mới và cải cách; đi đầu trong hình thành các lĩnh vực dẫn dắt và đóng góp cho đất nước, cho các vùng xung quanh; đi đầu trong khoa học công nghệ đổi mới sáng tạo; đi đầu trong giáo dục đào tạo, phát triển văn hóa xã hội… Đấy là sức mạnh tiên phong của cả vùng này.

Về liên kết, đây đã trở thành xu thế tất yếu. Chúng ta phải đặt vấn đề trong một liên kết vùng chặt chẽ để có thể hỗ trợ nhau, bổ sung nhau, liên kết với nhau để có thể cùng nhau khai thác tận dụng hết các lợi thế tiềm năng của nhau và đóng góp mang lại nhưng giá trị lớn hơn. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII và trong các nghị quyết gần đây của Bộ Chính trị đều nhấn mạnh về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc liên kết vùng.

Sứ mệnh mới cho vùng Đông Nam Bộ và TPHCM

Như Bộ trưởng đã nhấn mạnh, Đông Nam Bộ có vai trò đặc biệt với đất nước, lại là vùng rất năng động, sáng tạo. Vậy điều gì khiến Bộ trưởng trăn trở về bản quy hoạch này?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Quy hoạch lần này nhấn mạnh TPHCM và vùng Đông Nam Bộ không chỉ là một vùng động lực, một cực tăng trưởng của cả nước, mà chúng ta phải so sánh với các nước trong khu vực, trong châu Á và trên thế giới; đúng tinh thần của Nghị quyết 24 của Bộ Chính trị. Như vậy, chúng ta đã nâng tầm của quy hoạch lần này; xác định sứ mệnh mới của vùng, cũng như TPHCM là phải phát triển cao hơn, vượt bậc hơn và hoàn toàn có thể thực hiện được.

Nếu lần này chúng ta có một cái quy hoạch tốt và vấn đề tổ chức thực hiện tốt, với những cơ chế chính sách đặc thù, với các phương thức huy động nguồn lực, đồng thời quyết tâm tổ chức thực hiện một cách chung sức đồng lòng của các địa phương trong vùng, cùng nhìn về một hướng, cùng nhìn về mục tiêu chung thì vùng Đông Nam Bộ sẽ phát triển rất mạnh mẽ.

Có thể nói, với những tư duy mới, tầm nhìn mới như vậy, chúng ta sẽ có những cơ hội mới và những giá trị mới.

Bộ trưởng có thể chia sẻ cụ thể hơn về đổi mới tư duy trong bản quy hoạch này?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Có nhiều cách đặt vấn đề về đổi mới tư duy, nhưng ở đây, góc tiếp cận cho vùng Đông Nam Bộ là biến cái không thể thành cái có thể, luôn luôn phải tiên phong, luôn luôn phải đi đầu, cùng phát triển và vượt lên. Tôi cho rằng phải có tư duy như vậy mới phát triển mạnh mẽ được.

TPHCM, vùng Đông Nam Bộ luôn đi đầu cả nước về những mô hình kinh tế mới, thể chế mới, cơ chế mới, phương thức mới... Trong giai đoạn tới đây, đối với cơ chế mới có tính chất đặc thù, có tính chất vượt trội, chúng ta cũng nên dành cho khu vực này, dành cho Đông Nam Bộ, dành cho TP.CM được áp dụng những cơ chế thật mạnh mẽ, thật tiên phong, đi đầu. Như vậy sẽ có những bước phát triển rất tốt.

Liên kết vùng: Thống nhất từ nhận thức tới hành động

Chúng ta đã có một bản quy hoạch với rất nhiều tâm huyết, trọng tâm, đổi mới, đột phá. Nhưng một điều quan trọng không kém là việc triển khai, thực hiện quy hoạch. Vậy theo Bộ trưởng, có những điều gì cần phải chú ý khi thực hiện bản quy hoạch này?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Thứ nhất, phải nâng cao nhận thức, vai trò của liên kết vùng, của quy hoạch vùng, tức là nói đến liên kết vùng thì chúng ta phải thống nhất trong nhận thức, rồi mới nói đến hành động.

Thứ hai, phải có cơ chế chính sách đặc thù, vượt trội cho vùng. Vừa qua, chúng ta đã có cơ chế, chính sách đặc thù cho TPHCM. Bây giờ, phải xem còn cơ chế chính sách gì nữa giúp thực hiện các mục tiêu đề ra, cần nghiên cứu.

Hiện nay, Bộ KH&ĐT đang cùng các bộ, ngành, địa phương nghiên cứu các cơ chế chính sách đặc thù cho cả vùng này cũng như các vùng khác trong cả nước, để có thể đề xuất những điểm phù hợp theo điều kiện đặc thù riêng. Từ đó, có thể phát huy được tiềm năng, thế mạnh của từng vùng và phát triển.

Thứ ba, các vùng, đặc biệt là Đông Nam Bộ phải có cơ chế huy động nguồn lực riêng. Nếu như chúng ta chỉ phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước thì rất khó hiện thực các mục tiêu đề ra, vì nhu cầu đầu tư đang rất lớn. Cần mạnh dạn đầu tư phát triển, tận dụng khai thác được các tiềm năng lợi thế, tận dụng các dư địa vĩ mô còn cho phép, đảm bảo an toàn, tạo được động lực phát triển.

Nếu mạnh dạn đầu tư, miễn là đầu tư đúng, đầu tư hiệu quả để nền kinh tế phát triển thì tư duy này hết sức quan trọng. Một tư duy nữa là chúng ta cần phải tập trung vào phát triển để duy trì sự ổn định, chứ không phải tập trung vào ổn định để phát triển. Để quy hoạch tốt, chúng ta cần phải quyết tâm tổ chức thực hiện nhanh hơn, quyết liệt hơn, hiệu quả hơn thì sẽ đạt được mục tiêu và mong muốn đề ra.

Theo Bộ trưởng, trong bản quy hoạch này vấn đề liên kết vùng được thể hiện hơn như thế nào?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Liên kết vùng có nhiều nội dung, như liên kết hạ tầng, liên kết xã hội, liên kết về biến đổi khí hậu, liên kết về đào tạo, nguồn nhân lực. Tất cả những điều đó cần phải có tính liên kết hỗ trợ, bổ sung cho nhau thì sẽ tận dụng khai thác được cơ hội thế mạnh của từng vùng địa phương hơn là chúng ta chỉ cát cứ và không có sự liên kết với nhau.

Ví dụ như Cảng hàng không quốc tế Long Thành, nếu hoàn thành sẽ hướng tới là trung tâm trung chuyển của khu vực và thế giới. Chúng ta cũng sẽ hình thành được một nền hậu cần bảo dưỡng sửa chữa, một nền kinh tế xoay quanh cảng hàng không đó. Khi đó, cần nhìn nhận nó không chỉ là một sân bay chở khách đi-đến, mà còn hình thành một nền kinh tế xoay quanh nó để phục vụ cho hoạt động khai thác xuất nhập khẩu trong nước, nhưng cũng có thể trở thành cảng trung chuyển trong tuyến đường vận chuyển quốc tế. Chúng ta hoàn toàn có thể liên kết cảng này với các cảng khác, như Cái Mép-Thị Vải. Như vậy, sẽ bổ sung hỗ trợ và không triệt tiêu nhau.

Sắp tới đây, nước ta cũng hình thành các vàng đai xoanh quanh Vành đai 3 và 4, các khu đô thị, khu công nghiệp, dịch vụ. Hay chúng ta đang từng bước tạo nên các hành lang kinh tế, như TPHCM-Biên Hoà-Vũng Tàu, các tuyến từ TPHCM xuống Cần Thơ, Cà Mau. Các tuyến này sẽ liên kết các tỉnh, các vùng xung quanh để cùng nhau phát triển.

Bản quy hoạch đặt trách nhiệm lớn cho những địa phương sẽ thực hiện bản quy hoạch này, trọng trách lớn với quốc gia, vươn tầm khu vực và quốc tế. Bộ trưởng muốn chia sẻ với các địa phương những điều gì?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Tôi muốn nói hai ý. Thứ nhất, phải nhận thức được việc liên kết vùng là xu thế tất yếu. Chúng ta phải liên kết với nhau để cùng nhau phát triển.

Thứ hai, phải tham gia tích cực, hiệu quả trong cơ chế hoạt động của hội đồng điều phối vùng. Những vấn đề lớn của vùng sẽ được thảo luận ở hội đồng điều phối vùng. Các địa phương cần tham gia tích cực, có những vấn đề từng địa phương không thể tự giải quyết được thì hội đồng điều phối vùng sẽ giải quyết, cao hơn nữa là các cấp có thẩm quyền, nhưng phải thông qua hội đồng điều phối vùng.

Hoạt động này hết sức quan trọng, có quy chế, cơ chế, cùng nhau tích cực tham gia vào hoạt động điều phối vùng thì chắc chắn sẽ giải quyết được nhiều vấn đề của vùng trong thời gian tới.

Minh Ngọc