Ra mắt công cụ quản lý truy xuất nguồn gốc gỗ

Ngày 12/9, tại TP.Hồ Chí Minh, trong khuôn khổ Diễn đàn "Đảm bảo nguyên liệu gỗ hợp pháp hướng tới phát triển lâm nghiệp bền vững tại Việt Nam", ứng dụng Vn-WoodID chính thức được ra mắt, trở thành một trong những công cụ góp phần truy xuất nguồn gốc gỗ.

Đây cũng là kết quả nổi bật của Dự án "Hỗ trợ thực hiện Hiệp định VPA/FLEGT tại Việt Nam" do Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm phối hợp với Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) thực hiện, cùng sự hỗ trợ của các chuyên gia đến từ Viện Nghiên cứu Công nghiệp rừng (RIFI) thuộc Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam (VAFS), Công ty TNHH Tư vấn, phát triển công nghệ và trí tuệ nhân tạo (AITC).

Bà Lê Thị Lộc, cán bộ dự án GIZ Việt Nam cho biết, Vn-WoodID là một hệ sinh thái gồm ứng dụng di động trên hai hệ điều hành Android và iOS và thư viện mẫu gỗ lưu giữ tại RIFI...Ứng dụng cho phép nhận diện tự động nhanh chóng với độ chính xác cao, tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm giải quyết bài toán nhận diện loài gỗ tức thì trên các thiết bị di động, góp phần hỗ trợ Việt Nam đảm bảo tính hợp pháp, bền vững và minh bạch cho nguồn nguyên liệu gỗ trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cơ sở dữ liệu 260 loài bao gồm 181 loài nhập khẩu về Việt Nam; 7 loài là những loài gỗ quý hiếm thuộc phụ lục IA, IIA (Nghị định 84/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 06/2019/NĐ-CP về quản lý thực vật, động vật rừng nguy cấp và thực thi Công ước CITES); 12 loài trao đổi mẫu với Cơ quan Nghiên cứu và đổi mới Quốc gia (BRIN) của Indonesia; 60 loài thu thập (dữ liệu hình ảnh) tại Cục Phát triển Công nghiệp Gỗ (TIDD) ở Takoradi, Ghana.

Mẫu gỗ sau khi thu thập được xác định tên loài bằng hai phương pháp: So sánh cấu tạo thô đại và hiển vi, dựa trên hướng dẫn của IAWA, các cơ sở dữ liệu quốc tế và mẫu đối chứng; phân tích quang phổ khối lượng bằng công nghệ DART-TOFMS, đối chiếu với dữ liệu của US-WISC Hoa Kỳ. Chỉ các mẫu có kết quả trùng khớp ở cả hai phương pháp mới được đưa vào cơ sở dữ liệu, nhằm đảm bảo độ chính xác và độ tin cậy cao nhất.

Vn-WoodID còn được củng cố mạnh mẽ với bộ cơ sở dữ liệu cấu tạo thô đại cùng hình ảnh chi tiết của từng loài gỗ, cho phép người dùng so sánh trực tiếp mẫu gỗ thực tế với dữ liệu đã được số hóa. Mỗi loài được chụp tối thiểu 300 ảnh mặt cắt ngang – mặt cắt vuông góc với thân cây, thể hiện rõ vòng sinh trưởng, gỗ dác/lõi, gỗ sớm/muộn, tia gỗ, mô mềm, mạch gỗ hoặc quản bào. Ảnh phải đảm bảo tia gỗ song song với cạnh ảnh, không có vết nứt, đường cắt, hay ánh sáng phản chiếu, và nên bao gồm cả tia gỗ lẫn vòng năm.

Bên cạnh đó, cơ sở dữ liệu của Vn-WoodID còn được tích hợp thông tin loài. Mỗi loài gỗ trong thư viện của Vn-WoodID đều được ghi nhận đầy đủ tên khoa học, tên thương mại và vùng phân bố tự nhiên. Thông tin đi kèm bao gồm khối lượng riêng, nhóm gỗ (gỗ cứng, gỗ mềm v.v.), đặc điểm hình thái cây và các thuộc tính nhận diện khác. Đặc biệt, dữ liệu cũng tích hợp tình trạng bảo tồn của loài, mức độ nguy cấp theo Danh lục CITES, cùng với các quy định pháp lý hiện hành liên quan đến quản lý và thương mại đối với loài gỗ đó. Đây là công cụ tra cứu nhanh giúp hỗ trợ ra quyết định về tính hợp pháp và rủi ro của lô hàng gỗ nhập khẩu.

Theo ông Nguyễn Hữu Thiện, Phó Cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Vn-WoodID đặc biệt hữu ích cho các cơ quan hải quan khi kiểm tra và ra quyết định đối với các lô hàng gỗ từ khu vực có rủi ro cao; cán bộ kiểm lâm trong việc kiểm tra, xác minh lâm sản được nhập khẩu và mua bán trên thị trường.

Các doanh nghiệp nhập khẩu và chế biến gỗ cũng có thể sử dụng Vn-WoodID để thực hiện trách nhiệm giải trình, phòng tránh rủi ro pháp lý do mua nhầm, khai báo sai tên loài. Ngoài ra, phần mềm này cũng hữu ích trong hoạt động giảng dạy, nghiên cứu về giải phẫu gỗ và bảo tồn đa dạng sinh học".

Hiện tại, cơ sở dữ liệu hình ảnh và thông tin loài gỗ mới chỉ ở mức nền tảng ban đầu. Trong thời gian tới, việc mở rộng cơ sở dữ liệu là rất cần thiết để nâng cao hiệu quả của ứng dụng. Quá trình này nên được thực hiện theo hướng mở, với sự tham gia của nhiều bên liên quan – đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp, các hiệp hội ngành gỗ, các trường đại học và viện nghiên cứu.

Được biết, chỉ trong vòng 1 năm, ứng dụng đã đạt hơn 8.000 lượt tải xuống và thu hút 371 cán bộ, nhà nghiên cứu tham gia giai đoạn thử nghiệm.

Dự án "Hỗ trợ thực hiện Hiệp định đối tác tự nguyện VPA/FLEGT tại Việt Nam" nhằm hỗ trợ các bên liên quan tại Việt Nam thực hiện các biện pháp đã được EU và Việt Nam thống nhất nhằm đạt được mục tiêu của Hiệp định VPA/FLEGT. Các biện pháp này bao gồm cải thiện khung pháp luật, đảm bảo các điều kiện để điều chỉnh Hệ thống VNTLAS theo các yêu cầu được nêu trong Hiệp định VPA/FLEGT.

Đỗ Hương