Tăng cường phát triển VH, TT trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Những kết quả bước đầu

Sau 10 năm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa, đến nay, không khí các bản làng, phum sóc thực sự sống động, đồng bào các dân tộc phấn khởi, hăng hái tham gia sáng tạo văn hóa, thanh niên hân hoan với các hoạt động lễ hội, với các trò chơi dân gian truyền thống, ý thức cộng đồng của người dân được nâng cao rõ rệt.

Báo cáo kết quả 10 năm thực hiện việc bảo tồn, phát huy lễ hội truyền thống các dân tộc thiểu số của Bộ VHTT&DL cho thấy, công tác chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương thực hiện luôn được quan tâm sâu sát, kịp thời và cụ thể, từ việc tổ chức điền dã, tiếp xúc với các nghệ nhân, già làng, trưởng bản ghi chép tư liệu, xây dựng báo cáo khảo tả lễ hội đến công cuộc phục dựng luôn đảm bảo tính trung thực, đồng thời loại bỏ những hủ tục lạc hậu như đánh bạc, ăn uống dài ngày, nghi thức cúng tế huyền bí... Thông qua lễ hội, các giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu của dân tộc được khơi dậy, giúp đồng bào lựa chọn những yếu tố tiến bộ, phù hợp, bảo tồn, phát huy, nâng cao mức hưởng thụ về văn hóa, góp phần thực hiện phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở.

Ông Ngô Hoài Chung, Giám đốc Sở VHTT&DL tỉnh Thanh Hóa cho biết: Đồng bào các dân tộc thiểu số miền núi Thanh Hóa sống trên những vùng đất có từ lâu đời và khá nổi tiếng với các lễ hội gắn với tên các nhân vật anh hùng, đã làm nên bản sắc độc đáo, là linh hồn, là cốt lõi cho từng lễ hội trên các vùng miền núi xứ Thanh. Các lễ hội dân gian gắn với phong tục tập quán thờ thiên thần, thờ mẹ lúa, thờ thần nông được khôi phục lại trong những năm gần đây như: Lễ tế trời trên đỉnh Pú Pen của người Thái, Mường, lễ hội đêm tối trời của người Mông, lễ Xên của người Khơ Mú... đã đáp ứng nhu cầu về đời sống văn hóa tinh thần và văn hóa tâm linh cho bà con các dân tộc thiểu số.

Còn ông Trương Hồng Chiến, Phó Giám đốc Sở VHTT&DL tỉnh Cao Bằng khẳng định: Thông qua lễ hội, các địa phương đã giáo dục được truyền thống lịch sử văn hóa của quê hương đất nước, ghi nhớ công lao các bậc tiền nhân đã khai phá và lập nên bản làng, đồng thời cổ vũ, động viên nhân dân các dân tộc hướng về cội nguồn, nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc bảo tồn, trùng tu, tôn tạo các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh trên địa bàn, phát huy có hiệu quả các giá trị văn hóa tinh thần tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc.

Ông Phan Xuân Vũ, Giám đốc Sở VHTT&DL tỉnh Gia Lai cho rằng: Đất nước Việt Nam với 54 dân tộc anh em, hàng năm có gần 8.000 lễ hội, trong đó có trên 80% là lễ hội dân gian vô cùng độc đáo. Vì vậy, việc khôi phục và phát triển rộng rãi các lễ hội dân gian, truyền thống là một chủ trương hoàn toàn đúng đắn, mang lại thắng lợi lớn trên rất nhiều lĩnh vực như văn hóa, kinh tế, xã hội cho vùng đồng bào dân tộc.

Theo TS Hoàng Thị Điệp, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch, việc khôi phục và tổ chức các lễ hội truyền thống của dân tộc thiểu số các tỉnh miền núi đã thu hút được một lượng khách du lịch đáng kể, đặc biệt là khách du lịch nội địa, góp phần phát triển kinh tế, xã hội ở các địa phương, làm thay đổi bộ mặt vùng đồng bào dân tộc”.

Theo số liệu thống kê, năm 2010 Việt Nam đón gần 30 triệu lượt khách nội địa và hơn 5 triệu lượt khách quốc tế. Một số lễ hội lớn thu hút hàng triệu lượt khách du lịch mỗi năm, như lễ hội chùa Hương, Yên Tử, Bà chúa núi Sam, Ka tê, Óc Om Boóc...

Tổ chức Phát triển Hà Lan (SNV) cho biết, 84% khách du lịch quốc tế đến Sa Pa khi được phỏng vấn đã trả lời mục đích chính của chuyến đi là tìm hiểu văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số, trong đó bao gồm các lễ hội truyền thống có sức hấp dẫn mạnh mẽ đối với khách quốc tế khi đến Việt Nam.

Nhằm nâng cao sức khỏe, tăng cường khối đại đoàn kết các dân tộc, xây dựng đời sống mới trong mỗi bản làng, góp phần thực hiện tốt hơn các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội - an ninh - quốc phòng và đối ngoại trong toàn vùng, Bộ VHTT&DL cũng đã triển khai nhiều chương trình, hoạt động thiết thực phát triển TDTT vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và hải đảo.

Bên cạnh đó, các hoạt động khôi phục, bảo tồn các trò chơi vận động dân gian, môn thể thao dân tộc, tổ chức các Ngày hội thể thao dân tộc định kỳ hàng năm; Hình thành các thiết chế quản lý TDTT cấp xã và mô hình cơ sở vật chất phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội, phong tục tập quán của mỗi vùng đồng bào dân tộc.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thực tế phát triển văn hóa, thể thao trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn còn nhiều việc phải làm. Thời gian qua nhiều phong tục tập quán vùng dân tộc thiểu số ngày càng bị mai một, nhiều thanh niên trẻ ở các vùng đồng bào dân tộc thiểu số không còn biết dệt thổ cẩm, đan lát hoặc sử dụng các loại nhạc cụ của dân tộc mình. Một số dân tộc thiểu số có nguy cơ đánh mất bản sắc văn hóa tộc người như các dân tộc Bố Y, Si La, Kháng, La Ha, Xinh Mun, Ơ Đu... Thậm chí có những vùng dân tộc H'Mông, một số dân tộc Tây Nguyên diễn ra tình trạng chối bỏ văn hóa truyền thống, du nhập văn hóa ngoại lai.

Những nguyên nhân cơ bản của các hạn chế đó là hệ thống thiết chế văn hóa và cơ sở vật chất cho hoạt động văn hóa còn thiếu đồng bộ, sản phẩm văn hóa phục vụ đồng bào còn nghèo nàn, chất lượng và số lượng cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu, thiếu chính sách đặc thù cho công tác văn hóa ở vùng dân tộc đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa, đầu tư cho văn hóa còn thấp…

Phối hợp tăng cường phát triển văn hóa, thể thao

Trong thời gian qua, Ủy ban Dân tộc và Bộ VHTT&DL đã bám sát, thực hiện tốt nội dung của Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc và Nghị quyết Trung ương 7 (khóa IX) về công tác dân tộc của Ban Chấp hàng Trung ương. Đẩy mạnh các hoạt động ở các lĩnh vực: quảng cáo, tuyên truyền, văn học, nghệ thuật quần chúng, bảo tồn và xây dựng nếp sống văn minh.

Hai bộ đã tích cực phối hợp trong việc nghiên cứu, xây dựng và trình Chính phủ ban hành những chính sách ưu đãi nhằm đẩy mạnh công tác bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống và nâng cao mức hưởng thụ về văn hóa ở vùng dân tộc thiểu số; giữ gìn bản sắc của các dân tộc và làm phong phú cho nền văn hóa nước nhà như: nghệ thuật, lễ hội truyền thống tiêu biểu, tiếng nói, chữ viết, trang sắc phục truyền thống và các ngành nghề....

Bên cạnh đó, còn phối hợp đẩy mạnh công tác xây dựng nếp sống văn hóa, phát triển và nâng cao mức hưởng thụ về văn hóa cho đồng bào các dân tộc thiểu số; phối hợp đẩy mạnh công tác xây dựng đội ngũ cán bộ làm văn hóa ở vùng dân tộc thiểu số; tổ chức các Ngày hội, Liên hoan nghệ thuật và giao lưu văn hóa các vùng miền.

Tại địa phương, Ban Dân tộc và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã kết hợp chặt chẽ tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ trong từng năm.

Thông qua những hoạt động phối hợp đã góp phần xây dựng các phong trào văn hóa, thể dục thể thao trong các dân tộc trên cả nước, có sự phát triển mạnh mẽ cả bề rộng lẫn chiều sâu, thu được kết quả to lớn và tốt đẹp; các hoạt động văn hóa, thể dục thể thao đã tới được với đồng bào dân tộc, tạo không khí thi đua phấn khởi, góp phần xây dựng khối đại đoàn kết các dân tộc.

Phát huy những kết quả đạt được, ngày 27/1/2011, Bộ VHTT&DL và Ủy ban Dân tộc đã tổ chức Lễ ký kết Chương trình phối hợp về tăng cường tuyên truyền công tác dân tộc, văn hóa, thể thao trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2011 đến 2016.

Theo đó, nội dung cụ thể của Chương trình phối hợp giữa Ủy ban Dân tộc và Bộ VHTT&DL bao gồm:

1. Phối hợp tổ chức tuyên truyền sâu rộng các chủ trương đường lối của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước trên lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch và gia đình nhằm nâng cao về nhận thức, vai trò, ý nghĩa của văn hóa, thể thao, du lịch và gia đình cho cán bộ, đồng bào dân tộc

2. Hai Bộ phối hợp thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam đậm đà bản sắc dân tộc”, thực hiện Nghị quyết số 23/NQ-TW của Bộ Chính trị ngày 16 tháng 6 năm 2008 về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học nghệ thuật trong thời kỳ mới. Thường xuyên phổ biến, tuyên truyền về Chỉ thị 49-CT/TW, ngày 21 tháng 02 năm 2005 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về xây dựng gia đình thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và tiếp tục thực hiện các cuộc vận động.

3. Hai Bộ cùng phối hợp với Bộ Tư pháp, Bộ Thông tin và Truyền thông và các cơ quan liên quan tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật về hôn nhân và gia đình cho người dân thuộc các dân tộc thiểu số; tập trung tuyên truyền mục đích ý nghĩa các sự kiện văn hóa, văn nghệ, thể thao, du lịch và gia đình trong thời điểm các ngày truyền thống, các sự kiện trọng đại của đất nước.

4. Hai Bộ cùng phối hợp tuyên truyền vận động đồng bào giữ gìn môi trường, cảnh quan, truyền thống văn hóa, phong tục tập quán và các nghề truyền thống để phục vụ cho phát triển du lịch bền vững.

5. Hai Bộ cùng phối hợp tổ chức các hoạt động trên các lĩnh vực như: văn hóa, thể thao, du lịch...

6. Hai Bộ cùng phối hợp vận động, bổ sung nguồn kinh phí, tạo điều kiện cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tham gia xây dựng cơ sở vật chất như: nhà văn hóa, trung tâm văn hóa, thể thao; tham gia các hội thi, ngày hội văn hóa, thể thao và du lịch các dân tộc ở các vùng miền.

7. Hai bộ phối hợp xây dựng các khu du lịch sinh thái, các điểm du lịch, tổ chức các lễ hội, ngày hội giữ gìn bản sắc, phong tục, tập quán truyền thống tốt đẹp, đặc sắc để phục vụ cho du lịch và phát triển rộng ra các hình thức đào tạo nghề trong du lịch.

8. Hai Bộ cùng hướng dẫn địa phương thực hiện Quyết định số 22/QĐ-TTg ngày 05 tháng 01 năm 2010 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Phát triển văn hóa nông thôn đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020”.

9. Hai Bộ phối hợp mở các lớp đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ công tác văn hóa, thể thao, du lịch và gia đình cho lực lượng cán bộ là người dân tộc thiểu số và miền núi. Hai bên chủ động xậy dựng kế hoạch tổ chức các lớp tập huấn nâng cao trình độ cán bộ là người dân tộc thiểu số. Có kế hoạch tuyển chọn, đào tạo tài năng trẻ về lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật và thể thao.

Theo Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc, Giàng Seo Phử, đây là chương trình phối hợp có nội dung thiết thực, có ý nghĩa quan trọng góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong phạm vi cả nước nói chung và đồng bào dân tộc thiểu số nói riêng. Chương trình phối hợp thể hiện sự quan tâm của cả nước và hai Bộ đối với công tác dân tộc, thu hẹp khoảng cách giữa các vùng.

“Bản sắc văn hóa dân tộc rất quan trọng, gắn với đời sống của dân tộc, thể hiện bản sắc từng vùng, thậm chí thể hiện bản sắc của dân tộc Việt Nam trên thế giới. Bản sắc văn hóa của Việt Nam rất phong phú và đặc sắc, điều đó đã tạo nên truyền thống của dân tộc Việt Nam, vì vậy cần tập trung thống nhất quan điểm giữ gìn và phát huy các bản sắc truyền thống của các dân tộc!”- Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc, Giàng Seo Phử, nói.

Thành Nguyễn