Tăng khả năng tiếp cận tín dụng của hợp tác xã

Xác định nguyên nhân tín dụng cho HTX còn hạn chế

Đại diện Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN) đánh giá, nhiều HTX còn hạn chế trong quản trị, điều hành, hiệu quả hoạt động yếu kém, sản xuất chưa gắn với thị trường tiêu thụ, chưa có phương án sản xuất kinh doanh hiệu quả; chưa chuyển đổi mô hình hoạt động theo luật HTX 2012 hoặc chỉ chuyển đổi về mặt hình thức, thiếu vốn tự có, không có tài sản bảo đảm… Hơn nữa, một số HTX sử dụng không hiệu quả nguồn vốn vay, sử dụng vốn vay sai mục đích, nợ quá hạn kéo dài, có tâm lý ỷ lại, trông chờ sự hỗ trợ của Nhà nước.

Từ góc độ HTX, ông Phạm Công Bằng, Tổng giám đốc Quỹ hỗ trợ phát triển HTX Việt Nam cho hay, thực tế chỉ có khoảng 2% số HTX trong cả nước tiếp cận được vốn các tổ chức tín dụng. Do đó, nhiều HTX phải vay trên thị trường phi chính thức và tín dụng "đen" với lãi suất cao, thời hạn rất ngắn. Nguyên nhân bởi số HTX hoạt động có hiệu quả chỉ chiếm 45%, nên khả năng đáp ứng các điều kiện của ngân hàng còn hạn chế.

Ngoài ra, theo ông Phạm Công Bằng, đa số HTX không có dự phòng tài chính, nên tiềm ẩn nhiều rủi ro. Tuy nhiên, các HTX vẫn luôn có nhu cầu về vốn. Theo số liệu điều tra, khảo sát của Liên minh HTX Việt Nam, trong những năm tới, nhu cầu về vốn phát triển sản xuất kinh doanh của khu vực kinh tế tập thể, HTX có thể lên tới hàng trăm nghìn tỷ đồng mỗi năm và có xu hướng tăng để đáp ứng yêu cầu phát triển, tăng sức cạnh tranh trong thời kỳ hội nhập.

Từ những khó khăn trên, một số ý kiến cho rằng cần phải có "bàn tay" của Nhà nước để nâng đỡ, hỗ trợ HTX phát triển, trong đó các ngân hàng nên nhìn nhận HTX khác doanh nghiệp khi đưa ra những điều kiện về vay vốn.

Dưới góc độ ngân hàng thương mại, đại diện Agribank cho biết, ngân hàng đã có nhiều cơ chế ưu đãi về tín dụng cho HTX, như: Cho vay không có tài sản bảo đảm tối đa lên đến 3 tỷ đồng, hoặc 80% giá trị của dự án, phương án sản xuất kinh doanh theo mô hình liên kết; HTX hoạt động trong lĩnh vực phát triển nông nghiệp, nông thôn hoặc sản xuất kinh doanh hàng xuất khẩu hay phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ khi vay vốn ngắn hạn tại các ngân hàng cũng được hưởng mức lãi suất ưu đãi theo chính sách chung của NHNN, thấp hơn 1-2%/năm so với mặt bằng lãi suất chung của thị trường.

Tuy nhiên, do nhu cầu vay từ các HTX chủ yếu với hình thức không đảm bảo tài sản, nên một số các ngân hàng vẫn còn e dè khi cho vay vốn đối với HTX. Đối tượng vay là HTX chứa đựng rất nhiều rủi ro làm cho các tổ chức tín dụng e ngại trong việc cấp tín dụng…

Triển khai giải pháp đồng bộ

Đại diện NHNN, Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú cho biết: Ở Việt Nam, qua 20 năm (2002-2021) thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, HTX có bước phát triển cả số lượng và chất lượng, khắc phục tình trạng yếu kém kéo dài.

Tuy vậy, lãnh đạo NHNN nhìn nhận, kinh tế tập thể, HTX ở nước ta phát triển chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra, đang có những tồn tại, bất cập, hạn chế cần được quan tâm, giải quyết, như: Tỉ lệ lớn hộ cá thể ở địa bàn nông thôn chưa tham gia HTX, tổ hợp tác; một bộ phận lớn HTX có quy mô nhỏ, vốn ít, năng lực quản trị hạn chế, liên kết thành viên còn thấp, chưa có uy tín và thương hiệu trên thị trường, năng lực quản trị của HTX còn yếu; việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng của các HTX vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu sản xuất, kinh doanh…

Nhấn mạnh việc phát triển kinh tế tập thể, với HTX đóng vai trò nòng cốt là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, Phó Thống đốc Đào Minh Tú cho hay, NHNN đã xác định lĩnh vực trên là một trong những ưu tiên đầu tư tín dụng, chỉ đạo triển khai nhiều giải pháp khuyến khích, hỗ trợ. Đến cuối năm 2022, dư nợ cho vay đối với các HTX đạt 6.316 tỷ đồng với gần 1.200 HTX còn dư nợ; dư nợ tín dụng đối với cá nhân, hộ gia đình, trong đó có các cá nhân thành viên HTX, đến cuối tháng 12/2022 đạt 5.884.058 tỷ đồng…

Thời gian tới, bám sát chủ trương tại Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương về việc tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng đối với các dự án sản xuất kinh doanh có hiệu quả, Nghị quyết số 09/NQ-CP của Chính phủ ngày 2/2/2023 về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW, Phó Thống đốc Đào Minh Tú khẳng định NHNN sẽ tiếp tục chỉ đạo các tổ chức tín dụng thực hiện một số nhiệm vụ.

Thứ nhất, cần cân đối vốn, tập trung tín dụng cho các tổ chức kinh tế hợp tác, HTX hoạt động trong các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên theo chủ trương của Chính phủ, các mô hình HTX kiểu mới làm ăn có hiệu quả, HTX tham gia phát triển các sản phẩm có thế mạnh, sản xuất theo chuỗi giá trị ứng dụng công nghệ cao, có giá trị thương mại cao, HTX đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phù hợp với quy định của pháp luật.

Thứ hai, thường xuyên nghiên cứu phát triển đa dạng sản phẩm tín dụng ngân hàng; rà soát, cải tiến, đổi mới quy trình, thủ tục, điều kiện cấp tín dụng phù hợp với yêu cầu và thực tiễn hoạt động của HTX để từng bước mở rộng và tăng cường hỗ trợ vốn, cũng như khả năng tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng cho các loại hình kinh tế tập thể.

Bên cạnh đó, NHNN sẽ tiếp tục rà soát, nghiên cứu và đề xuất hoàn thiện cơ chế chính sách tín dụng, trong đó chú trọng hoàn thiện chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp nông thôn nhằm tăng khả năng tiếp cận tín dụng của HTX.

Mặt khác, cần tiếp tục tổ chức triển khai có hiệu quả các chương trình tín dụng hỗ trợ lãi suất, các chương trình mục tiêu quốc gia nhằm hỗ trợ đối với HTX ổn định, phục hồi và phát triển kinh tế; thường xuyên nắm bắt và kịp thời triển khai các giải pháp tháo gỡ khó khăn trong hoạt động vay vốn của HTX. NHNN chi nhánh các tỉnh, thành phố phải chủ động phối hợp với các sở, ngành, các tổ chức chính trị xã hội và các đơn vị liên quan nắm bắt tình hình hoạt động sản xuất, kinh doanh, từ đó kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền giải pháp hỗ trợ tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ phát triển các thành phần kinh tế tập thể trên địa bàn.

Ngoài NHNN, các bộ ngành cần vào cuộc tiếp tục nghiên cứu tham mưu cho Chính phủ, các ủy ban của Quốc hội trong quá trình hoàn thiện, trình Quốc hội Dự thảo Luật HTX sửa đổi nhằm khắc phục tồn tại, nâng cao năng lực quản trị điều hành và hiệu quả hoạt động của kinh tế tập thể, HTX; ban hành các giải pháp chính sách hỗ trợ đồng bộ cho kinh tế tập thể, trong đó có giải pháp huy động nguồn lực phục vụ sản xuất, kinh doanh của HTX (huy động vốn từ thành viên, huy động vốn khác theo quy định của pháp luật, vốn tài trợ, bảo lãnh,...); hoàn thiện cơ chế tăng hiệu quả hoạt động của các Quỹ bảo lãnh HTX (Trung ương và địa phương).

Đại diện Agribank kiến nghị: Cần tăng cường đầu tư của Nhà nước và xã hội, ứng dụng nhanh các thành tựu khoa học-công nghệ tiên tiến cho kinh tế tập thể, trong đó HTX là nòng cốt, để nâng cao hơn số lượng, quy mô, chất lượng hoạt động; đẩy mạnh công tác đào tạo nhân lực nhất là thu hút đào tạo cán bộ, nhân lực trẻ đã qua đào tạo, có kiến thức về làm việc cho HTX; hợp tác, liên kết đưa lao động HTX đi học tập, lao động nước ngoài

"Cần thí điểm và nhân rộng mô hình HTX hiệu quả phù hợp với các điều kiện vùng, miền địa phương. Vận động HTX thu hút thêm thành viên, hợp nhất, sáp nhập HTX cùng ngành, nghề và địa bàn hoạt động để tăng tiềm lực tài chính và quy mô hoạt động của HTX. Giải thể dứt điểm các HTX đã ngừng hoạt động, đi đôi với tập trung tháo gỡ khó khăn, để các HTX yếu kém củng cố tổ chức lại hoạt động, sản xuất kinh doanh", đại diện Agribank góp  ý.

Huy Thắng