Thiên tai: Thiệt hại trên đất liền ngày một lớn

Ảnh: minh họa

Nhiều loại hình thiên tai

Theo phân loại của Ban chỉ đạo Trung ương về PCTT, hiện nay có 5 loại hình thiên tai phổ biến gây thiệt hại lớn tại Việt Nam, đó là: bão; lũ, lụt, ngập úng; lũ quét, sạt lở đất; sạt lở bờ sông, bờ biển; hạn hán xâm nhập mặn.

Việt Nam thường xuyên chịu tác động trực tiếp của các cơn bão hình thành từ Thái Bình Dương (một trong 5 ổ bão lớn nhất thế giới), trung bình hàng năm đã có từ 11 - 12 cơn bão và áp thấp nhiệt đới trên biển Đông, trong đó 5 - 6 cơn ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền.

Riêng năm 2017 là năm có số lượng bão kỷ lục với 16 cơn bão và 4 áp thấp nhiệt đới xuất hiện và hoạt động trên biển Đông. Trong đó, bão số 10 làm 6 người chết, 3.200 nhà bị sập, đổ, gần 200.000 nhà bị hư hỏng, tốc mái, nước dâng sóng lớn gây hư hỏng nặng các tuyến đê biển từ Hải Phòng đến Thừa Thiên Huế,... Về kinh tế thiệt hại khoảng 18.402 tỷ đồng; thiệt hại bão số 12 làm 123 người chết và mất tích, 3.550 nhà bị sập đổ, gần 300.000 nhà bị hư hỏng, 73.744  lồng bè nuôi thủy sản,.. về kinh tế khoảng 22.679 tỷ đồng.

Các đợt mưa lớn gây lũ lụt hết sức nghiêm trọng, điển hình như trận lũ lịch sử năm 1999 trên diện rộng ở các tỉnh miền Trung làm 900 người chết, mất tích, gây mất mùa và để lại hậu quả nặng nề; trận lũ lớn năm 2000 tương đương mức lũ lịch sử tại đồng bằng sông Cửu Long làm 565 người chết (trong đó có trên 300 trẻ em), hơn 263.000 ha lúa bị hư hỏng… Riêng năm 2017, là năm có tổng lượng mưa lớn trên diện rộng, nhiều nơi mưa lớn hơn trung bình nhiều năm khoảng 20 đến 40%.

Trong gần 20 năm qua, các tỉnh miền núi phía Bắc xảy ra trên 300 trận lũ quét, sạt lở đất với quy mô và phạm vi ngày càng lớn, gây thiệt hại nặng nề về người, tài sản và cơ sở hạ tầng. Chỉ riêng năm 2017, lũ quét, sạt lở đất trong năm đã làm 71 người chết và mất tích, 4.109 ngôi nhà bị sập, đổ, cuốn trôi. Hiện nay vẫn còn 13.246 hộ đang sinh sống tại những nơi không đảm bảo an toàn có nguy cơ cao ảnh hưởng lũ quét, sạt lở đất.

Theo nhận định của Ban chỉ đạo Trung ương về PCTT về hình thái sạt lở bờ sông, bờ biển đang có diễn biến ngày càng nghiêm trọng. Hình thái thiên tai này đang uy hiếp trực tiếp đến tính mạng và tài sản của nhân dân tại các khu vực ven sông, ven biển. Đặc biệt tại đồng bằng sông Cửu Long và dải ven biển một số tỉnh miền Trung như Quảng Nam, Thừa Thiên Huế, Phú Yên, Bình Thuận, Cà Mau là khu vực tập trung đông dân cư và nhiều hoạt động kinh tế xã hội đang có tốc độ phát triển nhanh.

Hiện nay, trên cả nước hiện có 2.055 điểm sạt lở với tổng chiều dài trên 2.710 km, trong đó có 91 điểm sạt lở đặc biệt nguy hiểm (sạt lở gây nguy hiểm trực tiếp đến an toàn đê điều, khu tập trung dân cư và cơ sở hạ tầng quan trọng) với tổng chiều dài 218 km; 735 điểm sạt lở nguy hiểm với tổng chiều dài 911 km; 1.229 điểm sạt lở còn lại với tổng chiều dài 1.581 km.

Tình hình hạn hán, xâm nhập mặn trong những năm gần đây diễn ra ngày càng phức tạp cả về phạm vi và cường độ. Đặc biệt đợt hạn hán lịch sử diễn ra từ nửa cuối năm 2014 đến giữa năm 2016 trên diện rộng tại 18 tỉnh, thành phố Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và đặc biệt là đồng bằng sông Cửu Long đã gây tác động rất lớn đến đời sống kinh tế xã hội, môi trường sinh thái trong khu vực, nhất là về sản xuất nông nghiệp; đã có trên 2 triệu người bị ảnh hưởng, 500.000 hộ dân thiếu nước sạch, 280.000 ha lúa và hoa màu bị thiệt hại, 38.889 ha cây công nghiệp bị thiệt hại (lần đầu tiên nông nghiệp tăng trưởng âm 0,18% trong 6 tháng đầu năm 2016); thiệt hại về kinh tế trên 15.700 tỷ đồng.

Thiệt hại ngày một lớn

Theo thống kê của Ban chỉ đạo Trung ương về PCTT trong 20 năm qua, mỗi năm trung bình thiên tai làm trên 400 người chết và mất tích, thiệt hại vật chất khoảng 1-1,5% GDP và ảnh hưởng đến môi trường, điều kiện sống cũng như các hoạt động kinh tế - xã hội, đồng thời tác động lớn đến sự phát triển bền vững của đất nước. Thiệt hại trên biển đã giảm, tuy nhiên thiệt hại do lũ quét, sạt lở đất tại các tỉnh miền núi hiện có xu hướng gia tăng.

Năm 2017 là năm thiên tai đã gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản, để lại những hậu quả sau nhiều năm mới có thể khắc phục và làm giảm tăng trưởng của nền kinh tế quốc dân.

Cụ thể, đã có 386 người chết, trong đó do bão có 43 người (chiếm 11%), chủ yếu trong bão số 12 với 37 người chết; mưa lũ, ngập lụt làm 243 người (chiếm 63%); lũ quét, sạt lở đất làm 71 người (chiếm 18%); các thiên tai khác làm 29 người (chiếm 8%).

Về nhà, có 8.166 nhà bị đổ, trôi; 610.000 nhà bị ngập, hư hỏng và di dời khẩn cấp; về sản xuất nông nghiệp có 364.000 ha lúa và hoa màu bị ngập, thiệt hại, 170.000 ha cây công nghiệp, cây ăn quả và 143.440 ha rừng bị đổ, gãy; 70.000 con gia súc và 02 triệu con gia cầm bị chết; 60.400 ha nuôi trồng thủy sản và 76.500 lồng bè bị mất, thiệt hại (trong đó riêng tỉnh Khánh Hòa bị thiệt hại 70.900 lồng, bè trong đợt bão số 12); 277 km đê cấp III, kè và 868 km kênh mương, bờ sông bờ biển bị sạt lở; nhiều hồ đập, kênh mương thủy lợi bị hư hỏng; 7,0 triệu m3 đất đá đường giao thông bị sạt lở…

Cùng với đó có 10 tàu vận tải lớn bị chìm, bị lật tại vịnh Quy Nhơn, tỉnh Bình Định trong cơn bão số 12. Nhiều sự cố thông tin, hệ thống lưới điện từ 110KV đến 500 KV và hầu hết hệ thống điện hạ thế gây mất điện trên diện rộng tại nhiều địa phương khu vực bị ảnh hưởng của bão số 10, 12 với hơn 3 triệu khách hàng bị mất điện.

Tổng thiệt hại về kinh tế riêng năm 2017 khoảng 60.000 tỷ đồng. Một số tỉnh bị thiệt hại nặng nề, ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế của địa phương như: Khánh Hòa thiệt hại hơn 14.700 tỷ đồng; Hòa Bình thiệt hại hơn 2.820 tỷ đồng; Yên Bái thiệt hại hơn 1.599 tỷ đồng, Hà Tĩnh thiệt hại trên 7.485 tỷ đồng; Quảng Bình thiệt hại gần 8.000 tỷ đồng...

Theo nhận định của Ban chỉ đạo Trung ương về PCTT, tính bất thường, trái quy luật và ngày càng nghiêm trọng hơn của thiên tai biểu hiện cả về cường độ và tần suất. Mưa đặc biệt lớn, trong đó có mưa cục bộ ở nhiều khu vực vượt giá trị lịch sử; mưa trái mùa một số khu vực như mưa sớm hơn và mưa muộn cuối vụ (sau khi các hồ chứa đã tích đầy nước); bão lớn trên cấp 11-12 thường xuyên xảy ra và trái quy luật kể cả về thời gian hình thành và khu vực đổ bộ.

Cùng với đó, lũ lớn xảy ra thường xuyên, thời gian có thể xảy ra ngay từ đầu năm và kéo dài đến cuối năm ở các vùng miền; hạn hán trên diện rộng, kéo dài tại các tỉnh Nam Trung Bộ, Tây nguyên và Nam Bộ.

Đặc biệt, thiên tai xảy ra nhiều hơn tại các vùng miền trước đây ít khi xảy ra những trận thiên tai lớn như bão ở khu vực Nam Trung Bộ và Nam Bộ; phát triển kinh tế xã hội với tốc độ nhanh, quy mô ngày càng lớn trên tất cả các vùng, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng thiếu bền vững làm gia tăng rủi ro thiên tai. Với tình hình thực tiễn nêu trên, nguy cơ rủi ro thiên tai và thiệt hại ngày càng gia tăng đã và sẽ gây thiệt hại ngày càng lớn về người và tài sản.

Ngày mai (29/3), Thủ tướng Chính phủ sẽ trực tiếp chủ trì Hội nghị Phòng chống thiên tai toàn quốc nhằm đánh giá toàn diện, sâu sắc tình hình thiên tai; thực trạng về công tác phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả; những vấn đề tồn tại và bất cập cũng như đề ra các giải pháp toàn diện để giải quyết những vấn đề cấp bách và lâu dài nhằm giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản trong thời gian tới.

Đỗ Hương