Thiết bị phát hiện đối phương của tàu Kilo 636

Truyền thông quân sự đã nói  về việc nhiều quốc gia gọi tàu ngầm lớp Kilo của Nga là "Hố đen trong lòng đại dương", điều này cho thấy tuy chưa phải là tàu ngầm hạt nhân lặn sâu, nhưng năng lực ẩn mình của Kilo trong lòng đại dương được đánh giá cao.     

Về năng lực phát hiện, loại tàu  Kilo 636 có đủ ba loại thiết bị trinh sát, dò tìm phương là radar, sonar thủy âm và thiết bị dò từ tính.

Radar được sử dụng để phát hiện tàu ngầm khi nó nổi lên, để phát hiện các thiết bị nổi trên mặt nước của tàu đối phương như kính tiềm vọng, ống hút dưỡng khí, thiết bị liên lạc và máy bay tầm thấp...

Tuy vậy hai thiết bị là Sonar thủy âm cùng với thiết bị dò từ tính là những phương tiện chủ yếu, trong trinh sát đối phương dưới nước của Kilo 636.

Tàu Kilo 636 có Sonar thủy âm dựa vào sự lan truyền của sóng âm trong nước để phát hiện tàu ngầm đối phương. Sonar thủy âm hoạt động theo nguyên lý chủ động, phát ra sóng âm và xử lý tín hiệu phản xạ từ tàu lạ về; Nguyên lý thụ động là thu các tín hiệu của tàu lạ, phát ra tiếng ồn từ động cơ, từ áp suất các luồng nước bao quanh thân tàu ngầm gây nên, tiếng chân vịt của tàu quạt nước… Kilo 636 đời mới nhất lắp hệ thống sonar MGK 400E loại cải tiến. Hai hệ sonar này có cùng cự ly thám trắc, nhưng hệ thống sonar MGK 400E được trang bị bộ xử lý tín hiệu tốc độ cao nhiều công năng và mức độ số hóa cao hơn.

Khẳng định rằng các sonar của tàu Kilo 636 có độ nhạy tốt, như thế chưa đủ, yếu tố quan trọng là phải có chuyên gia phân tích âm thanh tốt.

Các nước có truyền thống sử dụng tàu ngầm lâu năm đã đào tạo được đội ngũ các chuyên gia, kỹ thuật viên phân tích âm thanh rất giỏi. Điều quan trọng hơn nữa là Hải quân các nước còn có “Bộ dữ liệu âm thanh” như một ngân hàng lưu trữ hàng ngàn mẫu “âm thanh” để máy tính và chuyên gia so sánh, phân tích, loại suy…tìm ra đích thị đối phương đang “là ai”, “ở đâu”.

Công nghệ hiện đại ngày nay có các máy tính cực mạnh hỗ trợ chuyên gia phân tích từng chi tiết của các nguồn âm, độ sâu tàu bộc lộ âm, đặc điểm của từng loại nguồn âm, trong thời tiết khác nhau, trong nhiệt độ nước biển khác nhau, các bãi đá ngầm, rãnh sâu, dòng hải lưu…ở từng vùng biển khác nhau.

Để xây dựng bộ dữ liệu và năng lực phân tích này phải có quá trình cọ sát, tích lũy dài lâu.

Tư liệu hải quân các nước cho biết: Thiết bị sonar định vị của tàu ngầm Astute (Anh), nhạy cảm tới nỗi một chiếc tàu ngầm Astute đang hoạt động dưới biển Solent có thể phát hiện một tàu rời cảng New York cách đó 5.630km bên kia bờ Đại Tây Dương. Phải có bộ dữ liệu âm thanh đồ sộ mới không nhầm lẫn các loại tàu khác nhau, còn biết nó đi ra-vào, đi ngang, đi dọc…

 Tàu Kilo 636 còn có các thiết bị trinh sát từ trường mạnh, chuyên phát hiện tàu ngầm qua sự thay đổi từ tính bất thường, do tàu ngầm đối phương đang cơ động tạo ra.

Thiết bị dò từ tính lấy từ trường trái đất chuẩn hóa (tùy từng vùng), so sánh với tín hiệu khác biệt được ghi lại.

Tàu Kilo có thiết bị khử từ hoàn hảo. Có khử từ trường cho chính mình “sạch” mới dò được đối phương nhạy. Nếu khử từ chính mình không tốt, dễ bị “ cảm ứng” sang các thiết bị dò tìm, gây lên nhiễu loạn, sai số dò tìm cao.

Việc dò tìm của thiết bị trinh sát từ trường trên tàu Kilo 636 hướng đến sự chuyển động đa chiều của tàu đối phương, gây nên xáo trộn “từ thông” bất thường  trong lòng biển.

 Tốc độ di chuyển, hướng di chuyển khác nhau tạo nên sự xao động, mạnh yếu của tín hiệu từ phản hồi về.

Tàu ngầm, tàu nổi của đối phương không khử từ tốt cũng là cơ hội cho thiết bị dò từ trường này phát hiện ra.

Ngày nay, thiết bị đo từ trường có tính năng rất cao, đó là các “từ  kế” tinh khôn cấu trúc bằng công nghệ laser, bơm khí helium siêu bền, nên nó có cường độ nhạy cảm tốt nhất. Nó đo từng véc-tơ thành phần nhỏ nhoi, yếu ớt, dựng nên tổng véc-tơ của từ trường trên khu vực “nghi vấn”.

Các quốc gia sử dụng tàu ngầm truyền thống cũng đã xây dựng được Bộ dữ liệu tín hiệu từ trường của hàng ngàn loại tàu, trong đó có tàu ngầm, về cường độ từ, hình thái biến dạng từ, phụ thuộc vào hướng đi, độ sâu, khí hậu từng vùng biển, từng loại tàu, kể cả trong trường hợp có bão từ mặt trời gây nên nhiễu loạn…theo mùa, hằng năm.

Thông thường tàu ngầm tuần tra theo lộ trình, phục vụ ý đinh chiến thuật tiến công hay bảo vệ. Một đợt tuần tra cũng là một lần tích lũy thêm dày cho  “các bộ dữ liệu”.

Tàu ngầm Kilo 636 sử dụng để dò tìm đối phương tấn công, hay phòng thủ không khi nào đơn độc. Trên không, trên mặt biển, dưới ngầm còn có đội hình hiệp đồng trinh sát, dò tìm liên binh chủng.

Giấu mình, phát hiện trước đối phương phụ thuộc vào rất nhiều vào thiết bị và con người sử dụng thiết bị.

Hiện đại như tàu Kilo 636 nếu phát huy được sức mạnh của con người về trí tuệ sáng tạo, sự hiệp đồng ăn khớp sẽ nhân lên sức mạnh lớn lao trong tác chiến chống ngầm hiện đại.