Thu phí đỗ xe: Cần tính chuyện lâu dài

Những ngày gần đây, câu chuyện lỗ lãi từ việc thu phí ô tô dưới lòng đường ở TPHCM nhận được sự quan tâm sâu sắc từ dư luận. Nhiều chuyên gia cho rằng TPHCM có số lượng ô tô lớn nhất nước nên việc tổ chức thu phí đỗ xe mà lỗ là điều khó hiểu.

Cụ thể, theo báo cáo của Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích Thanh niên xung phong TPHCM (đơn vị được giao thu phí), trong năm 2021, việc thu phí sử dụng tạm thời lòng đường để đỗ ô tô theo giờ trên 20 tuyến đường khu vực trung tâm Thành phố đạt hơn 2 tỷ đồng, cao hơn năm 2020.

Tuy nhiên, so với chi phí đầu tư hơn 10 tỷ đồng (thuê nhân công, thuê phần mềm quản lý thu phí), Công ty phải lấy nguồn thu từ các hoạt động khác để bù lỗ gần 8 tỷ đồng.

Về nguyên nhân doanh thu thấp, công ty này cho biết có tình trạng nhiều người không hợp tác trong việc đăng ký qua ứng dụng thu phí; một số tuyến đường cho đỗ ô tô có thu phí như An Dương Vương (Quận 5), Lê Hồng Phong (Quận 10), Trương Định (Quận 3)… bị nhiều cửa hàng kinh doanh, khách sạn, nhà xe... chiếm dụng lòng đường, cản trở việc thu phí.

Ngoài ra, phần mềm thu phí My Parking hoạt động chưa ổn định, còn bị lỗi trong giao dịch thanh toán; công tác phối hợp với chính quyền các địa phương nơi có tuyến đường tổ chức thu phí còn hạn chế...

Chuyện không chỉ riêng ở TPHCM

Tại Hà Nội, hiện lượng phương tiện cá nhân gia tăng nhanh chóng, đặc biệt là nhu cầu mua ô tô người dân ngày càng cao, dẫn tới việc thiếu điểm đỗ, bãi đỗ xe (diện tích các điểm, bãi đỗ xe mới chỉ đáp ứng chỗ đỗ cho khoảng 10% tổng nhu cầu đỗ xe tại nội thành). 

Trên những tuyến phố ở các quận trung tâm của Thủ đô, từ nhiều năm nay, người dân phải tận dụng mọi khoảng trống để đỗ xe. Từ những bãi đỗ xe được cấp phép đến những bãi đỗ xe trái phép, tự phát..., thậm chí cả vỉa hè dành cho người đi bộ, lòng đường cũng được tận dụng làm điểm trông giữ phương tiện.

So với TPHCM thì việc thực hiện thu phí đỗ ô tô dưới lòng đường tại một số tuyến phố trên địa bàn Hà Nội được thực hiện sớm hơn, từ năm 2014 (tại 2 tuyến phố), sau đó mở rộng ra nhiều tuyến phố khác. 

Từ năm 2017, TP. Hà Nội đã áp dụng mô hình iParking vào thu phí giữ xe. Tuy nhiên, sau một thời gian mô hình này cũng gặp bất cập khi hầu hết tại các điểm được cấp phép trông giữ xe và thu phí qua ứng dụng iParking vẫn còn tình trạng nhân viên xé vé giấy, khách hàng trả tiền mặt, không khác so với gửi xe truyền thống, tiềm ẩn nguy cơ gây thất thoát, thiếu minh bạch.

Trái ngược những kỳ vọng về nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động trông giữ phương tiện trên địa bàn, minh bạch về giá, hạn chế thất thoát, sau hơn 3 năm thực hiện thí điểm, ứng dụng iParking đã bộc lộ hàng loạt những bất cập nên đã phải tạm dừng từ đầu tháng 9/2020. Hà Nội phải trở lại với cách thu phí sử dụng lòng đường tính theo m2 để xé vé thủ công.

Còn tại Đà Nẵng, Trung tâm Quản lý hạ tầng giao thông TP. Đà Nẵng cho hay đơn vị đã tiếp nhận và thực hiện thu phí đỗ xe ô tô trên 2 tuyến đường Bạch Đằng và Trần Phú từ quận Hải Châu kể từ ngày 1/2/2021.

Tuy nhiên, sau khi thực hiện được 6 tháng, do tình hình dịch bệnh COVID-19 phức tạp nên việc thu phí đỗ ô tô trên 2 tuyến đường này tạm dừng từ 1/8/2021. Ngày 10/3/2022, UBND Thành phố đã cho phép triển khai lại việc thu phí.

Theo Trung tâm Quản lý hạ tầng giao thông TP. Đà Nẵng, tổng số lượt đỗ xe trong gần 4 tháng triển khai lại đạt 26.751 lượt, trung bình 7.431 lượt/tháng, trung bình mỗi tháng tăng 860 lượt (tăng gần 11,58 %) so với giai đoạn trước khi tạm dừng do dịch COVID-19 (6.571 lượt/tháng).

Tổng thu phí đỗ xe trong gần 4 tháng đạt 405,455 triệu đồng, trung bình đạt 112,626 triệu đồng/tháng (mỗi tháng tăng 13,413 triệu đồng), tăng gần 11,91% so với giai đoạn trước dịch COVID-19 (trung bình 99,213 triệu đồng/tháng).

Giá trị thanh toán tại chỗ, tại nhà hoặc đăng kiểm đã được cải thiện khá nhiều so với trước khi dịch bệnh, đạt tỉ lệ 31,83% (tương đương 32,265 triệu đồng/tháng) so với trước dịch tỉ lệ 18,39% (tương đương 18,249 triệu đồng/tháng). Tuy vậy, giá trị nợ phí còn lại vẫn cao với 69,099 triệu đồng/tháng, chiếm tới 68,17%.

Ông Lê Văn Minh Nga, Phó Giám đốc Trung tâm Quản lý hạ tầng giao thông TP. Đà Nẵng cho biết thời gian qua, việc triển khai thu phí đỗ xe đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, vẫn còn có nhiều vướng mắc như: Một số chủ phương tiện chưa quan tâm cài đặt ứng dụng My Parking; việc thanh toán trực tuyến đôi lúc vẫn còn tình trạng lỗi (lỗi mạng, lỗi ngân hàng…); các chủ phương tiện vẫn chưa tự giác trả phí trong lúc chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe nên vẫn còn trường hợp một số chủ phương tiện nợ phí lớn.

Cũng theo ông Nga, để người dân biết, thời gian tới, Đà Nẵng sẽ tiếp tục bổ sung các hình thức thu phí qua VNPT Money và Mobifone Money phí nhằm thuận tiện cho việc thanh toán.

Thu phí đỗ xe chỉ là giải pháp trước mắt

Trao đổi với báo chí, ông Ngô Hải Đường, Trưởng Phòng Quản lý khai thác hạ tầng giao thông đường bộ, Sở Giao thông vận tải TPHCM lý cho rằng, bất cập trong việc xử lý vi phạm là nguyên nhân chính khiến việc thu phí không như kỳ vọng.

Ông Ngô Hải Đường cho biết thêm các đơn vị liên quan đang phối hợp triển khai các phương án nhằm phát hiện và xử lý vi phạm, trong đó sẽ tập trung xử lý bằng phạt nguội. Cùng với đó, sẽ hoàn chỉnh quy trình, giải pháp công nghệ thu phí với nhiều ứng dụng khác nhau.

Nhận định về vấn đề này, chuyên gia về giao thông đô thị Vũ Hoàng Chung cho rằng TPHCM có số lượng ô tô lớn nhất nước nên việc tổ chức thu phí đỗ xe mà lỗ là điều khó hiểu. Do đó, cần nghiêm túc rà soát lại việc thu phí có bị thất thoát khâu nào không.

Ngoài việc rà soát lại khâu thu phí, các tuyến phố thu phí cần lắp đặt các biển thông báo cụ thể mức thu phí, hình thức thanh toán tại các nơi dễ quan sát; lắp đặt hệ thống camera quan sát các tuyến phố thu phí để góp phần kiểm soát lượng xe ra vào...

Để tăng hiệu quả trong công tác thu phí đỗ xe ô tô dưới lòng đường, Công ty Dịch vụ công ích Thanh niên xung phong TPHCM cũng cần khẩn trương phối hợp các đơn vị liên quan thống nhất, hoàn chỉnh phương án phối hợp xử lý vi phạm, đặc biệt là quy chế xử phạt tại hiện trường giữa Công ty với các đơn vị khác; có giải pháp cung cấp hình ảnh xe vi phạm cho lực lượng cảnh sát giao thông các quận liên quan để làm cơ sở xử lý.

Tuy nhiên, theo vị chuyên gia này, việc thu phí đậu ô tô dưới lòng đường chỉ là giải pháp tình thế trước mắt, nếu cách thu không khả quan thì cần thay đổi.

Về lâu dài, không chỉ TPHCM, Hà Nội mà các địa phương cũng cần tính đến nhiều biện pháp khác như: Giảm số lượng xe cá nhân đổ về khu vực trung tâm thông qua các biện pháp thu phí và nâng phí gửi xe thật cao; quản lý chặt việc lấn chiếm vỉa hè để giải quyết ùn tắc ở khu trung tâm.

Các địa phương cũng cần nhanh chóng rà soát và điều chỉnh lại quy hoạch sử dụng đất cho giao thông tĩnh phù hợp với thực tiễn. Cần tối ưu hóa công tác quy hoạch các bãi đỗ xe theo địa giới hành chính, mức độ đáp ứng của hạ tầng và cơ cấu phương tiện.

Bên cạnh đó, khẩn trương hoàn chỉnh khung pháp lý để thu hút nhà đầu tư vào các dự án bãi đỗ xe. Ưu tiên lựa chọn các nhà đầu tư có đủ tiềm lực về tài chính, công nghệ cùng phương án vận hành thông minh để làm sao tạo ra số chỗ đỗ xe nhiều nhất trong diện tích nhỏ nhất. Đặc biệt, cần giải quyết căn cơ hơn câu chuyện về phát triển giao thông công cộng cũng như có giải pháp hạn chế phương tiện giao thông cá nhân.

Nhóm PV