Tiêu chuẩn phải đi trước, thông tin KH&CN phải dùng được, năng lượng nguyên tử an toàn

Ngày 19/12, Khối Tiêu chuẩn đo lường chất lượng, Năng lượng nguyên tử và An toàn bức xạ hạt nhân, Thông tin và Thống kê (Bộ KH&CN) tổ chức Hội nghị tổng kết công tác năm 2025, xác định phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm năm 2026. 

Thay mặt Khối, ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, đã báo cáo toàn diện kết quả đạt được trong năm 2025 – năm được đánh giá là bước ngoặt quan trọng đối với các lĩnh vực tiêu chuẩn đo lường chất lượng, thông tin – thống kê và năng lượng nguyên tử.

Đối với lĩnh vực Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, năm 2025 ghi nhận nhiều thành tựu nổi bật về hoàn thiện thể chế và nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước. 2 luật sửa đổi quan trọng (Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật; Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa) được Quốc hội thông qua, cùng với 2 nghị định và 5 thông tư hướng dẫn đã tạo hành lang pháp lý đồng bộ, vững chắc cho hoạt động tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng.

Công tác xây dựng và ban hành tiêu chuẩn tiếp tục được đẩy mạnh với 510 tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) được thẩm định, 323 TCVN mới được công bố, tập trung vào các lĩnh vực then chốt như đường sắt tốc độ cao, đô thị thông minh, định danh số. Hoạt động đo lường ghi nhận 5.176 mẫu phương tiện đo được phê duyệt, 5.900 chứng nhận chuẩn đo lường được cấp, góp phần bảo đảm độ chính xác và minh bạch cho nền kinh tế.

Đáng chú ý, tổ chức bộ máy Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng đã được tinh gọn khi chuyển đổi mô hình từ Tổng cục sang Ủy ban, giảm từ 23 xuống 21 đơn vị, trong khi doanh thu từ các đơn vị sự nghiệp tiếp tục tăng trưởng.

Với Cục Thông tin và Thống kê KH&CN (NASTIS), năm 2025 được đánh giá là năm đột phá về thể chế và hạ tầng dữ liệu. Việc ban hành Nghị định 262/2025/NĐ-CP đã đồng bộ hóa các hoạt động thông tin, thống kê, đánh giá và chuyển đổi số trong lĩnh vực KH&CN.

Hệ thống thông tin quốc gia về KH&CN được xây dựng mạnh mẽ, hoàn thành kết nối 7 cơ sở dữ liệu chuyên ngành, đặc biệt là kết nối thành công CSDL nhân lực KH&CN với CSDL quốc gia về dân cư. Cơ sở dữ liệu quốc gia được làm giàu với hơn 68.000 nhiệm vụ KH&CN, 420.000 công bố khoa học và 40.000 nhân lực.

Hoạt động thông tin tiếp tục phát huy hiệu quả với gần 1.900 giấy chứng nhận kết quả thực hiện nhiệm vụ, hỗ trợ hơn 1,67 triệu lượt tải tài liệu từ các cơ sở dữ liệu quốc tế. Lĩnh vực thống kê đã hoàn thành Điều tra đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp lần thứ 5, cung cấp dữ liệu quan trọng phục vụ các chỉ số quốc tế như GII, PII.

Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, sẵn sàng cho điện hạt nhân

Đối với Cục An toàn bức xạ và Hạt nhân (VARANS), năm 2025 đánh dấu bước tiến đặc biệt quan trọng khi Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) được Quốc hội thông qua, cùng nhiều nghị định và văn bản hướng dẫn, tạo khuôn khổ pháp lý hiện đại cho việc tái khởi động chương trình điện hạt nhân.

Công tác cấp phép và thanh tra được thực hiện nghiêm túc, hiệu quả với 1.475 giấy phép được cấp mới, 56 cuộc thanh tra được triển khai, hoàn thành 100% kế hoạch. Hợp tác quốc tế tiếp tục được đẩy mạnh thông qua phối hợp chặt chẽ với IAEA, tham gia các công ước quốc tế và đón các đoàn thanh sát viên. VARANS ngày càng khẳng định vai trò là cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành nòng cốt, chủ động và chuyên nghiệp.

Đối với Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (VINATOM) năm 2025 cũng ghi nhận nhiều kết quả nổi bật trong nghiên cứu, ứng dụng và hợp tác quốc tế. Viện đã đón tiếp nhiều lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước, thể hiện sự quan tâm đặc biệt đối với lĩnh vực năng lượng nguyên tử.

Hoạt động nghiên cứu khoa học đạt kết quả ấn tượng với 165 công trình công bố quốc tế (ISI, Scopus), tổ chức thành công Hội nghị KH&CN hạt nhân toàn quốc lần thứ 16. Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt vận hành an toàn 2.490 giờ, khai thác hiệu quả. Doanh thu từ dịch vụ và ứng dụng đạt 497,5 tỷ đồng. Các dự án trọng điểm như Trung tâm Nghiên cứu KH&CN hạt nhân (CNST) và nâng cấp lò phản ứng đang tiếp tục được triển khai.

Đổi mới cách làm để tạo bứt phá

Phát biểu kết luận Hội nghị, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh năm 2025 là năm đặc biệt khi Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ KH&CN được hợp nhất thành Bộ KH&CN với sứ mệnh mới, quy mô mới và rất nhiều yêu cầu cao hơn. Và hợp nhất tạo ra sự hợp lực, nơi khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành bộ ba trụ cột, động lực phát triển đất nước.

Bộ trưởng đánh giá cao nỗ lực của bốn đơn vị trong Khối, không chỉ hoàn thành nhiệm vụ thường xuyên mà còn đảm đương tốt nhiều việc lần đầu, việc khó, việc mới trong bối cảnh tổ chức bộ máy thay đổi mạnh mẽ.

Đặc biệt Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh phương châm hành động của Bộ KH&CN, đó là “Làm gương, Kỷ cương, Trọng tâm, Bứt phá"

Đối với lĩnh vực thông tin và thống kê KH&CN, Bộ trưởng cho rằng: “Không có thông tin thì không có phát triển, không đo lường thì không quản lý được”; đồng thời yêu cầu Cục Thông tin và Thống kê chuyển mạnh từ thu thập số liệu sang đầu mối thông tin phục vụ điều hành, từ bảng số liệu sang thông tin có hàm ý chính sách, từ xin dữ liệu sang kết nối, chuẩn hóa và cập nhật thời gian thực.

Với lĩnh vực tiêu chuẩn đo lường chất lượng, Bộ trưởng khẳng định tiêu chuẩn phải hiện đại và đi trước, dẫn dắt phát triển. Năm 2026, số lượng tiêu chuẩn công bố không dừng ở 400 mà phải ít nhất 1.000 tiêu chuẩn, đồng thời đổi mới cách làm luật theo hướng sửa ít, sửa nhanh, sửa chính xác. Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng cần chuyển vai trò từ cơ quan ban hành, kiểm soát sang thiết kế hạ tầng chất lượng quốc gia, quản lý chất lượng dựa trên dữ liệu, đồng hành cùng doanh nghiệp ngay từ đầu.

Đối với năng lượng nguyên tử, Bộ trưởng nhấn mạnh triết lý phát triển: an toàn – tự chủ – hợp tác – bền vững. Cục An toàn bức xạ và Hạt nhân phải được nâng cấp để trở thành cơ quan pháp quy hạt nhân quốc gia, còn Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam phải chuyển mình thành Viện công nghệ hạt nhân quốc gia.

Thu Giang