Tìm giải pháp để người dân tiếp cận sớm và bền vững với thuốc mới

Ngày 24/12, Viện Chiến lược và Chính sách Y tế (Bộ Y tế) phối hợp với AstraZeneca Việt Nam tổ chức Hội thảo đối thoại chính sách về "Giải pháp chia sẻ rủi ro: Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị cho Việt Nam nhằm tăng cường tiếp cận thuốc cho người bệnh".

Hội thảo nhằm tập trung thảo luận về các kinh nghiệm quốc tế, phân tích hiệu quả và khuyến nghị cơ chế chính sách nhằm từng bước áp dụng giải pháp chia sẻ rủi ro (Risk-Sharing Solutions – RSS) phù hợp với bối cảnh Việt Nam, hướng tới cân bằng mục tiêu kiểm soát chi phí và nâng cao khả năng tiếp cận thuốc phát minh cho người bệnh.

Giảm chi phí y tế để nâng cao khả năng tiếp cận thuốc

Một trong những rào cản chính đối với việc tiếp cận điều trị sớm và hiệu quả là chi phí cao của các thuốc mới và sự hạn chế của nguồn ngân sách công, dẫn đến sự chậm trễ trong đưa ra quyết định chi trả, từ đó làm giảm khả năng tiếp cận của người bệnh đối với thuốc tại nhiều nước trên thế giới. Do đó, chia sẻ rủi ro trong y tế để từ đó tăng cường tiếp cận thuốc cho người bệnh đang là một giải pháp ngày càng được áp dụng rộng rãi tại nhiều nước trên thế giới.

Hàn Quốc là một trong những quốc gia châu Á triển khai RSS sớm và bài bản. Từ năm 2007, nước này áp dụng thỏa thuận giá - khối lượng (Price -Volume Agreement) với các thuốc mới, chi phí cao. Khi doanh số vượt mức dự báo, giá thuốc sẽ được đàm phán điều chỉnh nhằm hạn chế rủi ro ngân sách.

Đến năm 2013, Hàn Quốc ban hành khung pháp lý hoàn chỉnh cho RSS, tập trung vào thuốc ung thư và thuốc điều trị bệnh hiếm, đặc biệt trong trường hợp không có lựa chọn thay thế. Một số thuốc được miễn đánh giá kinh tế y tế nhưng phải áp dụng trần chi tiêu. Kết quả cho thấy, tỉ lệ thuốc ung thư và thuốc hiếm được chấp nhận chi trả tăng mạnh, thời gian đưa thuốc vào danh mục BHYT rút ngắn đáng kể, chi phí tiền túi của bệnh nhân giảm hàng trăm triệu USD mỗi năm, trong khi áp lực tài chính lên Quỹ BHYT quốc gia được kiểm soát.

Tại Việt Nam, theo Bộ Y tế, tỉ lệ bao phủ BHYT tại Việt Nam đã đạt trên 90%, song gói quyền lợi của BHYT bắt buộc hiện nay chưa thể đáp ứng đầy đủ nhu cầu khám chữa bệnh đa dạng của người dân, đặc biệt, mục tiêu tới năm 2030 người dân được tiếp cận dịch vụ y tế có chất lượng, hướng tới chăm sóc sức khỏe toàn diện.

Trong tổng chi tiêu y tế, chi phí thuốc vẫn chiếm tỉ trọng lớn nhất. Giai đoạn 2019-2025, tổng chi tiêu thuốc tăng từ 4,7 tỷ USD lên 6,9 tỷ USD, tương đương mức tăng trưởng bình quân khoảng 6 - 7%/năm. Dự báo đến năm 2028, quy mô thị trường dược phẩm đạt khoảng 8,6 tỷ USD, phản ánh nhu cầu sử dụng thuốc ngày càng lớn của người dân. Hiện chi phí thuốc chiếm hơn 30% trong các nhóm chi tiêu của BHYT.

Thuốc mới thường có giá cao, nếu áp dụng cơ chế chi trả truyền thống có thể dẫn đến không bổ sung được thuốc vào BHYT, còn bổ sung sẽ gây áp lực lớn đến Quỹ BHYT. Một số thuốc mới, đặc biệt là thuốc hiếm, thường chưa có đầy đủ dữ liệu lâm sàng tại thời điểm được phê duyệt. Chờ đủ bằng chứng để dùng thì người bệnh mất cơ hội tiếp cận thuốc, còn bổ sung ngay mà không có điều kiện kèm theo sẽ gây rủi ro cho ngân sách BHYT.

TS. BS. Ong Thế Duệ, Viện Chiến lược và Chính sách Y tế phân tích, các thuốc mới thường có giá cao, nếu áp dụng cơ chế chi trả truyền thống có thể dẫn đến không bổ sung được thuốc vào BHYT và nếu bổ sung sẽ gây áp lực lớn đến quỹ BHYT. Nhưng nếu áp dụng RSS sẽ cho phép thanh toán có điều kiện, gắn với trần chi trả hoặc kết quả điều trị, là cơ chế chia sẻ rủi ro giúp mở rộng tiếp cận thuốc mới mà vẫn đảm bảo tính bền vững của ngân sách.

Bà Lương Thị Mai Anh, Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho rằng, RSS không chỉ là công cụ tài chính mà còn là đòn bẩy cải thiện chất lượng chăm sóc và tối ưu chi phí. Việt Nam có thể cân nhắc xây dựng lộ trình thí điểm, đánh giá, mở rộng, kết hợp khung pháp lý, chuẩn dữ liệu và cơ chế giám sát minh bạch để triển khai thành công.

Theo đó, RSS hiệu quả khi chọn mô hình phù hợp năng lực, đặt mục tiêu kép chi phí và chất lượng, chuẩn hóa dữ liệu và giám sát, minh bạch qua kiểm toán, kết hợp hợp tác giữa các bên và có cơ chế đánh giá, cải tiến định kỳ.

Hiện nay Bộ Y tế đang xây dựng chính sách về BHYT bổ sung, được kỳ vọng sẽ là một cấu phần quan trọng, góp phần mở rộng quyền lợi cho người dân, tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng cao và giảm gánh nặng chi tiền túi.

Ngoài ra, các chương trình hỗ trợ bệnh nhân, thỏa thuận trần chi phí theo từng ca bệnh, hoặc cung cấp thuốc miễn phí sau một ngưỡng sử dụng nhất định cũng là những hình thức chia sẻ rủi ro dựa trên tài chính đã được nhiều nước áp dụng thành công.

Bà Nguyễn Thị Lương Phong, Giám đốc Đối ngoại của AstraZeneca Việt Nam cho biết, AstraZeneca ưu tiên đẩy mạnh hợp tác công - tư với các đối tác y tế Việt Nam trong dài hạn với mục tiêu góp phần củng cố tính bền vững của hệ thống y tế tại Việt Nam, và mở rộng tiếp cận y tế công bằng.

Trong 5 năm qua, những kết quả đạt được trong khuôn khổ hợp tác chiến lược với Viện Chiến lược và Chính sách Y tế đã góp phần tăng cường khả năng sẵn sàng ứng phó với gánh nặng bệnh tật của hệ thống y tế trong tương lai, mở rộng tiếp cận điều trị hiệu quả cho người bệnh, và hỗ trợ hệ thống y tế quản lý chi phí một cách bền vững. Và đặc biệt, các cơ chế như chia sẻ rủi ro là đòn bẩy then chốt để chuyển hóa cam kết này thành kết quả sức khỏe cộng đồng cụ thể.

"Chúng tôi tin rằng những kết quả của Hội thảo sẽ mở ra các giải pháp tài chính mới tại Việt Nam, góp phần đưa các loại thuốc phát minh tiên tiến đến với người bệnh sớm hơn, đồng thời hỗ trợ quản lý chi phí hiệu quả", bà Nguyễn Thị Lương Phong khẳng định.

Trong hơn 30 năm hiện diện tại Việt Nam, AstraZeneca đã khẳng định cam kết lâu dài trong việc đồng hành cùng Chính phủ và ngành y tế nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho người dân. Thông qua các hợp tác chiến lược với Bộ Y tế, bệnh viện và tổ chức y khoa, AstraZeneca thúc đẩy đổi mới khoa học, ứng dụng công nghệ tiên tiến, tăng cường sàng lọc, chẩn đoán sớm và mở rộng khả năng tiếp cận các phương pháp điều trị tiên tiến, đặc biệt trong lĩnh vực bệnh không lây nhiễm.

Song song đó, AstraZeneca đã tích cực đầu tư cho phát triển bền vững, chuyển giao công nghệ và các sáng kiến vì cộng đồng, góp phần xây dựng hệ thống y tế Việt Nam toàn diện, hiệu quả và bền vững trong dài hạn.

Minh Thi