Tìm giải pháp giảm tình trạng vi phạm pháp luật, đạo đức trong giới trẻ

Hà Nội hiện có hơn 1,5 triệu học sinh, chiếm 7% số học sinh của cả nước. Bên cạnh những mặt tích cực, thì những biểu hiện xuống cấp về đạo đức, tình trạng vi phạm pháp luật của một bộ phận học sinh có chiều hướng gia tăng. Tình trạng học sinh nói tục, chửi thề, vô lễ với thầy cô, cha mẹ, thiếu tôn trọng các quy định nơi công cộng, bạo lực học đường, xô xát đánh nhau, vi phạm các quy định, quy chế gây bức xúc trong nhà trường và xã hội.

Thượng tá Dương Văn Giáp, Phó trưởng phòng Cảnh sát hình sự (Công an TP Hà Nội) cho biết, trong vòng 3 năm gần đây, trên địa bàn thành phố đã phát hiện và xử lý gần 1.000 đối tượng trong lứa tuổi còn ngồi trên ghế nhà trường, trong đó, riêng năm 2011 đã xử lý hơn 100 đối tượng vi phạm luật hình sự. Đặc biệt, số vụ vi phạm pháp luật của học sinh trên 16 tuổi tăng cao về số lượng và mức độ hành vi. Hành vi đánh bạn trong lớp, quay hình ảnh xấu, thiếu lành mạnh “tung” lên mạng làm đề tài bàn tán; rồi không đội mũ bảo hiểm, lạng lách, đánh võng đến trộm cướp, đánh nhau, hoạt động mãi dâm, giết người... đang có chiều hướng gia tăng, gây ảnh hưởng tâm lý đến các nhóm đối tượng học sinh khác.

Theo tiến sĩ Trịnh Hòa Bình, Giám đốc Trung tâm Dư luận xã hội, Viện Xã hội học, các nghiên cứu xã hội học cho thấy hiện nay trong học sinh xuất hiện nhiều hành vi lệch chuẩn về giao tiếp, ứng xử. Qua khảo sát 200 học sinh tại các trường THPT ở địa bàn TP Hà Nội, có đến 96,7% số học sinh được hỏi đều cho rằng ở trường các em học, có xảy ra hiện tượng nữ sinh đánh nhau. Bên cạnh đó, khảo sát trong 200 cha, mẹ học sinh về sự thể hiện hành vi đạo đức trong cuộc sống hàng ngày của trẻ em so với thế hệ trước, 30,8% cho rằng sự hiếu thảo với ông bà cha mẹ kém trước; chỉ có 26,3% biết ơn thầy cô giáo và 27% nhường nhịn, hòa thuận với anh chị em.

Dù chưa có nhiều bằng chứng, nhưng qua dữ liệu nghiên cứu về hành vi vi phạm chuẩn mực giao tiếp, ứng xử và thực tế bạo lực học đường ở lứa tuổi học sinh trung học phổ thông thời gian qua cho thấy vấn đề lệch chuẩn trong giao tiếp, ứng xử xuất hiện ngày càng nhiều và đáng báo động trong giới trẻ hiện nay, dẫn đến tình trạng thanh thiếu niên sa vào tệ nạn xã hội, bạo lực học đường gia tăng.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Hoa, Giám đốc Trung tâm ứng dụng tâm lý học (Viện Tâm lý học) đưa ra lời khuyên cho những người làm cha, làm mẹ rằng “không nên áp dụng phương pháp giáo dục áp đặt. Cha mẹ cần biết tiết chế, trở thành bạn của con nếu không sẽ nảy sinh mâu thuẫn ngày càng lớn và con trẻ dễ bị lôi kéo vào các hành vi xấu”. Còn theo tiến sĩ Trịnh Hòa Bình, Giám đốc Trung tâm dư luận xã hội, gia đình nào có bố mẹ sống yên ấm, hạnh phúc, ứng xử hòa nhã sẽ là tấm gương tốt cho con trẻ học theo. Nếu trẻ chứng kiến cảnh bố mẹ đánh chửi nhau, sẽ nảy sinh tâm lý có quyền bạo lực, sau này dễ có hành vi bạo lực hoặc cam chịu sự bạo hành.

Theo Tiến sĩ văn học Đoàn Hương (Trường đại học KHXH &NV) những hành vi lệch chuẩn của thanh niên, học sinh một phần xuất phát từ việc các em không đọc sách, bởi đã bị văn hóa mạng lôi cuốn. Vì thế, thầy cô, nhất là những thầy cô trẻ cũng phải ham đọc sách, truyền niềm đam mê, hứng khởi cho học sinh. Nếu không có thói quen đọc thì đời sống tinh thần của mỗi người trẻ sẽ chẳng thể phong phú, tâm hồn cằn cỗi dễ dẫn đến những hành vi lệch chuẩn.

Ngoài yếu tố gia đình, nhà trường, cần thiết hiện nay, tổ chức Đoàn và các ngành chức năng cần vào cuộc sâu trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật; đổi mới phương thức phổ biến, giáo dục bằng trực quan, vụ việc và bài học thực tiễn. Khuyến khích, truyền cảm hứng cho thanh niên, học sinh tìm hiểu pháp luật qua sân chơi tập thể; giúp các em chủ động tìm hiểu, từ đó sẽ hình thành ý thức tự giác, thói quen học tập nâng cao trình độ hiểu biết pháp luật, sống học tập và làm việc theo pháp luật trong học sinh, sinh viên.

Văn hóa giao tiếp, ứng xử là cách đối nhân xử thế thích hợp giữa người với người trong cuộc sống. Việc ứng xử có văn hóa không chỉ tạo nên nét đẹp cho từng cá nhân, mà còn phản ánh bản sắc văn hóa của một cộng đồng, một quốc gia, một dân tộc. Chuẩn mực trong giao tiếp, ứng xử là điều mà mọi xã hội đề cao và coi trọng, đặc biệt là trong giai đoạn giao lưu văn hóa như hiện nay. Chỉ khi hành xử, ứng xử có văn hóa, mới giảm thiếu những yếu tố tác động đến hành vi lệch chuẩn của học sinh, hạn chế những xung đột trong môi trường học đường.