Từ truyền thống đến khát vọng: 6 định hướng lớn của ngành KH&CN trong giai đoạn mới

Ngày 29/9 tại Hà Nội, Bộ KH&CN tổ chức trọng thể Lễ kỷ niệm 80 năm ngành Bưu chính và Viễn thông, 66 năm ngành Khoa học và Công nghệ và Đại hội Thi đua yêu nước lần thứ I.

Sự kiện có sự tham dự và chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm. Cùng dự buổi lễ có nguyên Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh, Thủ tướng Phạm Minh Chính cùng các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các bộ ngành, địa phương, khách quốc tế.

Giữ mạch máu thông tin, thắp sáng ngọn lửa tri thức

Trong diễn văn tại buổi lễ, Bộ trưởng KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, trong mọi bước ngoặt của lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh luôn là ngọn đuốc soi đường. Người dạy "Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua; và những người thi đua là những người yêu nước nhất".

Chính tinh thần thi đua ấy đã nâng bước biết bao thế hệ cán bộ bưu chính - viễn thông, khoa học - công nghệ vượt qua gian khổ, biến thiếu thốn thành sáng tạo, giữ vững "mạch máu thông tin" và thắp sáng "ngọn lửa tri thức" cho dân tộc trường tồn. 

"Chúng ta có thể tự hào khẳng định rằng, suốt tám thập kỷ qua, ngành Bưu chính - Viễn thông, Khoa học - Công nghệ không chỉ góp phần xây dựng nền móng của một đất nước độc lập, tự cường, mà còn gieo hạt giống tri thức và tinh thần đổi mới sáng tạo không ngừng cho các thế hệ mai sau", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng bày tỏ.

Điểm lại các dấu mốc lịch sử, Bộ trưởng cho rằng, 30 năm khói lửa chiến tranh bảo vệ độc lập, thống nhất non sông là 30 năm những người giao bưu "vượt suối băng rừng", những chiến sĩ thông tin "đi trước mở đường", những nhà khoa học "biến thiếu thốn thành sáng tạo". 

"Có những người đã gửi lại tuổi xuân cho Tổ quốc, có những người đã vĩnh viễn nằm lại nơi rừng sâu, sóng dữ. Hơn 10.000 cán bộ, chiến sĩ của ngành bưu chính - viễn thông, khoa học - công nghệ đã anh dũng hy sinh. Họ đã sống và chiến đấu cho lý tưởng "Không có gì quý hơn độc lập tự do", đã lấy máu mình viết nên bản trường ca bất tử, giữ vững mạch máu thông tin và thắp sáng ngọn lửa tri thức để dân tộc trường tồn và đi tới ngày toàn thắng", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng xúc động nói.

Mùa xuân năm 1975, đất nước trọn niềm vui non sông liền một dải. Nhưng sau ngày toàn thắng, chiến tranh đã để lại những vết thương rộng khắp. Hạ tầng bưu chính - viễn thông, khoa học - công nghệ bị tàn phá nặng nề, những đường dây đứt gãy, nhiều bưu điện chỉ còn tro tàn, các viện nghiên cứu cạn kiệt cơ sở vật chất, đội ngũ cán bộ khoa học hao hụt sau những năm tháng trường kỳ khói lửa. Trong bối cảnh ấy, toàn ngành đã bắt tay vào công cuộc khôi phục và tái thiết đất nước với tinh thần, "biến cái không thể thành cái có thể". 

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, 80 năm hành trình, tổ chức có thể thay đổi để phù hợp với các yêu cầu của cách mạng từng thời kỳ, nhưng bưu chính - viễn thông, khoa học - công nghệ vẫn theo lời dạy của Bác Hồ "Thông tin liên lạc là dây thần kinh, là mạch máu của con người", "Khoa học phải từ sản xuất mà ra và phải quay trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng". 

Ngày 1/3/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Thông tin và Truyền thông được hợp nhất thành Bộ Khoa học và Công nghệ. Nhiệm kỳ 2025-2030 là nhiệm kỳ đầu tiên của Bộ Khoa học và Công nghệ hợp nhất; nhiệm kỳ đầu tiên thực hiện Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị vềđĐột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; nhiệm kỳ đầu tiên thực hiện đổi mới toàn diện về bưu chính - viễn thông và khoa học - công nghệ; nhiệm kỳ đầu tiên bộ ba chiến lược khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số về chung một nhà; nhiệm kỳ đầu tiên, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nhận sứ mệnh là động lực trung tâm để thực hiện khát vọng Việt Nam đứng dậy trở thành nước phát triển có thu nhập cao.

Đưa Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên số và tri thức

Theo Bộ trưởng, lễ kỷ niệm hôm nay không chỉ tưởng nhớ, tri ân, nói lời cảm ơn, mà còn để nhận lấy từ các bậc cha chú đi trước một ngọn lửa – ngọn lửa trách nhiệm và khát vọng – để thắp sáng chặng đường phía trước.

Thế hệ hôm nay có sứ mệnh viết tiếp hành trình ấy, bằng khát vọng lớn, tư duy đổi mới và tinh thần phụng sự. Không chỉ làm chủ công nghệ, mà còn tạo ra công nghệ; không chỉ tiếp nhận tri thức, mà còn khai phá tri thức mới; không chỉ xây dựng hạ tầng số, thúc đẩy chuyển đổi số trong mọi lĩnh vực, mà còn kiến tạo không gian mạng an toàn, lành mạnh và đáng tin cậy cho mọi người dân, để góp phần đưa Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên số và tri thức. Thế hệ đi trước đã hy sinh để mở đường; thế hệ hôm nay phải phụng sự để đi tới đích.

Trên tinh thần đó, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng đã phát động phong trào thi đua yêu nước lần thứ nhất của ngành trong giai đoạn mới, với 6 định hướng lớn và dài hạn.

Thứ nhất, phát triển nền kinh tế tri thức dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và dữ liệu số.

Thứ hai, xây dựng năng lực tự chủ công nghệ trong các lĩnh vực chiến lược theo tinh thần Make in Vietnam.

"Ngày nay, không làm chủ công nghệ sẽ đồng nghĩa với việc không thể giữ vững chủ quyền quốc gia", Bộ trưởng nói.

Thứ ba, đưa Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo của khu vực ASEAN, châu lục và thế giới, trở thành quốc gia khởi nghiệp dựa trên công nghệ số và đổi mới sáng tạo.

Thứ tư, xây dựng hạ tầng hiện đại, nhân lực chất lượng cao cho các lĩnh vực của Bộ, bao gồm: Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, bưu chính, viễn thông, hạ tầng số, công nghiệp công nghệ số, chuyển đổi số, sở hữu trí tuệ, tiêu chuẩn-đo lương-chất lượng và năng lượng nguyên tử, trong đó đặc biệt chú trọng hạ tầng trí tuệ nhân tạo, gắn với chủ quyền số và vị thế số của Việt Nam.

Thứ năm, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải phải tập trung vào giải quyết các bài toán chiến lược của đất nước, hướng tới mục tiêu cuối cùng là nâng cao năng lực cạnh tranh, quản trị quốc gia, năng suất lao động, tăng trưởng kinh tế, bảo đảm quốc phòng an ninh, và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, phải đóng góp ít nhất 50% tăng trưởng GDP 2 con số. Sự kết nối ba nhà: Nhà nước-Viện trường-và Doanh nghiệp, sự vinh danh nhà khoa học và doanh nhân là chìa khoá để hướng khoa học công nghệ tới giải quyết các bài toán của thực tiễn.

Thứ sáu, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là công việc của một bộ, không chỉ là sự nghiệp của một ngành, mà là sự nghiệp chung của quốc gia, của toàn dân tộc. Sức mạnh thật sự chỉ đến khi chúng ta gắn kết tất cả lại với nhau, đi cùng nhau một chặng đường dài. Một người đổi mới thì có một ý tưởng, một triệu người đổi mới thì có cả một tương lai.

Trong khuôn khổ buổi lễ, Bộ KH&CN đã vinh dự đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhất do Đảng và Nhà nước trao tặng và Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhận Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhất, ghi nhận những đóng góp to lớn của tập thể Bộ và cá nhân đồng chí Bộ trưởng trong sự nghiệp phát triển KH&CN và bưu chính viễn thông.

Ngoài phần lễ trang trọng, sự kiện còn có triển lãm thành tựu của ngành, được tổ chức theo cấu trúc dòng thời gian, tái hiện 5 giai đoạn lịch sử của đất nước, từ kháng chiến đến xây dựng và đổi mới, hội nhập, hướng tới kỷ nguyên mới. Nhiều hiện vật tiêu biểu được trưng bày như: vũ khí, máy điện báo, robot, mô hình lò phản ứng hạt nhân, thiết bị 5G, radar, vệ tinh Vinasat-1… và các hiện vật quý khác.

Một điểm nhấn khác là khu vực bảo tàng số, nơi dữ liệu hơn 162.000 cán bộ ngành qua các thời kỳ được số hóa, cho phép khách mời tra cứu thông tin cá nhân, đồng nghiệp hay lãnh đạo ngành. Đây là cách để mỗi người tìm lại một phần ký ức gắn bó với ngành.

Triển lãm cũng dành riêng một không gian tưởng niệm các liệt sĩ ngành bưu chính viễn thông, KH&CN. Thông tin của hơn 10.000 liệt sĩ được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu, cùng thông tin về các nghĩa trang trên cả nước. Đây là điểm đặc biệt bởi trong các ngành ngoài quân đội, bưu chính viễn thông và KH&CN có số lượng cán bộ, chiến sĩ hy sinh nhiều nhất trong các cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ. Bên cạnh đó, Bộ KH&CN cũng trưng bày bộ tem kỷ niệm 80 năm, cùng "sách vàng" ghi lại nhân vật, sự kiện và hình ảnh qua các giai đoạn phát triển.

Thu Giang