Ứng dụng AI trong giáo dục nghề nghiệp: Hướng tới mô hình đào tạo thông minh

Ngày 6/11, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phối hợp với Viện Nghiên cứu Giáo dục Nghề nghiệp tổ chức Hội thảo “Ứng dụng công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) trong phát triển giáo dục nghề nghiệp”.

Phát biểu khai mạc, PGS.TS. Phạm Quang Thao, Phó Chủ tịch VUSTA, nhấn mạnh, trong tiến trình Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, AI đã và đang trở thành công nghệ nền tảng, có thể ứng dụng trong hầu hết các lĩnh vực của đời sống, kinh tế, chính trị và xã hội.

Đối với giáo dục và đào tạo, đặc biệt là giáo dục nghề nghiệp, việc ứng dụng các công cụ AI mang ý nghĩa thực tiễn sâu sắc, góp phần đổi mới toàn diện nội dung, phương pháp giảng dạy và quản lý.

Ông cho rằng, mỗi lĩnh vực đào tạo nghề đều có đặc thù riêng, vì vậy việc ứng dụng AI cần được thiết kế phù hợp với từng ngành nghề cụ thể – từ cơ khí, điện tử, điện lạnh, may mặc đến công nghệ thông tin.... 

Việc chia sẻ kinh nghiệm, mô hình và giải pháp thực tế giữa các cơ sở đào tạo là rất cần thiết để xác định những hướng đi khả thi, đồng thời hình thành khung chương trình chung cho ứng dụng AI trong giáo dục nghề nghiệp.

Xây dựng hệ sinh thái AI trong giáo dục nghề nghiệp

Ông Lê Việt Anh, Cục Quản Lý Chất Lượng (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết, ứng dụng AI trong giáo dục nói chung và giáo dục nghề nghiệp nói riêng là xu thế tất yếu, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, giảng dạy, học tập, đồng thời phục vụ quá trình chuyển đổi số toàn diện của ngành. 

Hiện cả nước có hơn 1.800 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, trong đó gần 400 trường cao đẳng. Bộ GD&ĐT đang tiếp tục hoàn thiện khung năng lực nghề nghiệp, coi năng lực số và kỹ năng ứng dụng công nghệ là tiêu chí quan trọng để đánh giá người học.

Việc ứng dụng AI trong giáo dục đã được định hướng rõ trong Nghị quyết số 21 về đột phá giáo dục – coi chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo là trọng tâm đổi mới quản lý, giảng dạy và học tập. Cùng với đó, Quyết định số 1504 của Bộ GD&ĐT về phổ cập kiến thức, kỹ năng số cho sinh viên được ban hành nhằm trang bị năng lực công nghệ và khả năng vận dụng AI trong học tập, nghiên cứu và công việc.

Tuy nhiên, ông Lê Việt Anh cũng chỉ rõ, khó khăn lớn nhất hiện nay là hạ tầng công nghệ thông tin, dữ liệu số và nguồn nhân lực. 

Trong khuôn khổ Đề án 06 của Chính phủ, ngành giáo dục đang triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm, trong đó số hóa văn bằng, chứng chỉ và tích hợp vào cơ sở dữ liệu quốc gia để ngăn chặn tình trạng bằng giả; xây dựng học bạ điện tử cho học sinh... Những bước đi này không chỉ giảm thủ tục hành chính, mà còn tạo nền tảng dữ liệu phục vụ quản lý, phân luồng, kết nối đào tạo – việc làm một cách thông minh và hiệu quả.

Ông Lê Việt Anh cũng chia sẻ, Việt Nam có nhiều học sinh, sinh viên xuất sắc trong lĩnh vực AI, đạt thành tích cao tại các kỳ thi quốc tế. Điều đó cho thấy trí tuệ và tiềm năng của người Việt Nam là rất lớn. Vấn đề là làm sao khai thác và ứng dụng hiệu quả AI để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Hiện nay, Bộ GD&ĐT đang tham mưu Chính phủ ban hành nghị định về thu hút, trọng dụng đội ngũ chuyên gia và nhân lực chất lượng cao tham gia giảng dạy, nghiên cứu trong các cơ sở giáo dục đại học và nghề nghiệp – một giải pháp quan trọng nhưng cũng là thách thức lớn do nguồn chuyên gia giỏi về công nghệ, đặc biệt là AI, còn hạn chế..

TS. Nguyễn Thành Nghị, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Quản lý Khoa học và Công nghệ (Bộ KH&CN), cho rằng ứng dụng AI trong giáo dục nghề nghiệp không chỉ là xu hướng mà là yêu cầu tất yếu để đáp ứng chiến lược phát triển nguồn nhân lực quốc gia. Ông cho biết, mới khoảng 30% cơ sở giáo dục nghề nghiệp có phòng lab đạt chuẩn số; năng lực số của đội ngũ giảng viên vẫn là điểm nghẽn.

Ông Nghị đề xuất, Việt Nam cần xây dựng hệ sinh thái AI trong giáo dục nghề nghiệp, đồng bộ từ thể chế, dữ liệu, hạ tầng mô phỏng đến năng lực giáo viên và hợp tác doanh nghiệp – nhà trường, qua đó rút ngắn khoảng cách giữa chủ trương và thực tiễn.

Từ thực tế triển khai, ông Lê Việt Cường, Trường Cao đẳng Điện tử – Điện lạnh Hà Nội cho biết nhiều trường nghề đã bước đầu ứng dụng AI trong giảng dạy và quản lý đào tạo. Tuy vậy, tỷ lệ trường nghề ứng dụng thường xuyên còn dưới 10%, do thiếu nhân lực công nghệ, hạ tầng chưa đồng bộ và chi phí đầu tư lớn.

Để khắc phục, ông đề xuất tăng cường đào tạo năng lực số cho giảng viên; phát triển học liệu mở về AI; thúc đẩy hợp tác ba bên “Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp” ; đồng thời hình thành diễn đàn thường niên về AI trong giáo dục nghề nghiệp để kết nối, chia sẻ kinh nghiệm và nhân rộng mô hình hiệu quả...

Thu Giang