Ý kiến chuyên gia với việc dừng khai thác mỏ sắt Thạch Khê

Lý do đưa ra đề xuất nêu trên, theo TKV, tháng 2/2022, Bộ Chính trị đã có Nghị quyết số 10 về định hướng chiến lược địa chất, khoáng sản và công nghiệp khai khoáng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Theo đó, Bộ Chính trị cho phép đánh giá hiệu quả đầu tư, hiệu quả kinh tế-xã hội bền vững để xem xét đầu tư các dự án khai thác, chế biến sắt Thạch Khê hoàn thành trước năm 2030.

Mới đây, trong chuyến thị sát và làm việc tại Hà Tĩnh (ngày 11/6/2022) về dự án mỏ sắt Thạch Khê, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ đạo “Việc quyết định dừng hay tiếp tục triển khai dự án phải có đánh giá khoa học, khách quan; có đánh giá tác động tổng thể từ kinh tế đến tính chất xã hội, đời sống người dân, môi trường và các vấn đề liên quan, việc đánh giá cũng phải mang tính dự báo dài hạn”.

Ý kiến của chuyên gia

Liên quan đến việc tiếp tục hay dừng khai thác mỏ sắt Thạch Khê, tại hội thảo khoa học do Hội Kinh tế môi trường Việt Nam tổ chức ngày 23/9 vừa qua, GS.TS. Hoàng Xuân Cơ nhìn nhận căn cứ vào các báo cáo khoa học và những nghiên cứu trước đó, vấn đề môi trường của Dự án không đáng lo ngại. 

"Tuy nhiên nếu tính thêm chi phí từ năm 2008-2015 thì chắc chắn giá trị hiện tại ròng (NPV) sẽ giảm do chiết khấu cao, thời gian tính khá dài từ năm 2008-2024 và mức chi phí khá lớn (tính đến năm 2011 đã gần 2.000 tỷ đồng). Nếu tính đúng, tính đủ các chi phí môi trường cho các phương án xử lý tác dộng, xử lý khả năng xảy ra sự cố nữa thì NPV tiếp tục giảm. 

Vì vậy, cần có những con số tính toán thật sát với thực tế, đặt cùng lúc lên bàn để các cấp có thẩm quyền có thêm căn cứ, cơ sở đưa ra quyết định cuối cùng", GS.TS. Hoàng Xuân Cơ nêu ý kiến.

Đưa ra nhận định từ góc độ chuyên môn, ông Nguyễn Hồng Phương, chuyên gia của Viện Vật lý địa cầu (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) cho biết mỏ sắt Thạch Khê nằm trong vùng bị ảnh hưởng của 3 nguồn phát sinh động đất chính bao gồm đứt gãy sông Cả, đứt gãy Khe Bố-Hà Tĩnh và đứt gãy Rào Nậy. 

Việc khai thác mỏ sắt Thạch Khê có thể gây ra động đất kích thích, còn hiểm họa sóng thần từ khu vực Biển Đông là hiện hữu đối với vùng bờ biển Thạch Hà và cần được tính đến cho mỏ sắt Thạch Khê.

Tuy nhiên, ông Phương cũng khẳng định nguy cơ sóng thần ở khu vực này ở mức thấp và động đất kích thích chỉ xảy ra trên bề mặt ở độ sâu không quá 8 km, Do vậy, nếu TKV nếu tiếp tục triển khai các dự án thì cần lên kịch bản ứng phó.

Ông Nguyễn Huy Mỹ, Viện Tháo khô mỏ Liên bang Nga tại Việt Nam cho rằng theo tinh thần của Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị: "Đánh giá hiệu quả đầu tư, hiệu quả kinh tế - xã hội bền vững cần xem xét đầu tư các dự án khai thác, chế biến sắt Thạch Khê Hà Tĩnh... đến năm 2030" thì đây là chủ trương rất đúng.

"Vì đã hơn 5 năm qua, chưa có lời giải một cách khoa học cho việc dừng hay triển khai dự án. Nếu tiếp tục dừng dự án đến năm 2030 sẽ ảnh hưởng đến đời sống của nhân dân và phương hướng phát triển kinh tế của doanh nghiệp cũng như của tỉnh Hà Tĩnh", ông Mỹ nêu quan điểm.

Nguy cơ mất vốn Nhà nước nếu dừng dự án

Được biết, TKV và Công ty CP sắt Thạch Khê (TIC) đã triển khai dự án theo chỉ đạo của các cấp có thẩm quyền cũng như sự kêu gọi đầu tư của tỉnh Hà Tĩnh. 

Ông Nguyễn Tiến Mạnh, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam khẳng định việc dừng triển khai dự án là không có cơ sở pháp lý; không có cơ sở về kỹ thuật - kinh tế - môi trường.

Cụ thể hơn, ông Mạnh cho biết dự án đã thực hiện đầy đủ các chỉ đạo của cấp thẩm quyền, đảm bảo tuân thủ đầy đủ các quy định trong hoạt động khai thác chế biến khoáng sản. Dự án điều chỉnh, thiết kế kỹ thuật đã được Hội đồng thẩm định Nhà nước do Bộ Công Thương chủ trì cùng các bộ, ngành, địa phương, các nhà khoa học đúng chuyên ngành thẩm định. 

Đặc biệt, thiết kế kỹ thuật đã được Công ty TNHH CBM về tư vấn, kinh doanh và quản lý thuộc Cộng hòa Liên bang Đức thẩm định độc lập (theo chỉ đạo của Chính phủ). 

Dự án đã được Bộ TN&MT cấp Giấy phép khai thác; phê duyệt ĐTM; cấp Giấy phép xả thải. Ngoài ra, UBND tỉnh Hà Tĩnh cấp Giấy chứng nhận đầu tư và phê duyệt lộ trình đền bù, giải phóng mặt bằng; các thủ tục về đấu nối giao thông đã được UBND tỉnh Hà Tĩnh phê duyệt, Tổng cục Đường bộ Việt Nam chấp thuận.

Đồng thời, trong quá trình triển khai dự án, Công ty đã thực hiện đầy đủ các chỉ đạo của Chính phủ về tái cơ cấu cổ đông, đảm bảo đủ cơ sở triển khai thực hiện.

Về các cơ sở về kỹ thuật - môi trường - kinh tế của dự án, trong quá trình đơn vị tư vấn lập dự án, các cơ quan chức năng và địa phương thẩm định dự án đã chỉ rõ dự án đảm bảo yêu cầu về kỹ thuật, công nghệ, đảm bảo môi trường, đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Theo Phó Tổng Giám đốc TKV, nếu dừng dự án sẽ gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng. Đó là sẽ phá vỡ quy hoạch thăm dò khai thác, chế biến và sử dụng quặng sắt, gây thiệt hại cho các đơn vị đã triển khai các dự án luyện kim trên cả nước; phá vỡ quy hoạch phát triển tổng thể kinh tế - xã hội tỉnh Hà Tĩnh được Chính phủ phê duyệt; làm ảnh hưởng xấu đến môi trường đầu tư; mất nguồn thu ngân sách cho Nhà nước, địa phương. 

Ngoài ra, khi dừng dự án, Nhà nước còn phải bổ sung nguồn vốn để xử lý những tồn tại về tài chính, an sinh xã hội, công trình đầu tư xây dựng dở dang... 

"Việc xử lý vốn đã đầu tư cho dự án với số tiền 1.984 tỷ đồng (vốn Nhà nước 1.529,6 tỷ đồng, vốn góp của TKV là 1.076,33 tỷ đồng) rất khó khăn. 

Điều này có nguy cơ làm mất vốn Nhà nước; gây lãng phí nguồn vốn Nhà nước đã đầu tư xây dựng 2 tuyến đường ngoài hàng rào phục vụ dự án cũng như khó khăn trong việc xử lý khoản nợ các nhà thầu trong nước và nước ngoài, đặc biệt là Công ty CP Sắt Thạch Khê đang bị khởi kiện quốc tế", ông Nguyễn Tiến Mạnh khẳng định.

TKV đề nghị được tiếp tục triển khai dự án do dự án đã có đầy đủ cơ sở pháp lý. Hơn nữa, khi triển khai dự án sẽ đem lại lợi ích lớn cho đất nước, doanh nghiệp, địa phương, người dân. 

Dự án sẽ đảm bảo cung cấp nguyên liệu ổn định cho các cơ sở luyện kim trong nước (hiện, nhu cầu quặng sắt trong nước trên 17 triệu tấn, nhưng chỉ đáp ứng được khoảng 10%), qua đó, giảm nhập khẩu quặng sắt, đảm bảo nguyên liệu ổn định cho các nhà máy sản xuất thép; giảm lượng ngoại tệ chuyển ra nước ngoài.

Trao đổi với Báo Điện tử Chính phủ, ông Phạm Lê Hùng, Thành viên Hội đồng Quản trị Công ty CP Sắt Thạch Khê cho biết về vấn đề môi trường, dự án đã khoan với độ dài 72 km, xét nghiệm khoan 16.500 mẫu đất, nước, các chất độc hại và tất cả đều ở chỉ số dưới mức cho phép. Hơn nữa, dự án không dùng bất cứ hóa chất nào trong khai thác nên không thể gây "thảm họa môi trường".

"Nếu như dự án không dừng, đến ngày hôm nay, tính theo giá bình quân hằng năm (theo giá năm 2016) thì dự án đã khai thác được hơn 18 triệu tấn, doanh thu hơn 45.000 tỷ đồng, mang về lợi nhuận khoảng 27.000 tỷ đồng mà vốn điều lệ chỉ khoảng 2.400 tỷ đồng, nộp ngân sách Nhà nước khoảng 9.000 tỷ đồng", ông Hùng chia sẻ. 

PT