Chỉnh sửa hồ sơ mất 40 lần đi lại, DN nản chí

Ông Nguyễn Chỉ Sáng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu cơ khí phát biểu tại hội thảo

Tại hội thảo về định hướng chiến lược phát triển ngành cơ khí Việt Nam do Bộ Công thương tổ chức ngày 10/11, nhiều ý kiến cho rằng các chính sách hỗ trợ rất tốt nhưng nhiều khi không đến được doanh nghiệp.

Doanh nghiệp "bắt đầu nản"

Chủ tịch Công ty CP Tập đoàn công nghiệp Quang Trung, ông Nguyễn Tăng Cường cho biết cho biết doanh nghiệp đã đầu tư lớn từ nhiều năm để đón đầu chiến lược phát triển cơ khí, nhưng sau nhiều năm trải nghiệm thực tế, ông bắt đầu "thấy nản". Dù thông cảm với nguồn lực Nhà nước có hạn, việc phải chật vật tìm vốn bên ngoài là bài toán khó với doanh nghiệp. 

Chẳng hạn, muốn vay vốn ở Ngân hàng Phát triển Việt Nam, sau khi lập hồ sơ xong, doanh nghiệp phải đi tới đi lui, điều chỉnh chỗ này chỗ kia đến 30-40 lần, làm mất thời gian, cơ hội, lại vừa tốn kém. "Một dự án mà mất đến vài năm chỉ để hoàn thiện thủ tục vay vốn thì cơ hội đầu tư không thể đợi doanh nghiệp", ông Cường bức xúc.

Theo ông Cường, trong khi các nguồn lực của nhà nước có hạn thì việc phân bố đầu tư cũng không đồng đều. Cụ thể, việc đầu tư cần chú trọng vào 7 khâu như thiết kế, chế tạo khuôn mẫu, tạo phôi, gia công cắt gọt, nhiệt luyện, lắp ráp, thử nghiệm xuất xưởng mới trở thành hàng hóa... thì ở Việt Nam mới chỉ tập trung vào khâu lắp ráp. Ở nước ngoài,  sản phẩm được chuyên môn hóa và giá cả rất cạnh tranh, ​nhưng ở Việt Nam, thì doanh nghiệp phải đầu tư khép kín cả 7 khâu.

Cũng theo ông Cường, có tình trạng khi triển khai hỗ trợ thì những đơn vị không có dây chuyền, công nghệ chế tạo lại được chọn, trong khi lẽ ra phải chọn những doanh nghiệp nào thiết kế được, biến sản phẩm thành hàng hóa.

Ông Nguyễn Chỉ Sáng - Viện trưởng Viện nghiên cứu cơ khí (Bộ Công Thương) cho rằng do chính sách hỗ trợ ngành chưa xác định đúng trọng tâm lĩnh vực cần đầu tư, dẫn đến bất cập trong việc triển khai các mục tiêu đề ra.

Theo đó, cần phân biệt 2 loại hàng hóa trong ngành cơ khí, một loại vận hành theo thị trường và một cần có sự "bàn tay" nâng đỡ của Nhà nước. Chẳng hạn, lĩnh vực cơ khí thủy công, hầu hết các đơn vị của ngành này đều có thể đầu tư lớn để tự phát triển mà không cần một đồng vốn của Nhà nước.

Còn với một số sản phẩm liên quan đến công nghiệp hạt nhân, hóa chất…, giá trị hợp đồng có khi lên đến vài chục tỷ USD, rõ ràng cần sự hỗ trợ tích cực của cơ quan quản lý để giành lấy thị trường, bởi tự thân các doanh nghiệp không đủ sức để tìm kiếm.

Cần nhất thị trường

Ông Trần Văn Quang - Chủ tịch HĐQT Công ty CP thiết bị điện Đông Anh, dẫn Luật Đấu thầu 2014 cho phép cộng thêm điểm với 7,5% với các sản phẩm có tỉ lệ nội địa hóa trên 40% khi đấu thầu quốc tế, nhưng doanh nghiệp trong nước vẫn không thắng thầu được do lãi vay ngân hàng ở Việt Nam thấp nhất cũng 8-9%, trong khi tại các nước chỉ 0,5 - 3%.  Do đó, ông Quang đề nghị nên cộng thêm điểm cho sản phẩm đáp ứng tỉ lệ nội địa hóa lên 15%.

Tuy nhiên, ông Trần Văn Quang cũng cho rằng, lúc này, doanh nghiệp cần nhất thị trường. "Nếu không có thị trường dù doanh nghiệp có tiền đầu tư sớm muộn cũng phá sản hoặc không muốn đầu tư. Xuất phát điểm của ngành cơ khí trong nước đã thấp trong khi phải cạnh tranh với các nước phát triển lại có chính sách hơn ta thì chắc chắn sẽ thua, thậm chí thua ngay trên sân nhà”, ông Quang nói.

Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng Trương Thanh Hoài cũng cho rằng lúc này, quan trọng nhất vẫn là bài toán thị trường cho toàn ngành. Thời gian tới, thông qua các hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương giữa Việt Nam với các đối tác, vị này kỳ vọng thị trường được mở rộng, nhờ đó dung lượng các sản phẩm cơ khí cũng sẽ tăng lên đáng kể, đồng nghĩa với các doanh nghiệp cơ khí sẽ có cơ hội để phát triển.

Kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Cao Quốc Hưng ​nhấn mạnh, do xuất phát điểm của ngành cơ khí còn thấp, hiện nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm đa số nên không chỉ thiếu cả vốn mà thiếu cả con người.

Từ bài học ngành công nghiệp ô tô, theo Thứ trưởng, để phát triển ngành công nghiệp cơ khí cũng cần phải có một chính sách hỗ trợ chung cho các ngành công nghiệp phụ trợ khác.

Xuất phát điểm của ngành cơ khí tại Việt Nam thấp hơn so với các nước trong khu vực, chính vì vậy cần có chiến lược khả thi, tạo động lực cho ngành cơ khí phát triển. Bộ Công Thương sẽ tổng hợp những ý kiến cũng như đề xuất tại Hội thảo để tổng hợp làm cơ sở cho chiến lược phát triển ngành cơ khí tại Việt Nam giai đoạn 2025 – 2035. 

Thanh Hằng