Những người làm báo tại Hoàng Sa ngày “biển động”

Hơn một tuần tác nghiệp tại Hoàng Sa trong những ngày Biển Đông “dậy sóng” do Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam, những con người thầm lặng đằng sau mỗi thước phim, tấm hình, sản phẩm thông tin để lại trong tôi nhiều ấn tượng, tình cảm cũng như chiêm nghiệm mới về cuộc sống.

Sau gần một ngày lênh đênh trên biển, đoàn nhà báo chúng tôi tới thực địa trong một ngày biển động của tháng 6 do ảnh hưởng của cơn bão số 1. Ai cũng mong ngóng được tiếp cận “điểm nóng” để phản ánh những thông tin khách quan nhất nhưng lại phải chờ đợi do thời tiết xấu. Trong lúc chờ đợi, nếu không quá mệt mỏi do say sóng, chúng tôi thường tranh thủ hỏi han một vài nhân viên trên tàu, hoặc ra ngoài boong tàu trò chuyện.

Nhà báo Võ Trung Dung (TV5 - Pháp) hoạt động như một phóng viên tự do, cộng tác với nhiều báo đài lớn trong nước và quốc tế. Anh có vẻ ngoài cao, gầy, đeo kính tóc bạc nhiều so với gương mặt thư sinh còn khá trẻ. Lúc ngồi họp mặt báo chí trước khi lên đường, anh quay bên phải nói tiếng Anh, ngoảnh sang trái nói tiếng Pháp, lúc lại trò chuyện bằng tiếng Việt rất hoạt bát, trôi chảy... Anh từng là phóng viên chiến trường thực sự, dạn dày sương gió, với “vốn liếng” tác nghiệp tại hơn 90 nước và luôn có mặt ở các điểm nóng giao tranh, mới đây anh vừa qua Ukraine, nằm dưới hào đất tác nghiệp. Chúng tôi nói chuyện cởi mở về tất cả các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội… Anh thẳng thắn: Xã hội ngày càng tự do hóa thông tin, các cơ quan chức năng của Việt Nam cần minh bạch, chủ động thông tin hơn để tăng sự đồng thuận xã hội. Anh cho rằng, trước đây, cộng đồng quốc tế và người Việt ở nước ngoài ít nhiều “hoài nghi”, không rõ quan điểm của Việt Nam trong giải quyết các vấn đề quốc tế như thế nào, nhưng gần đây suy nghĩ đã khác. Anh ấn tượng với bài trả lời báo chí quốc tế vào cuối tháng 5 tại Philippines của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng, đặc biệt tâm đắc với thông điệp mạnh mẽ “Chúng tôi luôn mong muốn có hòa bình, hữu nghị nhưng phải trên cơ sở bảo đảm độc lập, tự chủ, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, vùng biển, và nhất định không chấp nhận đánh đổi điều thiêng liêng này để nhận lấy một thứ hòa bình, hữu nghị viển vông, lệ thuộc nào đó”. Anh Dung mong muốn Việt Nam cần tiếp tục có những quan điểm mạnh mẽ như vậy.

Các nhà báo trong nước và quốc tế cùng tác nghiệp tại Hoàng Sa - Ảnh: VGP/Xuân Hồng

Với vẻ ngoài giản dị đúng chất lính, nhà báo Trần Văn Quyết (báo Nhân Dân) đã từng vài chục năm khoác áo lính, từng làm Tổng biên tập Báo Quân khu 1. Nay tuổi đã ngoài 50 nhưng anh vẫn nhiệt huyết, trẻ trung, xông xáo phỏng vấn các cán bộ, chiến sĩ và nhân viên trên các tàu cảnh sát biển và kiểm ngư. Ngoài giờ tác nghiệp vất vả, không có phương tiện giải trí, anh lại sôi nổi với các bài hát khi giao lưu và những câu chuyện cười vui nhộn nhưng đầy kỷ niệm về cuộc sống và chiến đấu từ khi anh và bạn bè còn là những cậu lính tuổi 20 trẻ trung, nghịch ngợm.

Nhà báo Lê Thanh Tùng (báo điện tử VNexpress), ngoại hình rất ngầu, đầu trọc, đi giày “khủng bố”, nhưng rất vui tính. Trong nhật ký hành trình của mình, anh Tùng viết: “Khi di chuyển từ tàu cảnh sát biển 2016 sang tàu kiểm ngư 635, chiếc xuồng bị những đợt sóng lớn và gió mạnh xô đẩy lên xuống, nước táp cả vào người, vào mặt. Là người từng đi biển nhưng tôi không khỏi cảm thấy lạnh gáy khi ngồi trên xuồng... Sóng gió ngoài khơi xa giống như một cơn ác mộng đối với những người không quen biển, người lao đao, chân bước như một đứa trẻ lên ba đang chập chững tập đi, đầu óc quay cuồng, toàn thân khó chịu”.

Nhưng khi có tình huống tác nghiệp, anh Tùng như quên hết tình trạng lục phủ ngũ tạng đang “nhảy nhót”, lao vào vừa quay phim, vừa chụp ảnh để có được những hình ảnh chân thực, chất lượng nhất. Có lúc anh trèo lên cả mũi tàu gắn camera chống nước để quay cho được những hình ảnh 2, 3 tàu Trung Quốc cản phá, ép mạn hòng đâm va tàu của Việt Nam.

Với các nhà báo ít quen với sóng cả, gió lớn ngày biển động, mệt mỏi và lo lắng là điều tất yếu. Nhưng tất cả như tan biến mỗi khi nghe thông báo "Chuẩn bị đội hình tiến vào khu vực giàn khoan, các nhà báo chuẩn bị sẵn sàng tác nghiệp”.

Nhà báo Anh Chi (báo Tuổi Trẻ) phỏng vấn trên tàu cảnh sát biển - Ảnh: VGP/Xuân Hồng

Cùng có mặt với chúng tôi có Anh Chi (báo Tuổi Trẻ), nhà báo nữ Việt Nam duy nhất đi cùng chuyến với tôi nhưng thực tế cô đã tác nghiệp tại Hoàng Sa từ cuối tháng 5, tính ra cô đã hơn hai mươi ngày lênh đênh trên biển. Vừa bị nôn do say sóng, cô đã lại cầm máy vừa tranh thủ ăn quả lê cho lại sức, vừa hài hước: “Em cứ nôn xong là tỉnh và giờ em phải lấy lại những gì đã mất”.

Nhà báo Daniel Siong Tzin Chung (Hãng truyền hình CNBC - Anh) vẻ ngoài cao to, nhưng cũng bị sóng “vật”, hai chân cố đứng vững, từng hạt mồ hôi to bằng hạt đậu nổi trên trán, nhưng luôn vác trên vai chiếc máy quay, khi quay cảnh thực địa, lúc ghi hình phỏng vấn chỉ huy tàu. Có lúc không chịu được, anh phải vội vã chui đầu ra cửa sổ nôn thốc nôn tháo. Chỉ huy tàu khuyên anh tạm thời xuống phòng nghỉ ngơi tránh bị cảm do nôn xong lại đứng trước gió to. Nhưng chỉ ngồi xuống sàn ít giây, anh thều thào “Sorry, sorry” rồi lại đứng dậy tiếp tục vác máy ghi hình, quyết không để những cơn say sóng làm ảnh hưởng tới công việc.

Còn nhiều nhà báo quốc tế khác để lại ấn tượng trong tôi như anh Muroi Yusaku (TBS - Nhật Bản) dáng người nhỏ nhắn, luôn tỏ ra là người rất cẩn thận, cầu thị, hỏi han kinh nghiệm các đồng nghiệp… Khi có thông báo chuẩn bị tác nghiệp, anh rất nhanh nhẹn, dẻo dai, xuất hiện rất nhanh khắp tàu, tự quay tự dẫn, làm việc không biết mệt.

Nữ nhà báo Hawley Samantha của Cơ quan Truyền thông Quốc gia Australia (ABC) rất nghiêm túc khi tác nghiệp hiện trường nhưng sau đó xuất hiện với chiếc máy camera nhỏ trên tay quay lại cảnh sinh hoạt của chúng tôi với nụ cười tươi rói, thân thiện luôn nở trên môi…

Trở lại với các tình huống đấu tranh hằng ngày, anh Nguyễn Quang Hải, thuyền trưởng tàu kiểm ngư 763, cho biết: Gần đây, bên cạnh bản tính hung hăng vốn có, các tàu của Trung Quốc lại “trang bị” thêm những thủ đoạn xảo quyệt mới. Thay vì tìm cách phun vòi rồng, đâm va trực diện, nay thấy các nhà báo quan sát ghi hình, họ thường tìm cách tạo tình huống để vu cáo “ngược” các tàu Việt Nam khiêu khích bằng cách lợi dụng tốc độ lớn hơn để tăng tốc ép mạn tàu Việt Nam rồi dùng một tàu vượt lên chắn ngang trước mũi. Nếu các thủy thủ tàu Việt Nam không tỉnh táo, không kịp thời vòng tránh, sẽ đâm vào tàu Trung Quốc khiến họ có cớ vu cáo.

Kết thúc chuyến công tác, trên đường vào bờ, nhà báo Phạm Văn Cường (Báo điện tử Đảng Cộng sản), chia sẻ: Dù đã được đi công tác xa nhiều, nhưng lần đầu đi xa trên biển, lại được ra tác nghiệp tại điểm nóng Hoàng Sa là trải nghiệm lớn với cuộc đời làm báo của anh, giúp anh trưởng thành hơn. Trước đây chỉ nghe qua đài, báo thì nay việc trải nghiệm những gian khổ thực tế giúp anh cảm nhận rõ hơn, đặc biệt tình cảm gắn bó, đoàn kết của các cán bộ, nhân viên trên các tàu cảnh sát biển, kiểm ngư và báo chí.

Cùng chung “chiến hào” một thời gian, chúng tôi đều cảm nhận rõ một điều, xã hội rất đa dạng, với những con người tính cách khác nhau, thậm chí không tránh khỏi những mâu thuẫn do cá tính khác biệt. Nhưng đã cùng trên tàu, giữa mênh mông sóng nước và rủi ro rình rập, tất cả chỉ cùng một mục tiêu là nỗ lực góp phần đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc, đoàn kết tương trợ nhau để hoàn thành nhiệm vụ. Mọi cán bộ, nhân viên trên các tàu đang thực thi pháp luật ngoài biển khơi không chỉ hỗ trợ nhau trong công việc, mà còn chia sẻ tâm tư tình cảm, những khó khăn trong cuộc sống… như anh em một nhà đùm bọc, yêu thương, không điều gì có thể lung lạc ý chí, không sức mạnh nào có thể bẽ gãy. Với các nhà báo chúng tôi, những tư liệu thu được tại hiện trường cũng như những khám phá về chính mình, những trải nghiệm về một “cuộc sống khác” nơi biển khơi là những tài sản quý giá nhất trong cuộc đời làm báo.

Huy Thắng