Tự chủ tuyển sinh - làm sao cho đúng?

Theo dự thảo, trong năm 2014, các trường có nguyện vọng tuyển sinh riêng cần xây dựng và trình dự án, nếu Bộ phê duyệt thì được tiến hành, còn nếu chưa được duyệt hoặc chưa có phương án thi riêng thì vẫn tuyển sinh theo phương thức “3 chung” như các năm trước.

Bộ cũng cho biết dự kiến sẽ duy trì kỳ thi “3 chung” thêm 3 năm nữa (đến 2017).

Ảnh minh họa

Nỗi niềm chung, riêng

Bàn về phương án thi đại học chung hay riêng thực chất là xoay quanh về việc làm thế nào thực hiện quyền tự chủ của các trường đại học được ghi trong Luật Giáo dục Đại học (có hiệu lực từ 1/1/2013), và được nhấn mạnh trong Nghị quyết 29/NQ-TW của Hội nghị Trung ương 8 (tháng 11/2013) về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục-đào tạo.

Hiện nay, đa số các trường công lập vẫn bằng lòng với thi “3 chung”, và do các trường công lập chiếm tới hơn 80% tổng số 400 trường đại học-cao đẳng, cho nên có thể nói đa số các trường đại học, cao đẳng đều đang bằng lòng với thi “3 chung”, không có nhu cầu thay đổi, trong khi tổng số các trường đăng ký thi riêng chưa đến 20, tức không đến 5% số trường.

Trong bối cảnh như vậy, có thể dự đoán, phương án thi riêng nếu thực hiện thì chắc chỉ áp dụng cho một số rất ít trường mà thôi.

Bộ Giáo dục và Đào tạo thể hiện rõ mong muốn nếu thi riêng thì phải yên tâm về chất lượng. Dự thảo của Bộ yêu cầu các đề án thi riêng phải xây dựng theo mẫu gồm 11 phần, từ mục tiêu đến nguyên tắc, phương thức, lịch trình, lộ trình, tổ chức, chính sách, nguồn lực, giải pháp đảm bảo chất lượng, lịch sử quá khứ… và thực thi theo phương án góp ý “3 vòng”: Vòng 1 xin ý kiến góp ý của sinh viên, cán bộ, giảng viên nhà trường; vòng 2 xin ý kiến góp ý của Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng; vòng 3 xin ý kiến của xã hội. Nếu được đồng thuận, Bộ sẽ phê duyệt cho thực hiện.

Dự thảo cũng nêu các nguyên tắc mà các trường khi tổ chức thi riêng phải tuân thủ, trong đó có việc đảm bảo “3 không”: Không luyện thi, không tiêu cực, và không chạy theo số lượng, tức không được tuyển theo cách lấy cho đủ chỉ tiêu mà phải có ngưỡng chất lượng được xác định trước. Ngoài ra còn 3 cái “không được”: Các trường thi riêng không được sử dụng kết quả thi 3 chung, không được sử dụng kết quả thi riêng của trường khác, không được tự ấn định ngày thi.

Lãnh đạo Bộ cũng nói rõ ích lợi của thi riêng: “Cách thi mới sẽ tập trung vào việc đánh giá năng lực học sinh phù hợp với yêu cầu của từng ngành nghề đào tạo ở bậc ĐH, CĐ. Sử dụng kết quả của một kỳ thi kiểm tra kiến thức chung để lựa chọn thí sinh cho tất cả các ngành nghề về lâu dài không còn phù hợp”. Lợi là như vậy, nhưng với quy định phải xây dựng dự án 11 phần, “góp ý 3 vòng”, “3 không” và “3 không được”, khiến nhiều trường vẫn muốn chưa tự chủ, muốn thi chung, dù “về lâu dài không còn phù hợp”.

Vẫn phải dựa vào thi chung

Nghị quyết 29/NQ-TW nêu rõ “Đổi mới phương thức thi và công nhận tốt nghiệp trung học phổ thông làm cơ sở cho việc tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học. Đổi mới phương thức tuyển sinh đại học, cao đẳng theo hướng kết hợp sử dụng kết quả học tập ở phổ thông và yêu cầu của ngành đào tạo”.

Theo tinh thần nghị quyết 29/NQ-TW, phương án khả thi sẽ là: Thứ nhất, Bộ giao cho Cục Khảo thí tổ chức kỳ thi tốt nghiệp phổ thông toàn quốc. Có thể cho thí sinh tự chọn 5-6 môn để thi tốt nghiệp trong đó một số môn là bắt buộc (chẳng hạn Toán, Văn hoặc Ngoại ngữ), còn lại là tự chọn (chẳng hạn trong các môn Lý, Hóa, Sinh, Sử, Địa). Kỳ thi này Bộ phải chỉ đạo thực hiện thật tốt. Nếu mọi năm Cục Khảo thí phải lo tổ chức cả thi tốt nghiệp phổ thông, thi đại học và thi cao đẳng thì năm 2014 chỉ lo cho 1 kỳ thi, giảm 2 kỳ thi. Nếu mỗi năm Cục Khảo thí phải lo soạn đề thi cho gần 30 môn thi và lần thi (tốt nghiệp, thi đại học, cao đẳng các khối A, B, C, D…) thì năm nay chỉ tập trung làm đề thi cho 8 môn (giảm 2/3).

Thứ hai, các trường đại học cao đẳng sẽ dựa vào kết quả kỳ thi này để xét tuyển. Các tiêu chí xét tuyển (và kết hợp thi tuyển nếu có) của các trường cho từng ngành cần được công bố trước. Chẳng hạn ĐH Bách khoa công bố ngành Cơ khí sẽ xét tuyển dựa trên kết quả thi 3 môn Toán, Lý, Hóa, trong đó môn Toán và Lý tính hệ số 2.

Thứ ba, thí sinh sau khi tốt nghiệp có thể nộp kết quả đăng ký vào nhiều trường và các trường cũng có thể tuyển sinh theo nhiều đợt nếu chưa đủ thí sinh.

Phương án này có thể thực hiện ngay trong năm 2014. Tháng 6/2014 sẽ thi tốt nghiệp theo phương thức mới, các trường đại học, cao đẳng tuyển sinh từ tháng 7 đến tháng 10.

Ảnh minh họa

Ngưỡng chất lượng

Một vấn đề quan trọng cần bàn là có cần quy định của Bộ đối với một ngưỡng sàn về chất lượng khi xét tuyển theo kết quả thi tốt nghiệp phổ thông hay không. Hay nói một cách khác, nên xem tiêu chuẩn tốt nghiệp phổ thông là sàn hay ấn định một sàn cao hơn, cũng đồng nghĩa với việc chấp nhận một bộ phận thí sinh tốt nghiệp phổ thông nhưng không được phép học đại học như hiện nay.

Phương án “đóng” là sẽ có quy định điểm sàn đại học. Bộ có thể phân các ngành đào tạo đại học ra thành các nhóm “Kỹ thuật công nghệ”, “Kinh tế tài chính”, “Đồ họa kiến trúc”, “Khoa học xã hội nhân văn”, “Chăm sóc sức khỏe”. Mỗi nhóm sẽ có điểm sàn riêng, chẳng hạn nhóm “Kỹ thuật công nghệ” có điểm tổng 3 môn (Toán. Lý, Hóa), (Toán, Hóa, Sinh) hoặc (Toán, Văn, Ngoại ngữ) không thấp hơn 15 và tương tự cho các nhóm khác. Các trường có thể xét tuyển, có thể kết hợp với thi tuyển theo yêu cầu của mình, nhưng không được phép tuyển thí sinh dưới điểm sàn quy định.

Phương án “mở” không quy định điểm sàn. Mọi thí sinh tốt nghiệp phổ thông thì đều có quyền đăng ký học đại học. Chất lượng đầu vào sẽ được quyết định bởi chỉ tiêu và chính sách tuyển sinh của từng trường đại học. Bộ sẽ quản lý chặt chỉ tiêu các trường và quản lý chất lượng đầu vào chủ yếu thông qua chỉ tiêu chứ không phải thông qua kết quả thi cử của từng thí sinh.

Hiện nay, chỉ tiêu của các trường đang xác định thông qua số lượng giảng viên và cơ sở vật chất. Để tăng chất lượng, có thể đưa thêm tiêu chí suất đầu tư trên đầu sinh viên, chẳng hạn đầu tư 100 triệu đồng/sinh viên không bao gồm chi phí sử dụng đất. Tiêu chí này bằng 2/3 tiêu chí quy định cho đầu tư giáo dục đại học có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam ban hành theo Nghị định 73/2012/NĐ-CP. Trường đại học có vốn đầu tư và tài sản 250 tỷ đồng (tiêu chí tối thiểu cho một trường đại học hiện nay theo quy định 64/2013/QĐ-TTg có hiệu lực từ 1/1/2014) chỉ được đào tạo tối đa 2.500 sinh viên, tức trung bình mỗi năm tuyển khoảng 650-700 sinh viên mới.

GS.TS Lê Trường Tùng
Hiệu trưởng ĐH FPT