Quy hoạch xi măng cân nhắc tới điện

Các nhà máy xi măng cần áp dụng công nghệ tiên tiến, tiêu hao ít năng lượng - Ảnh minh họa

Ông Võ Quang Diệm, Phó Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng, Bộ Xây dựng cho biết, trong ngành sản xuất vật liệu xây dựng, sản xuất xi măng tiêu thụ điện nhiều nhất.

Cứ mỗi triệu tấn xi măng tăng thêm, ngành điện phải cung cấp cho ngành xi măng 90 - 95 triệu kWh điện.

Tốc độ phát triển nhanh của ngành vật liệu xây dựng, trong đó có ngành xi măng, đã gây áp lực cho hạ tầng, đặc biệt là ngành điện.

Dùng công cụ quy hoạch để siết chặt quản lý

Bộ Xây dựng đang tính đến phương án hình thành tập đoàn xi măng để các doanh nghiệp sản xuất xi măng trong nước có điều kiện đổi mới công nghệ và thiết bị, nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường.

Tuy nhiên, đứng trên phương diện quản lý Nhà nước, ông Võ Quang Diệm, cho rằng, điều đáng lo nhất là số lượng các dự án xi măng mới, trong đó có nhiều dự án kém hiệu quả với công nghệ lạc hậu không chỉ tiêu tốn điện năng lớn mà còn tác động xấu đến môi trường, sẽ tăng lên nhanh chóng nếu không siết chặt quản lý.

"Với tốc độ sản xuất vượt nhu cầu tiêu dùng của ngành xi măng đã gây áp lực cho hạ tầng, đặc biệt là ngành điện. Hiện nhiều dự án sản xuất xi măng mới cấp phép hoạt động kém hiệu quả. Một số dự án đã có trong Quy hoạch 108 (ban hành kèm Quyết định 108/2005/QĐ-TTg), hoặc đã được chấp thuận bổ sung vào quy hoạch sau năm 2025 nhưng thực tế không có khả năng triển khai hoặc triển khai rất kém", ông Diệm cho hay.

Để hạn chế tình trạng sản xuất nóng của ngành xi măng gây áp lực cho các ngành, đặc biệt là ngành điện, không có cách nào khác là khống chế việc xây dựng các nhà máy xi măng bằng công cụ quy hoạch.

Hiện Bộ Xây dựng đang lên phương án trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch phát triển công nghiệp xi măng Việt Nam đến năm 2015 và định hướng đến năm 2025.

Trước mắt, Bộ Xây dựng kiến nghị hoãn đầu tư ngay 13 dự án có trong quy hoạch nhưng thực tế chưa triển khai hoặc hoặc triển khai ít, không có khả năng triển khai tiếp hoặc không nên triển khai do nằm trong các vùng hạn chế đầu tư, vùng khó khăn về nguyên liệu. Đồng thời cũng kiến nghị Thủ tướng cho phép thay thế vào quy hoạch 9 dự án khác có điều kiện thuận lợi trong quá trình triển khai và thực hiện, có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển kinh tế vùng, hoặc dự án chuyển đổi công nghệ.

Các dự án xi măng được nêu trong các quy hoạch khác phải phù hợp với quy hoạch xi măng đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt mới được triển khai. Trong trường hợp có dự án đặc biệt hiệu quả về kinh tế xã hội, Thủ tướng Chính phủ sẽ có ý kiến chỉ đạo và quyết định.

Theo lãnh đạo Bộ Xây dựng, tinh thần của bản quy hoạch mới là sẽ siết chặt quản lý tiến độ dự án đầu tư theo quy hoạch, có biện pháp xử lý ngay đối với dự án không thực hiện theo đúng tiến độ. Những dự án nằm ngoài quy hoạch kiên quyết không cấp mỏ, cấp vốn vì sẽ gây sức nặng cho ngân sách.

Cần cơ chế vốn để doanh nghiệp cải tiến công nghệ

Theo Tổng Công ty công nghiệp Xi măng Việt Nam, một tấn xi măng được sản xuất sẽ phát thải một tấn CO2. Nếu được thay đổi hoặc cải tiến dây chuyền công nghệ sẽ giảm một nửa lượng CO2 thải ra môi trường và cũng giúp tiêu tốn ít năng lượng .

Thực tế, doanh nghiệp sản xuất xi măng đều có nguyện vọng cải tiến dây chuyền công nghệ vừa không ảnh hưởng đến môi trường vừa tiêu tốn ít năng lượng, lại tăng khả năng cạnh tranh cho sản phẩm.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Trung Hoà, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, Bộ Xây dựng, thật khó để doanh nghiệp tự bỏ ra hàng trăm triệu USD để đổi mới dây chuyền công nghệ của mình. Vì vậy cần có cơ chế ưu đãi về vốn vay để doanh nghiệp cải tiến công nghệ, tiết kiệm năng lượng.

Hiện có một số loại quỹ với số vốn khá lớn có mục đích hỗ trợ doanh nghiệp về đổi mới công nghệ như quỹ môi trường, quỹ khoa học công nghệ quốc gia. Nhưng theo ông Hoà, chính cơ chế thẩm định vay vốn phức tạp, thủ tục còn rườm rà đang cản trở nhiều doanh nghiệp xi măng muốn đổi mới công nghệ của mình.

Ông Võ Quang Diệm, Phó Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng cho rằng việc không cho phép đầu tư mới các nhà máy xi măng khi cung đã vượt cầu để tránh gây áp lực cho các ngành khác gồm ngành điện chỉ là biện pháp ngắn hạn.

Điều cần thiết hơn là về lâu dài ngành xi măng phải áp dụng các công nghệ tiết kiệm năng lượng. Công nghệ nghiền bi tiêu tốn nhiều năng lượng trước đây cần được thay thế bằng các công nghệ nghiền tiết kiệm năng lượng như nghiền đứng, nghiền Horomill.

Phải có chính sách bắt buộc sử dụng nhiệt khí thải để phát điện ở các nhà máy xi măng. Đặc biệt, tại các nhà máy xi măng lò quay, nhiệt độ khí thải thoát ra khỏi máy làm nguội clinke là 260 - 270 độ C, thoát khỏi tháp trao đổi nhiệt là 350 - 370 độ C. Nếu tận dụng tốt nhiệt thải này để phát điện có thể tiết kiệm đến 30% lượng điện tiêu thụ ở một nhà máy xi măng.

Tuy chủ trương này đã có trong Quyết định số 108/2005/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch phát triển công nghiệp xi măng Việt Nam đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020 nhưng hiện còn nhiều doanh nghiệp chưa mặn mà với chủ trương đúng đắn trên. 

Ông Võ Quang Diệm đề xuất, đã đến lúc cần có cơ chế bắt buộc và chỉ cấp phép các dự án mới khi trong dự án có đầu tư hạng mục trạm phát điện tận dụng nhiệt khí thải.

Tính đến cuối năm 2009, tổng số dây chuyền xi măng đã đầu tư, khai thác lên tới 97, với tổng công suất thiết kế 57,4 triệu tấn/năm, hoàn toàn đáp ứng đủ nhu cầu xây dựng trong nước. Năm 2010, dự kiến có thêm 13 dây chuyền xi măng, tăng công suất thiết kế 11,7 triệu tấn; năm 2011 có 12 dây chuyền mới vào hoạt động, với công suất 9,35 triệu tấn. Như vậy, so với nhu cầu năm 2010, sản lượng xi măng có thể vượt khoảng 2 triệu tấn và năm 2011 có thể vượt 8 triệu tấn.

Hạnh Liên