Thêm nhiều công cụ hiệu quả chống chuyển giá

Ảnh minh họa

Trong Đề án ngăn ngừa và hạn chế tình trạng chuyển giá trong hoạt động đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã nhận định “chuyển giá không chỉ làm thất thu cho ngân sách nhà nước, méo mó môi trường kinh doanh, gây bất bình đẳng đối với các doanh nghiệp làm ăn chân chính, mà nó còn làm suy giảm hiệu lực quản lý nhà nước trong việc thực hiện các chủ trương kêu gọi đầu tư để phát triển kinh tế”.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Vương Đình Huệ, sai phạm trong vấn đề chuyển giá liên qua đến 3 khâu: Việc định giá doanh nghiệp để góp vốn liên doanh liên kết; việc định giá các tài sản trí tuệ, các phát minh sáng chế; việc khai gian giá vật tư đầu vào, đầu ra trong suốt quá trình kinh doanh.

Còn theo nhiều chuyên gia, khó khăn lớn nhất trong chống chuyển giá, là làm sao xác định được giá thị trường, giá giao dịch độc lập. Báo Đầu tư trích lời ông Colin Clavey, chuyên gia của OECD, cho biết, một trong những nguyên tắc hàng đầu là phải xác định được giá độc lập. Tuy nhiên trên thực tế, cũng giống như giá thị trường, đã được quy định tại Thông tư 66/2010/BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện việc xác định giá thị trường trong giao dịch kinh doanh giữa các bên có quan hệ liên kết, song xác định được thế nào là giá độc lập là không đơn giản.

Xây dựng chương trình tổng thể

Theo Chỉ thị số 1617/CT-TTg về việc tăng cường thực hiện và chấn chỉnh công tác quản lý đầu tư trực tiếp nước ngoài trong thời gian tới, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Công Thương và UBND các địa phương xây dựng Đề án ngăn ngừa và hạn chế tình trạng chuyển giá của các doanh nghiệp FDI.

Ngày 13/2/2012, Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải đã chủ trì phiên họp xem xét vấn đề chuyển giá trên cơ sở Đề án do Bộ Kế hoạch và Đầu tư trình.

Mục tiêu của Đề án, theo Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), đơn vị được giao xây dựng Đề án, là đưa ra khuyến nghị về định hướng chính sách và tổ chức triển khai thực hiện các khuyến nghị chính sách nhằm ngăn ngừa và hạn chế tình trạng chuyển giá.

Tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải đã giao Bộ Tài chính chủ trì xây dựng một chương trình hành động tổng thể cũng như hàng năm, bắt đầu từ năm 2012, nhằm kiểm soát hiệu quả hơn vấn đề chuyển giá.

“Chương trình phải đề ra được mục tiêu, nội dung hoàn thiện pháp luật, chế tài xử lý; đưa ra những hướng dẫn cụ thể về kiểm soát chống chuyển giá; xây dựng các chương trình đào tạo (kể cả thuê tư vấn quốc tế) phù hợp với tập quán, thông lệ quốc tế về vấn đề này, nhằm tăng cường năng lực quản lý cho các cơ quan, địa phương liên quan”, Phó thủ tướng chỉ đạo và nêu rõ, phải phối hợp liên ngành, thậm chí cả hợp tác quốc tế trong tăng cường quản lý, kiểm soát chống chuyển giá.

Theo Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, để công tác đấu tranh chống chuyển giá ngày càng có hiệu quả, cần phải nghiêm túc xem xét, đánh giá đúng tính chất của vấn đề để từ đó đề ra các giải pháp thích hợp, với quan điểm tiếp cận và lộ trình phù hợp, nhưng hạn chế đến mức thấp nhất khả năng gây ảnh hưởng tiêu cực đến thu hút đầu tư cũng như môi trường đầu tư nói chung.

Bổ sung cơ chế thỏa thuận trước về giá

Trong năm 2011, ngành thuế đã tổ chức thanh tra tại 921 doanh nghiệp báo lỗ, doanh nghiệp có dấu hiệu chuyển giá, xử lý giảm lỗ 6.617 tỷ đồng (tăng 3,5 lần so với năm trước), truy thu thuế và phạt 1.669 tỷ đồng (tăng hơn 4 lần so với cùng kỳ năm trước). Trong năm 2012, sẽ thanh tra, kiểm tra việc chuyển giá tại khoảng 1.500 doanh nghiệp.  Tổng cục Thuế cũng đã quyết định thành lập Tổ quản lý thuế đối với hoạt động chuyển giá.

Liên quan tới vấn đề khó khăn nhất là xác định giá độc lập, việc Việt Nam sẽ bổ sung cơ chế thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá (APA) theo nguyên tắc giá thị trường giữa cơ quan thuế và doanh nghiệp được nhiều người kỳ vọng sẽ hỗ trợ rất đắc lực cho công tác chống chuyển giá.

Đây cũng là một trong những nội dung chính được bổ sung, sửa đổi trong Luật Quản lý Thuế tới đây. Bộ Kế hoạch và Đầu tư, khi xây dựng Đề án ngăn ngừa và hạn chế tình trạng chuyển giá, cũng đề cập vấn đề này.

Phát biểu tại cuộc họp báo cuối tháng 2 vừa qua, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) Cao Anh Tuấn cho biết phương pháp APA đã được nhiều nước trên thế giới áp dụng khá hiệu quả.

Cơ chế thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá được dựa trên rất nhiều yếu tố như giá thị trường, chi phí, tỷ suất lợi nhuận... để người nộp và cơ quan thuế cùng xác định trong vòng từ 3-5 năm.

Theo cơ chế này, doanh nghiệp đa quốc gia phải chủ động đề xuất biện pháp tính giá hoặc mức giá khi thực hiện mua-bán giữa các thành viên trong tập đoàn trước khi khai nộp thuế, cơ quan thuế Việt Nam (có thể phối hợp với cơ quan thuế nước ngoài có ký kết Hiệp định tránh đánh thuế hai lần với Việt Nam) sẽ giám sát, kiểm soát để chống gian lận chuyển giá.

Hiện Tổng cục Thuế đang áp dụng phương pháp mới này đối với một số doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn như Samsung, Nokia... Sau thời gian thí điểm, sắp tới Tổng cục Thuế - trên cơ sở sửa đổi, bổ sung Luật - sẽ triển khai đại trà, nâng cao hiệu quả một bước của việc chống thất thu thuế qua việc chuyển giá.

Thu Hà