Hoàn thiện pháp luật, khắc phục sơ hở trong quản lý để phòng, chống tham nhũng

Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị toàn quốc tổng kết 10 năm thực hiện Luật PCTN. Ảnh: VGP/Lê Sơn

Chỉ rõ những hạn chế, yếu kém

Tại hội nghị, bên cạnh việc ghi nhận những kết quả đã đạt được trong công tác phòng chống tham nhũng, các đại biểu đã thẳng thắn chỉ rõ những hạn chế, yếu kém. Cụ thể như chưa xóa bỏ được cơ chế "xin, cho", là điều kiện dung dưỡng và làm nảy sinh tham nhũng, nhất là trên lĩnh vực quản lý đất đai, đầu tư xây dựng, quản lý ngân sách, vốn, tài sản Nhà nước, tổ chức-cán bộ, tín dụng, ngân hàng; công khai, minh bạch còn hạn chế...

Một số cơ quan, đơn vị và người đứng đầu chưa quyết liệt trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện công tác PCTN. Việc tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật ở một số nơi chưa tốt, kỷ cương, kỷ luật không nghiêm. Bên cạnh đó là bệnh thành tích, né tránh trách nhiệm, bao che sai phạm trong nội bộ còn xảy ra ở nhiều cơ quan, tổ chức, đơn vị. Quy định về dân chủ, giám sát chưa được quan tâm đúng mức, có nơi thậm chí bị cản trở, vô hiệu hóa, dẫn đến tình trạng vi phạm kéo dài, sai phạm nghiêm trọng nhưng không được phát hiện, xử lý kịp thời.

Đồng thời, các biện pháp phòng ngừa tham nhũng hiệu quả chưa cao. Việc kê khai tài sản, thu nhập còn nặng về hình thức. Bên cạnh đó, số người đứng đầu bị xử lý còn ít so với số vụ việc tham nhũng được phát hiện, xử lý. Một số vụ án lớn chưa quy trách nhiệm và xử lý trách nhiệm của người đứng đầu. Về nộp lại quà tặng, quy định của pháp luật còn hình thức, không quy định về chế tài, thiếu khả thi.

Công tác điều tra, truy tố, xét xử các hành vi tham nhũng có nhiều tiến bộ. Các vụ án tham nhũng được phát hiện, xử lý với số lượng lớn (đã khởi tố 2.530 vụ án tham nhũng với 5.447 bị can). Tuy nhiên, công tác phát hiện và xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng vẫn còn hạn chế.

Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ cho các cá nhân, đơn vị đạt thành tích xuất sắc trong công tác PCTN. Ảnh: VGP/Lê Sơn

Tiếp tục hoàn thiện cơ chế phòng ngừa tham nhũng

Qua 10 năm, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về PCTN đã hình thành và ngày càng hoàn thiện, cơ bản bảo đảm tính toàn diện và thống nhất, đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong nước, yêu cầu hội nhập quốc tế, phù hợp với năng lực tổ chức thực hiện của các cấp, các ngành; tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc triển khai công tác PCTN trên cả nước và trong từng cơ quan, tổ chức, đơn vị.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện cũng đã bộc lộ một số hạn chế, yếu kém. Còn số ít quy định của pháp luật về PCTN thiếu tính khả thi, chưa được hướng dẫn cụ thể, thiếu những giải pháp triển khai thực hiện quyết liệt, có tính đột phá nên chưa đạt được kết quả như mong muốn.        

Qua đó, Hội nghị nhất trí việc sửa đổi Luật PCTN là rất quan trọng trong tình hình hiện nay. Nhiệm vụ chính của Luật PCTN là tạo cơ chế phòng ngừa tham nhũng toàn diện và sâu rộng, góp phần xây dựng cơ chế quản lý Nhà nước, quản lý xã hội công khai, minh bạch, “không thể tham nhũng”; tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc ngăn chặn, phát hiện và xử lý tham nhũng. Trên cơ sở đó, Luật PCTN đưa ra các chế tài về chính trị, hành chính, kinh tế, cùng với các chế tài về hình sự đã có tạo khung pháp lý tổng thể ngăn chặn, răn đe và trừng phạt tham nhũng.

Theo Tổng Thanh tra Chính phủ Phan Văn Sáu, việc tiếp tục hoàn thiện cơ chế phòng ngừa tham nhũng được quy định trong Luật PCTN cần tập trung vào những nội dung trọng tâm như: Hoàn thiện các quy định về công khai, minh bạch theo hướng làm rõ loại thông tin phải chủ động công bố, công khai; phương thức, phạm vi, thời gian công bố, công khai; mở rộng nội dung thông tin cung cấp theo yêu cầu, theo hướng tăng cường tính tự giác và chế tài nghiêm khắc. Hoàn thiện các trụ cột căn bản để xây dựng nền công vụ minh bạch, liêm chính, phục vụ, sửa đổi quy định về tặng quà, nhận quà, chuyển đổi vị trí công tác theo hướng tăng cường tính tự giác và chế tài nghiêm khắc.

Theo ông Phan Văn Sáu, về việc hoàn thiện và quy định về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị trong PCTN theo hướng nếu người đứng đầu làm tốt công tác phòng ngừa, không để xảy ra tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị thì được biểu dương, khen thưởng. Nếu để xảy ra tham nhũng, nhưng tự phát hiện, xử lý, ngăn chặn kịp thời, chưa xảy ra hậu quả thì được biểu dương. Nếu để xảy ra tham nhũng, nhưng tự xử lý và khắc phục hậu quả thì chỉ xử lý người có hành vi tham nhũng, không xử lý về trách nhiệm người đứng đầu. Nếu để xảy ra tham nhũng, nhưng phát hiện không kịp thời, để xảy ra hậu quả, hoặc không tự phát hiện mà do các cơ quan chức năng phát hiện, xử lý thì phải chịu trách nhiệm và tùy theo mức độ hậu quả mà xử lý theo quy định.

Ảnh: VGP/Lê Sơn

Phát biểu kết luận hội nghị, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình đánh giá, trong 10 năm qua, công tác PCTN của Chính phủ đã tạo được chuyển biến cả trong nhận thức và hành động, đạt được những kết quả bước đầu quan trọng. Trong đó nổi bật là việc tổ chức thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng được triển khai khá đồng bộ.

Trong thời gian ngắn, hầu hết các biện pháp phòng ngừa tham nhũng được triển khai trên diện rộng tới từng cơ quan, tổ chức, đơn vị. Có nhiều nội dung phòng ngừa tham nhũng liên quan đến quy định của Đảng, tổ chức chính trị-xã hội, nhất là việc quản lý, xử lý người đứng đầu, công khai, minh bạch, cải cách thủ tục hành chính, kê khai tài sản, thu nhập… Các cơ quan quản lý Nhà nước đã điều phối có hiệu quả, tạo được sự phối hợp, thống nhất trong tổ chức thực hiện, nên từng bước đưa các hoạt động phòng ngừa tham nhũng vào nề nếp và ngày càng được tổ chức thực hiện tốt hơn trong cả hệ thống chính trị.

Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, Phó Thủ tướng cũng chỉ rõ, tham nhũng vẫn đang diễn biến phức tạp, xảy ra ở nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều lĩnh vực và chưa bị đẩy lùi; chưa đạt yêu cầu, mục tiêu đề ra và vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém.

Về phương hướng, giải pháp và những nhiệm vụ trọng tâm thời gian tới, Phó Thủ tướng đề nghị các bộ, ngành, địa phương rà soát, đánh giá và đẩy nhanh việc xây dựng hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật nhằm khắc phục những sơ hở trong quản lý kinh tế, xã hội, nhất là trong các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng: Quản lý tài nguyên, khoáng sản; cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước; quản lý thị trường tài chính, ngân hàng; cấp phép đầu tư; đầu tư xây dựng cơ bản; giáo dục, y tế...

Các cơ quan có thẩm quyền khẩn trương rà soát, nghiên cứu xây dựng hệ thống pháp luật về PCTN và các văn bản có liên quan theo hướng đồng bộ, có chế tài nghiêm khắc để thực sự là công cụ hữu hiệu trong việc thực hiện PCTN; tạo ra khuôn khổ pháp lý ngày càng hoàn thiện hơn góp phần tích cực vào việc PCTN.

Trong thời gian tới, Phó Thủ tướng yêu cầu Ban soạn thảo Luật PCTN (sửa đổi) nghiên cứu đầy đủ các nội dung hạn chế, vướng mắc về thể chế, chính sách đã được rút ra qua tổng kết và những phương án đề xuất, kiến nghị nêu trong báo cáo tổng kết để chọn lọc, tiếp thu và đưa vào Dự thảo Luật PCTN (sửa đổi).

Lê Sơn