Khuôn cho quyền lực, thước cho xây dựng cán bộ

Đây là phân tích của ông Nguyễn Đức Hà, nguyên Vụ trưởng Vụ Cơ sở Đảng, Ban Tổ chức Trung ương, khi trao đổi với phóng viên Báo điện tử Chính phủ về công tác cán bộ của Đảng và Quy định 205-QĐ/TW của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng phát biểu bế mạc Hội nghị Trung ương lần thứ 11, khóa XII.

Công tác cán bộ là then chốt của then chốt

Trong công tác xây dựng Đảng, công tác cán bộ cực kỳ quan trọng. Bất kỳ Đảng chính trị cầm quyền nào đều phải tập trung làm nhiều việc, nhưng có ba việc rất quan trọng. Một là, phải hoạch định đường lối một cách đúng đắn, phù hợp với quy luật khách quan và sát với tình hình thực tế của đất nước. Thứ hai, phải thiết lập một hệ thống tổ chức bộ máy và cơ chế vận hành của hệ thống chính trị một cách khoa học, phù hợp. Thứ ba, phải xây dựng được một đội ngũ cán bộ có phẩm chất, năng lực và uy tín, đáp ứng nhu cầu, nhiệm vụ của mỗi giai đoạn cách mạng.

Trong ba việc đó, việc xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng nhu cầu của mỗi giai đoạn là quan trọng nhất. Vì suy cho đến cùng, cán bộ chính là người hoạch định ra đường lối, cán bộ cũng là người thiết lập, xây dựng nên tổ chức bộ máy và cơ chế vận hành. Cuối cùng, cán bộ lại là người lãnh đạo, chỉ đạo và trực tiếp tổ chức thực hiện để đưa đường lối của Đảng vào cuộc sống.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tổng kết và luôn luôn căn dặn: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc. Muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”. Bác còn nói rằng: “Bất kỳ một chính sách công tác nào nếu có cán bộ tốt thì thắng lợi, tức là có lãi. Nếu không có cán bộ tốt thì thất bại, tức là lỗ vốn”.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng cũng đã nhiều lần nhấn mạnh: “Xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt thì công tác cán bộ là then chốt của then chốt”.

Chính vì vậy, có thể nói công tác cán bộ là việc mà Đảng ta rất quan tâm, rất chú trọng. Trong những năm gần đây và trong nhiệm kỳ Đại hội XII này, Đảng ta đặc biệt quan tâm đến công tác xây dựng Đảng, trong đó đặc biệt là công tác cán bộ.

Theo ông Nguyễn Đức Hà, chưa có nhiệm kỳ Đại hội nào, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các cấp uỷ Đảng lại quan tâm chỉ đạo, tập trung lãnh đạo về công tác xây dựng Đảng như nhiệm kỳ này. Trong công tác xây dựng Đảng, việc thể chế hóa công tác xây dựng Đảng, trong đó thể chế về công tác cán bộ được đặt lên hàng đầu.

Ông Hà cho biết chưa có một nhiệm kỳ Đại hội nào, Ban Chấp hành Trung ương ban hành tới bốn Nghị quyết và một Quy định về xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Còn Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành trên 120 văn bản là Nghị quyết, chỉ thị, quy định, quy chế, quy trình, kế hoạch, kết luận, hướng dẫn… về công tác xây dựng Đảng, trong đó có nhiều văn bản về công tác cán bộ.

Trong nhiều năm gần đây, Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư cũng tập trung nhiều về công tác cán bộ, đổi mới công tác cán bộ, đổi mới quy trình, bổ sung, hoàn thiện các quy định. Vì vậy, công tác cán bộ đã có nhiều chuyển biến tích cực, từng bước đi vào nề nếp hơn, bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch, chặt chẽ hơn, góp phần đấu tranh ngăn chặn được các trường hợp “chạy tuổi”, “chạy chức”, “chạy quyền”.

Công tác cán bộ đã có đổi mới, từ công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, đến luân chuyển, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử, đều có những quy trình rất chặt chẽ, hạn chế được những tiêu cực.

Tuy nhiên, còn nhiều khuyết điểm, tiêu cực vẫn tồn tại, như tình trạng “chạy chức”, “chạy quyền”, bổ nhiệm thần tốc, bổ nhiệm người nhà, người thân…, bổ nhiệm không đảm bảo quy trình, không đủ tiêu chuẩn, hoặc đúng quy trình nhưng quy trình đã bị méo mó, mượn danh tập thể để thực hiện ý đồ cá nhân, nhất là của người đứng đầu, người có vai trò quyết định.

“Lồng cơ chế” dành cho quyền lực

Có nhiều nguyên nhân, cả khách quan lẫn chủ quan nhưng một trong những nguyên nhân rất quan trọng là chưa có cơ chế kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần nhấn mạnh: “Phải nhốt quyền lực trong lồng cơ chế”. “Lồng cơ chế” chính là các quy định, quy chế, quy trình. Quan trọng, cả hệ thống chính trị phải tham gia đan "cái lồng" đó.

Vừa qua, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng thay mặt Bộ Chính trị đã ký ban hành Quy định 205-QĐ/TW của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền. Quy định này được ký đúng vào ngày 23/9, ngày Nam Bộ kháng chiến. Quy định này cũng ra đời ngay trước thềm Đại hội Đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội XIII của Đảng.

Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã bổ sung, rà soát rất nhiều các quy định, quy chế như Quy định 89, Quy định 90 về tiêu chí đánh giá cán bộ. Trước đây có ý kiến nói rằng đánh giá theo định tính mà không có định lượng, lần này Quy định của Bộ Chính trị chỉ rõ đánh giá cán bộ phải trên những tiêu chí nào, những tiêu chí đó biểu hiện cụ thể như thế nào?

Trong công tác luân chuyển cán bộ, Bộ Chính trị đã bổ sung, sửa đổi và ban hành Quy định 98 về luân chuyển lãnh đạo quản lý, quy định rõ trách nhiệm của cơ quan cử cán bộ đi luân chuyển, trách nhiệm của đơn vị, địa phương tiếp nhận cán bộ luân chuyển, trách nhiệm của  cơ quan tham mưu, quản lý về công tác cán bộ, và trách nhiệm của bản thân cán bộ đi luân chuyển. Như vậy, đã khắc phục được những yếu kém, khắc phục được tình trạng “chạy luân chuyển”.

Các quy chế nêu trên của Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành chính là nhằm để công tác cán bộ chặt chẽ hơn, thận trọng hơn, kỹ lưỡng hơn và thực hiện được mục tiêu cuối cùng là đánh giá cho đúng cán bộ, để chọn cho đúng người và bố trí đúng việc.

Điều đáng nói là, liên quan đến công tác cán bộ, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã có nhiều quy định nhưng quy định về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền như Quy định 205-QĐ/TW thì đây là lần đầu tiên Bộ Chính trị ban hành.

Quy định về vấn đề này ngay trước thềm Đại hội Đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội XIII của Đảng càng có ý nghĩa quan trọng hơn, giúp cho công tác chuẩn bị nhân sự tới đây thật kỹ lưỡng như ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: “Công tác chuẩn bị nhân sự phải được tiến hành từng bước, từng việc, thận trọng, chắc chắn, kỹ lưỡng, bảo đảm thật sự dân chủ, công khai, minh bạch, kiên quyết không để lọt những người không xứng đáng vào cấp uỷ khoá tới”. Những người không xứng đáng là những người cơ hội chính trị, những người chạy chức, chạy quyền, tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm.

“Quy định lần này của Bộ Chính trị ra đời trong lúc chúng ta đang chuẩn bị công tác nhân sự cho Đại hội Đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội XIII của Đảng càng có ý nghĩa và càng quan trọng hơn nhiều”, ông Nguyễn Đức Hà, nguyên Vụ trưởng Vụ Cơ sở Đảng, Ban Tổ chức Trung ương nhấn mạnh.

Nguyên Vụ trưởng Vụ Cơ sở Đảng, Ban Tổ chức Trung ương Nguyễn Đức Hà. Ảnh: VGP/Nhật Nam

Theo ông Hà, điểm mới nhất, quan trọng nhất của Quy định lần này của Bộ Chính trị là đã chỉ ra được những địa chỉ mà người ta hay “chạy”, nói cách khác là chỉ ra những tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về công tác cán bộ, bổ nhiệm cán bộ.

Trong công tác cán bộ, có những tập thể, cá nhân mang vai trò quyết định, nhưng có những tập thể, cá nhân chỉ mang vai trò tham mưu. Đó là Ban Thường vụ cấp uỷ, Ban cán sự Đảng, Đảng đoàn, ban lãnh đạo, Ban Giám đốc... đều có thẩm quyền liên quan đến công tác cán bộ.

Quy định 205 đã xác định rõ vai trò, trách nhiệm của tập thể, từng cá nhân trong công tác cán bộ, kể cả cá nhân tham mưu đề xuất và quan trọng hơn cả là người đứng đầu.

Cụ thể, Quy định của Bộ Chính trị nói rõ trách nhiệm của cấp uỷ, tổ chức Đảng, lãnh đạo của cơ quan có thẩm quyền về công tác cán bộ phải nắm vững quy trình về công tác cán bộ, phải quyết định một cách dân chủ, khách quan, bao nhiêu thông tin phải đưa ra hết để báo cáo tập thể… cũng như quy định rõ những gì không được làm.

Ví dụ, trong một tập thể Ban Thường vụ Tỉnh uỷ, không được bố trí đồng chí Bí thư lại có người nhà làm Trưởng ban Tổ chức Tỉnh uỷ, hay Chủ nhiệm Uỷ ban Kiểm tra Tỉnh uỷ. Hay Chủ tịch UBND luôn giữ vị trí Bí thư Ban cán sự Đảng UBND thì không được phép để người thân làm Giám đốc Sở Nội vụ.

Phải bảo đảm dân chủ, khách quan, đảm bảo đúng quy trình năm bước (trước đây là ba bước) để tăng cường dân chủ, khách quan. Hồ sơ, giấy tờ phải gửi trước cho các thành viên để nghiên cứu, chứ không phải họp bàn về công tác cán bộ nhưng đến cuộc họp mới phát tài liệu để cán bộ đọc.

Ông Nguyễn Đức Hà nêu ví dụ, Ban Chấp hành là cơ quan quyết định bố trí một nhân sự cụ thể thì phải để Ban Chấp hành quyết định, trước đây Ban Thường vụ định hướng trước là không được. 

Quy định lần này chỉ rõ từng thành viên trong tập thể phải có trách nhiệm nghiên cứu kỹ lưỡng, phải thể hiện rõ chính kiến của mình, phải cung cấp tư liệu mình nắm được trước tập thể. Trách nhiệm của người đứng đầu còn được quy định chi tiết đến mức phải triệu tập cuộc họp về công tác cán bộ có đầy đủ cá nhân tham dự, không để ai vắng mặt. Người chủ trì phải bố trí thời gian hợp lý để mỗi thành viên đều có thời gian suy nghĩ, khoảng không gian yên tĩnh, không bị ảnh hưởng bởi người khác, thực sự phát huy quyền dân chủ của mình. Trong trường hợp đang còn có những ý kiến khác nhau, người đứng đầu phải kết luận rõ, phản ánh trung thực, đầy đủ. Khi phản ánh, báo cáo lên cấp trên, người đứng đầu phải thật sự khách quan, công tâm, nêu rõ tập thể có ý kiến như thế nào.

Lần này còn quy định nếu một tập thể quyết định sai, tập thể đó bị kỷ luật thì tất cả mọi thành viên tham gia quyết định đều bị kỷ luật, trừ trường hợp thành viên có ý kiến không đồng ý thể hiện trong biên bản cuộc họp, hoặc bằng văn bản báo cáo với tổ chức. Như vậy, từng thành viên đều phải có trách nhiệm của mình, không bị tác động bởi yếu tố nào.

Với cơ quan tham mưu, cán bộ tham mưu có trách nhiệm phải báo cáo trung thực, cung cấp hồ sơ đầy đủ… Lâu nay đây là điểm yếu của công tác cán bộ nên xảy ra tình trạng đề bạt, bổ nhiệm cán bộ một thời gian xong mới phát hiện ra sai phạm, để rồi phải kỷ luật, cách chức... nhưng không thấy vai trò, trách nhiệm của người tham mưu, đề xuất đâu. 

Bản thân nhân sự, những người đang được thực hiện quy trình về công tác cán bộ phải có trách nhiệm kê khai trung thực, không được dùng những lợi ích vật chất và phi vật chất để tác động vào quyết định tổ chức, cá nhân.

“Thế nào là chạy chức, chạy quyền, những hành vi nào, biểu hiện nào thể hiện chạy chức, chạy quyền? Quy định của Bộ Chính trị lần này giải đáp được vấn đề đó. Ví dụ một người cứ tìm mọi cách để gặp gỡ những người có trách nhiệm trong vấn đề này một cách khác thường, rồi tổ chức những cuộc liên hoan, rồi thể thao, rồi quà cáp… đều thể hiện những động cơ vụ lợi”, ông Hà phân tích.

Tất cả những chế tài này được đề ra với mong muốn khắc phục được tình trạng chạy chức, chạy quyền, khắc phục được tiêu cực trong công tác cán bộ.

Cái thước, cái khuôn cho công tác cán bộ

Quy định 205 không phải là quy định duy nhất để thực hiện công tác cán bộ. Trong thực tế chúng ta có rất nhiều quy định, quy chế xử lý đảng viên vi phạm quy định của Đảng, thậm chí đã có Luật Phòng, chống tham nhũng, nhưng lần này tăng thêm thể chế, cơ chế để kiểm soát quyền lực cho tốt.

“Đừng nghĩ rằng Quy định này như một phép màu, phép thần thông, mà thật ra chỉ góp thêm vào hệ thống, thể chế của Đảng để làm thế nào trong công tác cán bộ khắc phục được tiêu cực, bố trí, sử dụng đúng cán bộ như Bác Hồ nói “Đụng nhân như dụng mộc”, đánh giá được đúng năng lực, sở trường của cán bộ mạnh ở chỗ nào, yếu chỗ nào để bố trí, sử dụng cho đúng, phát huy được mặt mạnh của cán bộ, khắc phục được hạn chế”, ông Nguyễn Đức Hà nói.

Bố trí sai cán bộ thì hậu quả rất lớn, nhưng nếu bố trí sai người đứng đầu thì hệ quả khôn lường.

Thực tế vừa qua, khi xử lý những vụ án kinh tế lớn, chúng ta có thể tính ra thiệt hại, lãng phí, thậm chí tham ô, tham nhũng, thất thoát bằng tiền. Nhưng khi mất mát về cán bộ, không thể tính được bằng tiền. Hậu quả về con người không thể một sớm, một chiều có thể khắc phục được.

“Nếu chúng ta đề ra nhiệm vụ chưa hết, có thể còn thiếu, chưa thật cụ thể hoặc chưa chính xác, các kỳ hội nghị cấp uỷ có thể bổ sung, điều chỉnh cho phù hợp. Nhưng nếu đưa một cán bộ vào cấp uỷ mà không đúng thì không dễ gì thay và để lại hệ luỵ lâu dài”, ông Hà phân tích.

Chính vì công tác cán bộ quan trọng, ý nghĩa như vậy nên những vấn đề về công tác cán bộ là vấn đề muôn thuở, lâu dài.

Với Quy định của Bộ Chính trị lần này và ngay khi quy định được ban hành, phát trên các phương tiện thông tin đại chúng đã tạo được dư luận rất tốt, cán bộ, đảng viên hoan nghênh, dư luận đồng tình, nhân dân hưởng ứng.

“Một chủ trương, nghị quyết, quy định khi đáp ứng được mong mỏi của người dân, được dân tích cực hưởng ứng, giám sát thì chắc chắn sẽ thành công, chắc chắn sẽ đi vào cuộc sống”, nguyên Vụ trưởng Vụ Cơ sở Đảng, Ban Tổ chức Trung ương tin tưởng.

Đây chính là cơ sở cho chúng ta thực hiện, là cái thước, cái khuôn cho công tác kiểm tra, giám sát thực hiện về công tác cán bộ.

Phương Liên