Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Sẽ đánh giá chính xác hạn chế, tích cực của thuỷ điện

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh giải trình trước Quốc hội về vấn đề thuỷ điện. Ảnh VGP/Nhật Bắc

Đăng đàn phát biểu, giải trình thêm đối với các ý kiến của nhiều đại biểu Quốc hội đề cập đến phát triển thuỷ điện hiện nay, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết: Cả nước hiện có 429 hồ đập thuỷ điện với các quy mô khác nhau. Theo đó, năng lượng thuỷ điện là nguồn năng lượng tái tạo rất quan trọng, ô nhiễm ít, khí thải nhà kính gần như không có. Vì vậy, quản lý và khai thác nguồn năng lượng tái tạo này thế nào để giảm thiểu tác động đến môi trường, phát huy tối đa hiệu quả là rất quan trọng.

Theo đó, thuỷ điện có những mặt tích cực và hạn chế, tuỳ thuộc vào việc quản lý và chính sách để xử lý các vấn đề có liên quan.

Về mặt tích cực, các hồ đập thuỷ điện có đóng góp rất quan trọng vào cơ cấu điện của đất nước, góp phần thúc đẩy phát triển KT-XH của các địa phương và hạ tầng điện cả nước, giảm thiểu tác động đến môi trường, bổ sung nguồn quan trọng cho chiến lược điện trong tương lai và tích nước, cắt giảm và điều tiết lũ, phục vụ cho nhu cầu phát triển của từng địa phương.

Tuy nhiên, cũng không phủ nhận tác động tiêu cực của thuỷ điện như tác động đến môi trường, đất nước, khí hậu và đời sống dân sinh. Đây là những vấn đề tổng thể, tuỳ thuộc cách thức của con người trong khai thác nguồn lực tài nguyên thiên nhiên.

Trong đó, có câu chuyện tác động đến dòng chảy và địa chất trong khu vực, nguồn lợi thuỷ sản và đời sống nhân dân. Thực tế cũng có nhiều dự án chiếm dụng đất rừng tự nhiên, gây ra ảnh hưởng đến rừng đầu nguồn và chức năng của rừng trong phòng chống bão lũ …

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, từ lâu phát triển thuỷ điện đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của Quốc hội, Chính phủ trong hoạt động giám sát và chỉ đạo điều hành. Nhất là sau khi Quốc hội ban hành Nghị quyết 62/NQ-QH13 năm 2013 về tăng cường công tác quản lý quy hoạch, đầu tư xây dựng, vận hành khai thác công trình thuỷ điện và Nghị quyết 11/NQ-CP của Chính phủ ban hành chương trình hành động của Chính phủ về thực hiện nghị quyết này của Quốc hội. Theo đó, công tác về phát triển thuỷ điện và quản lý an toàn hồ thuỷ điện và vận hành các công trình thuỷ điện đã được bảo đảm hơn.

Hằng năm đều có các cuộc kiểm tra giám sát chặt chẽ, đầy đủ theo đúng Nghị quyết 62 của Quốc hội về mức độ an toàn của các hồ đập thuỷ điện, sự vận hành của hệ thống các hồ đập thuỷ điện, nhất là sự tham gia của các hồ đập này trong phòng chống bão lũ, thiên tai tại địa phương.

Đồng thời, thực hiện kiểm soát chặt chẽ không cho thuỷ điện xâm dụng đến rừng tự nhiên, từ 2016, Bộ Công Thương đã phối hợp với các bộ, ngành, địa phương không bổ sung bất kỳ một công trình thuỷ điện nào nếu sử dụng đất rừng tự nhiên. Diện tích chiếm dụng đất trên các dự án được bổ sung quy hoạch đã giảm mạnh, chỉ còn 1,9 ha cho 1 MW điện. Điều này cho thấy chúng ta thực hiện chặt chẽ, nghiêm túc theo chỉ đạo của Quốc hội.

Về đánh giá hiệu quả của thuỷ điện nhỏ và vừa, Bộ trưởng cho biết: Đã đưa ra khỏi quy hoạch của thuỷ điện 472 dự án, trong đó có 8 dự án thuỷ điện bậc thang, 213 điểm tiềm năng cho phát triển thuỷ điện.

Liên quan đến vận hành của hồ đập thuỷ điện và an toàn hồ đập, có hàng loạt công cụ pháp lý với nhiều đạo luật để điều chỉnh các hoạt động của thuỷ điện.

Chính phủ mới ban hành Nghị định 114/NĐ-CP năm 2018 về quản lý an toàn đập và hồ chứa nước. Theo đó, các bộ ngành đang tổ chức hướng dẫn thi hành để bảo đảm an toàn của hồ đập thuỷ điện, thuỷ lợi, giảm thiểu tác động tiêu cực trong phòng chống bão lụt, thiên tai. Đồng thời, đã phân cấp và xác định rõ trách nhiệm, quy trình để bảo đảm yếu tố này. Yêu cầu các chủ hồ đập phối hợp với chính quyền địa phương thiết lập các hệ thống giám sát, quan trắc tự động về khí tượng thuỷ văn, đo mưa, giám sát hệ thống vận hành của các nhà máy thuỷ điện căn cứ trên lượng mưa về nhà máy và lượng xả nước về hạ du, có phương án phòng chống bão lụt tại địa phương, bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản của nhân dân.

Về hiệu quả và nguy cơ đặt ra trong việc xả lũ, Bộ trưởng cho biết, công cụ pháp lý để quản lý tương đối đầy đủ, tuy nhiên cũng không tránh khỏi ở một số địa phương chủ hồ đập thực thi không nghiêm như thuỷ điện Hố Hô năm 2016 xả lũ gây ngập lụt hạ du đã bị thu giấy phép tham gia hoạt động điện, phạt nặng, khắc phục triệt để mới cho tham gia thị trường điện.

Đề cập đến sự quan tâm của nhân dân và dư luận xã hội về thuỷ điện ảnh hưởng như thế nào đến bão lụt, nguy cơ sạt lở đất và động đất, Bộ trưởng Bộ Công Thương cho rằng, qua khảo sát thực tế, báo cáo của địa phương và đánh giá của cơ quan chức năng, phải khẳng định rằng, câu chuyện sạt lở đất gây ra thiệt hại nghiêm trọng về tính mạng và tài sản nhân dân vừa qua ở miền Trung gắn chặt với tính dị thường và cực đoan của thời tiết khi mà lượng mưa quá lớn, liên tục trong nhiều ngày, gây ra sạt lở nghiêm trọng. Tuy nhiên, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh không phủ nhận câu chuyện liên quan đến mất rừng đầu nguồn có tác động của con người, trong đó có các dự án thuỷ điện.

“Tới đây, Bộ Công Thương sẽ làm việc với các địa phương, bộ ngành để có đánh giá cụ thể, chính xác, chặt chẽ về những hạn chế, tích cực để có tham mưu kịp thời cho Chính phủ siết chặt quản lý đối với thuỷ điện, hạn chế tối đa tác động tiêu cực nếu có, cũng như khai thác tốt nguồn tài nguyên của đất nước”, Bộ trưởng cho hay.

Lê Sơn