Nên thành lập trung tâm điều phối ghép tạng cấp vùng

Một ca ghép tạng tại Bệnh viện Việt-Đức

Tại Việt Nam, ca ghép tạng lần đầu tiên được thực hiện vào năm 1992 tại Viện 103 (Hà Nội). Trong 3 năm, từ 2010-2013, ngành Y tế đã thực hiện thành công 10 ca ghép tim, 12 ca ghép gan và hơn 400 ca ghép thận cho người bệnh trong cả nước.

Bệnh viện Việt Đức: Cơ sở chủ lực

Phần lớn các ca ghép tạng ở Việt Nam được thực hiện tại Bệnh viện (BV) Việt Đức (Hà Nội), vì đây là 1 trong 12 cơ sở y tế đủ điều kiện thực hiện các kỹ thuật ghép mô, bộ phận cơ thể người ở nước ta. BV Việt Đức cũng là cơ sở đầu tiên và duy nhất hiện nay thực hiện quy trình lấy nhiều tạng từ người cho chết não để ghép cho nhiều bệnh nhân khác nhau.

Tính đến năm 2013, BV Việt Đức đã thực hiện thành công 201 ca ghép thận, 18 ca ghép gan và 7 ca ghép tim.

PGS.TS Nguyễn Tiến Quyết, Giám đốc BV Việt Đức, cho biết mô hình ghép tạng ở Việt Nam chủ yếu là từ người cho sống (đối với ghép gan, thận). Đối với người cho chết não, trong 4 năm gần đây, BV Việt Đức chỉ vận động được 19 ca hiến tặng. Nguyên nhân của việc khan hiếm hiến tạng từ người chết não là do ảnh hưởng của tâm lý, tôn giáo, tín ngưỡng trong nhân dân.

Tại BV Việt Đức hiện nay, ghép thận từ người cho còn sống đã được thực hiện thường quy. Hàng tuần BV thực hiện việc ghép cho 1-2 bệnh nhân, thời gian nằm viện khoảng 8 ngày. Tổng số bệnh nhân được ghép thận từ người cho còn sống là 164 bệnh nhân.

Việc ghép gan từ người cho còn sống là 3 trường hợp, trong đó có bệnh nhân 74 tuổi được ghép gan do bệnh lý ung thư gan, sau thời gian 18 tháng, bệnh nhân đã khỏe mạnh, sinh hoạt bình thường. Bên cạnh đó, tất cả những người hiến tặng (gan, thận) cũng đều khỏe mạnh và làm việc bình thường.

Đối với ghép tạng từ người cho chết não, PGS.TS Nguyễn Tiến Quyết cho biết kể từ ca ghép thận đầu tiên được BV thực hiện thành công (ngày 8/5/2010), ca ghép gan (ngày 22/5/2010), ca ghép tim (ngày 25/4/2011) đến nay, BV đã thực hiện thành công 37 trường hợp ghép thận, 15 trường hợp ghép gan và 7 trường hợp ghép tim. Toàn bộ kỹ thuật lấy-ghép tạng đều do các bác sỹ của BV thực hiện.

Cần thành lập các trung tâm điều phối vùng về ghép bộ phận cơ thể người

Mặc dù số bệnh nhân được ghép tạng trong những năm gần đây tăng cao, nhưng theo đánh giá của Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Xuyên, so với nhu cầu được điều trị bằng ghép mô, bộ phận cơ thể người hiện nay thì các cơ sở y tế có đủ điều kiện để thực hiện các kỹ thuật ghép mô, bộ phận cơ thể người ở nước ta hiện vẫn chưa đáp ứng được.

Cụ thể, sau hơn 20 năm thực hiện, cả nước mới có 900 người được ghép thận, một số ít được ghép tim và gan; chưa tiến hành được ghép ruột, ghép phổi… trong khi người có chỉ định điều trị bằng ghép tạng lên tới hàng chục ngàn người.

Nguyên nhân của tình trạng trên một mặt do năng lực, điều kiện hạn chế của các cơ sở y tế, nhưng mặt chính là do sự khan hiếm nguồn mô, tạng được hiến tặng vì mục đích nhân đạo cứu chữa người bệnh cũng như phục vụ công tác nghiên cứu y học.

Xuất phát từ thực tiễn này, Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến lấy xác, đã được Quốc hội khóa XI thông qua vào năm 2006, có quy định cần thiết phải thành lập Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người.

Đến tháng 6/2013, Trung tâm này đã được thành lập, đặt tại BV Việt Đức. Đến nay, Trung tâm đã hoàn thành việc xây dựng cơ sở pháp lý cho việc hoạt động cũng như hoàn thiện cơ sở pháp lý làm cơ sở cho việc lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người. Trung tâm cũng đang lên kế hoạch phối hợp chặt chẽ với tất cả các cơ sở y tế trong cả nước nhằm thiết lập kho dữ liệu về người hiến, người cần ghép cũng như người bệnh đã được ghép theo quy định của  pháp luật...

Hiện tại, Trung tâm đang quản lý hơn 300 người chờ được ghép và hơn 70 người hiến tạng.

Theo kế hoạch, thời gian tới, Trung tâm Điều phối Quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người sẽ xây dựng hệ thống quản lý điều phối bằng công nghệ thông tin gắn kết trong nước và quốc tế về 4 khâu quan trọng trong quá trình tổ chức, điều phối ghép tạng, đó là chuẩn bị người cho, chuẩn bị người nhận, chuẩn bị nhân lực-kỹ thuật và chăm sóc sau ghép.

                                                                                                  Thúy Hà