' 4 chủ động' và '4 không' trong quản lý giáo dục khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp

Sáng 5/8, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) tổ chức hội nghị triển khai phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp. Thứ trưởng Thường trực Phạm Ngọc Thưởng chủ trì hội nghị. Hội nghị được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến tại điểm cầu Bộ GD&ĐT, điểm cầu 34 Sở GD&ĐT và hơn 3.000 điểm cầu các xã, phường trên toàn quốc, với khoảng hơn 50.000 người tham dự – trong đó khoảng 90% là cán bộ cấp xã.

Thứ trưởng Thường trực Phạm Ngọc Thưởng cho biết, chính quyền địa phương hai cấp đã vận hành hơn một tháng. Bộ GD&ĐT đã chủ động tổ chức tọa đàm, biên soạn tài liệu hướng dẫn gửi tới các địa phương để chuẩn bị triển khai. Đến nay, toàn bộ 34 Sở GD&ĐT và hơn 3.300 xã đã nhận tài liệu; số lượt tải lên tới hơn 20.000, cho thấy sự quan tâm lớn từ cán bộ các cấp.

Thứ trưởng nhấn mạnh, dù nhiều người đã có kinh nghiệm quản lý, nhưng với mô hình mới, tất cả đều đang trong giai đoạn bắt đầu. Do đó, cần tập trung cao độ, nghiên cứu kỹ tài liệu, chủ động trao đổi để tháo gỡ vướng mắc. Ông cũng lưu ý, quá trình triển khai sẽ không thể hoàn chỉnh ngay, sẽ có phát sinh, nên phải vừa làm vừa hoàn thiện, biến quá trình tập huấn thành tự học, tự bồi dưỡng.

Bộ GD&ĐT sẽ thiết lập đầu mối tiếp nhận phản ánh và xây dựng tài liệu hỏi – đáp để hỗ trợ địa phương. Thứ trưởng kêu gọi các địa phương tiếp tục phát huy tinh thần trách nhiệm, chủ động, sáng tạo, đảm bảo công tác quản lý giáo dục vận hành thông suốt, hiệu quả. 

Gỡ khó từ thực tiễn đội ngũ và chuyên môn

Tại Hà Nội, Giám đốc Sở GD&ĐT Trần Thế Cương bày tỏ lo lắng lớn nhất vẫn nằm ở bài toán nhân lực. Trong số 347 công chức Phòng Văn hóa – Xã hội cấp quận/huyện, chỉ có 212 người có bằng sư phạm. Đáng lưu ý, nhiều người chuyên về mầm non nhưng lại phụ trách cả tiểu học, THCS, dẫn tới nhiều bất cập khi triển khai nhiệm vụ.

Để giải bài toán này, Hà Nội đã thành lập các cụm chuyên môn, mỗi cụm tương đương phạm vi quận/huyện cũ, hỗ trợ các hoạt động như hội thi, tuyển dụng giáo viên, phân bổ chỉ tiêu… Đồng thời, thực hiện biệt phái cán bộ từ các cơ sở giáo dục lên xã/phường; đẩy mạnh tập huấn cho cán bộ chuyên trách và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, tuyển sinh đầu cấp.

TP. Hồ Chí Minh cũng nhanh chóng bắt tay vào việc chuẩn bị cho năm học mới, trong bối cảnh hệ thống chính quyền mới đặt ra yêu cầu rõ hơn về vai trò của cấp xã. Giám đốc Sở GD&ĐT Nguyễn Văn Hiếu cho biết, Thành phố đã phối hợp chặt chẽ với các địa phương, đặc biệt là phường, xã đặc thù để tổ chức tập huấn, rà soát cơ sở vật chất, thiết bị, đội ngũ giáo viên. Ông đánh giá cao việc Bộ GD&ĐT tổng hợp, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến phân quyền, tạo thuận lợi cho địa phương trong triển khai.

Tại phường Hòa Sơn (Đắk Lắk), Chủ tịch UBND Huỳnh Viết Trung chia sẻ, dù địa phương đã chủ động thành lập ba tổ chuyên môn – mầm non, tiểu học, THCS để hỗ trợ tham mưu, nhưng vẫn còn không ít khó khăn khi cán bộ không có chuyên môn giáo dục, trong khi khối lượng công việc lại lớn. Địa phương mong muốn sớm có giải pháp liên thông dữ liệu ngành, tháo gỡ tình trạng thiếu giáo viên tại các vùng đặc biệt khó khăn. 

Cấp xã sát dân, hiểu việc nhưng thiếu nền tảng quản lý giáo dục

Tại Cao Bằng, phường Tân Giang đang quản lý 12 cơ sở giáo dục với 124 lớp và hơn 3.500 học sinh. Chủ tịch UBND phường Nguyễn Minh Châu cho rằng, chính quyền cấp xã "đóng ngay tại địa bàn" nên có ưu thế trong việc nắm bắt hoàn cảnh, nhu cầu của phụ huynh, học sinh, đồng thời chủ động hơn trong xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục, quản lý cơ sở vật chất.

Tuy nhiên, ông Châu cũng thẳng thắn nhìn nhận hạn chế: chỉ 36 trong tổng số 135 cán bộ xã có bằng sư phạm. Lãnh đạo xã, phường chủ yếu có nền tảng hành chính, trong khi quản lý giáo dục đòi hỏi hiểu biết chuyên sâu về chương trình học, phương pháp giảng dạy, tâm lý học đường, quản trị nhà trường… là những lĩnh vực rất đặc thù.

Để bù đắp khoảng trống chuyên môn, phường Tân Giang đã tổ chức đối thoại với giáo viên cốt cán, tham vấn chuyên gia giáo dục và khảo sát thực tế tại các trường. Một hướng đi mới đang được nghiên cứu là thí điểm mô hình nội trú linh hoạt, phù hợp với định hướng chung của Trung ương trong giai đoạn hiện nay. 

Thấm nhuần "4 chủ động", quán triệt "4 không", hướng tới "6 rõ"

Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng ghi nhận tinh thần trách nhiệm và sự tham gia của hơn 50.000 cán bộ từ các địa phương, nhấn mạnh: "Nếu các cấp quản lý không cùng lắng nghe, chia sẻ, kiến tạo, thì nhiệm vụ tại cơ sở sẽ trở nên vô cùng thách thức".

Theo Thứ trưởng, thời gian qua, nhiều địa phương đã phát huy tốt "4 chủ động": chủ động nắm tình hình; chủ động tập huấn, hướng dẫn; chủ động tháo gỡ khó khăn; chủ động triển khai nhiệm vụ.

Để triển khai hiệu quả hơn nữa, ông yêu cầu quán triệt tinh thần "4 không" trong tổ chức thực hiện: không bỏ trống, không chồng chéo, không mơ hồ nội dung, không thiếu phương pháp quản lý. Trong đó, đặc biệt nhấn mạnh đổi mới tư duy quản trị và ứng dụng công nghệ thông tin – số hóa.

Một nhiệm vụ quan trọng được giao cho lãnh đạo xã/phường là thực hiện tốt công tác quy hoạch, bổ nhiệm hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, chọn người thực sự có năng lực, trách nhiệm và khả năng dẫn dắt trường học trong bối cảnh mới.

Thứ trưởng cũng nhắc lại nguyên tắc "6 rõ": rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ thời gian, rõ sản phẩm – như một kim chỉ nam trong cải cách quản lý giáo dục hiện nay. 

Thu Trang