Cần dung hòa hai vấn đề trong xây dựng pháp luật

Sáng nay, 22/8, tiếp tục Chương trình Phiên họp thứ 36, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức chất vấn và trả lời chất vấn về việc thực hiện các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về giám sát chuyên đề và chất vấn từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV đến hết năm 2023 đối với nhóm lĩnh vực thứ hai, gồm các lĩnh vực tư pháp; nội vụ; an ninh, trật tự, an toàn xã hội; thanh tra; tòa án; kiểm sát.

Các Bộ trưởng phải trực tiếp phụ trách công tác pháp chế

Làm rõ vấn đề đại biểu quan tâm về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nêu rõ thêm các số liệu về việc trình các dự án Luật. Cụ thể, năm 2021, trình đưa vào Chương trình ban đầu 10 dự án Luật, sau đó bổ sung 1 là thành 11 dự án Luật. Năm 2022, trình 11 dự án Luật, bổ sung thêm 13 dự án Luật, tức là lên 24. Năm 2023, trình ban đầu 14 dự án Luật, bổ sung thêm 12, tức là tăng lên 26. Năm 2024, trình ban đầu 16 dự án Luật, nếu được Quốc hội chấp thuận thì tăng lên 34 dự án Luật.

Theo Phó Thủ tướng, "số liệu như vậy cho thấy số lượng thay đổi rất lớn". Tuy nhiên các đề xuất, bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh rất sát với Kỳ họp.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho rằng, có 2 nguyên nhân của tình trạng này là do tình hình kinh tế - xã hội thay đổi nhanh chóng và khả năng dự đoán, nắm bắt trước tình hình của chúng ta có hạn, trong một số trường hợp, khả năng nhận biết còn lúng túng.

Do đó, Phó Thủ tướng cho biết một số giải pháp khắc phục vấn đề này, trước hết là tăng cường kỷ luật, kỷ cương, thực hiện chủ động hơn nữa. Các Bộ trưởng phải trực tiếp phụ trách công tác pháp chế. Đồng thời cần tăng cường chất lượng nguồn nhân lực, đây là vấn đề cơ bản. Nếu không có thông tin, không có nguồn nhân lực đủ mạnh thì rất khó khăn và nếu không khắc phục thì tiếp tục còn gặp nhiều khó khăn nữa. Do đó, Chính phủ đã sửa đổi Nghị định 55, có chế độ phụ cấp ưu đãi theo nghề đối với người làm công tác pháp chế… Ngoài ra, cần xem xét sửa đổi, bổ sung pháp luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Về Luật Đất đai, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, hiện các Bộ đã ban hành 11/15 văn bản, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ TNMT và các bộ, ngành liên quan theo dõi sát từ ngày 1/8 khi một số luật có hiệu lực thi hành sớm hơn thì diễn tiến như thế nào.

Liên quan đến phí và lệ phí trong giám định, Phó Thủ tướng cho biết, hiện theo pháp lệnh về chi phí tố tụng đã trình UBTVQH, TANDTC là cơ quan chủ trì, và Chính phủ đã xem xét, cho ý kiến về nội dung này. Nếu UBTVQH xem xét, thông qua, quy định cụ thể về chi phí giám định, định giá, chi phí cho người làm chứng, người phiên dịch trong tố tụng được rõ hơn thì sẽ có cơ sở về mặt thể chế để xử lý.

Tham gia chất vấn, đại biểu Nguyễn Phương Thủy, Đoàn ĐBQH TP Hà Nội nêu rõ, mấy ngày nay, báo chí liên tục đưa tin về việc Chính phủ đang ráo riết chỉ đạo xây dựng các dự án Luật sửa đổi 13 luật có vướng mắc, bất cập và sẽ đề nghị Quốc hội thông qua ngay tại Kỳ họp thứ 8 sắp tới. Đại biểu đặt vấn đề về việc luật vừa mới thi hành đã phải sửa đổi, thậm chí luật chưa thi hành cũng phải sửa. Do đó, đại biểu đề nghị Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết nguyên nhân của những vấn đề này và giải pháp để cân bằng giữa tính thống nhất, ổn định của hệ thống pháp luật với những yêu cầu có tính đặc biệt, đặc thù và có tính thời điểm.

Trả lời chất vấn đại biểu, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, Bộ Chính trị ban hành Kết luận 19-KL/TW năm 2021 về định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, Quốc hội ban hành Nghị quyết về Chương trình Xây dựng luật, pháp lệnh, từ đó Chính phủ đã có định hướng về xây dựng luật, pháp lệnh.

Thời gian qua, Chính phủ đề xuất trình bổ sung 17 dự án mới vào định hướng Chương trình, nhưng vẫn chưa bao quát hết những vấn đề mới phát sinh. Qua rà soát, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục chỉ đạo thành lập Ban chỉ đạo rà soát, tổng hợp từ các nguồn khác nhau và dự kiến trình Quốc hội thông qua một số luật.

Cụ thể, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, dự kiến Chính phủ sẽ trình Quốc hội xem xét thông qua 02 luật để sửa đổi, bổ sung các luật khác nhau. Dự kiến sửa đổi, bổ sung Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật PPP, Luật Doanh nghiệp, Luật Quy hoạch và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 37 luật có liên quan để thực hiện Luật Quy hoạch. Nội dung này sẽ giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư là cơ quan chủ trì soạn thảo. Nhóm thứ hai là sửa đổi Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý thuế, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Kế toán, Luật Dự trữ quốc gia, Kiểm toán độc lập và chứng khoán. Nội dung này sẽ giao Bộ Tài chính là cơ quan chủ trì.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cũng cho biết, lý do dẫn tới việc điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh một phần để đáp ứng nhu cầu của thực tiễn nhằm xử lý các vấn đề phát sinh trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội; nhưng cũng một phần có nguyên nhân chủ quan là chưa chủ động và nhận thức chưa hết của các bộ, ngành.

Cần đầu tư thêm cho lực lượng xây dựng pháp luật, lực lượng xây dựng chính sách

Đại biểu Nguyễn Phương Thủy tranh luận thêm, mong muốn làm rõ hơn nguyên nhân của vấn đề liên quan đến việc đảm bảo cân bằng, thống nhất và ổn định của hệ thống pháp luật.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho rằng, trong xây dựng pháp luật, cần dung hòa hai vấn đề là đáp ứng các yêu cầu thực tế và giữ ổn định của hệ thống. Những khó khăn, thách thức, yêu cầu của thực tiễn chúng ta phải xử lý, thì bị ảnh hưởng bởi tính ổn định.

Phó Thủ tướng đề xuất giải pháp trong thời gian tới tham mưu Chính phủ tiếp tục duy trì những vấn đề ổn định và nâng cao trình độ, năng lực để đạt chất lượng tốt hơn, qua đó xử lý các vấn đề phát sinh là ngoại lệ. Dự kiến có thể sửa đổi khoản 2, khoản 3 Điều 19 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Vấn đề quan trọng là duy trì để đảm bảo cân bằng và ổn định.

Đi liền với đó, phải có giải pháp để xử lý những vấn đề phát sinh là ngoại lệ (có thể ủy quyền một bước để xử lý những ngoại lệ).

Về vấn đề năng lực của cán bộ, Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho rằng, năng lực và chuyên nghiệp là rất quan trọng, cần đầu tư thêm cho lực lượng xây dựng pháp luật, lực lượng xây dựng chính sách. Về cơ bản, đội ngũ này phải tâm huyết, trách nhiệm nghề nghiệp để có thể cải thiện, cùng với đó kết hợp với chế độ cho đội ngũ này.

Liên quan đến vụ án buôn lậu gỗ trắc, Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho biết, về phần tham gia của Bộ Tư pháp, theo đề nghị, Bộ Tư pháp đã có Công văn số 83 ngày 12/1/2015 trả lời các cơ quan tố tụng, trong đó nêu rõ, Viện Sinh thái và tài nguyên sinh vật thuộc Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Kiểm lâm vùng 2 (Cục Kiểm lâm) có đủ điều kiện để tổ chức chuyên môn theo quy định tại Điều 24 Pháp lệnh giám định tư pháp để thực hiện trưng cầu theo quy định giám định của cơ quan tố tụng.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long cũng trả lời câu hỏi của đại biểu liên quan đến định giá tài sản, tại sao không đưa vào hoạt động bổ trợ tư pháp, trong đó có nguyên nhân do lịch sử hình thành và do quan niệm. Phó Thủ tướng cho rằng, nếu pháp luật chuyên ngành tiến hành đồng bộ, các cơ quan, tổ chức thực hiện tận tâm, việc có hay không đưa vào hoạt động bổ trợ tư pháp chỉ là một vấn đề.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long cũng trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội về tố tụng hành chính và phiên tòa trực tuyến…

Đức Tuân