Chính sách đồng bộ ứng phó khó khăn "kép" của kinh tế thế giới

Ứng phó tốt giảm thiểu nhập khẩu lạm phát

Trao đổi với Báo điện tử Chính phủ, Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) Nguyễn Minh Cường cho biết, các con số thống kê được công bố rất khả quan, phản ánh đúng thực trạng kinh tế Việt Nam.

Nhìn lại nửa đầu năm 2022, điều quan trọng để đạt được những kết quả khả quan ban đầu là dịch bệnh được kiểm soát, khống chế. Bên cạnh đó, nỗ lực phục hồi tăng trưởng kinh tế của Chính phủ tạo điều kiện cho việc nối lại chuỗi cung ứng về hàng hóa, chuỗi cung ứng về lao động dịch vụ. Các chuỗi cung ứng đó được nối lại tạo điều kiện cho các ngành phát triển, nhất là công nghiệp chế biến chế tạo, nông nghiệp, dịch vụ... Xuất khẩu của Việt Nam duy trì thặng dư, cán cân thương mại hàng hóa 6 tháng đầu năm 2022 ước tính xuất siêu 710 triệu USD.

Trong bối cảnh thế giới hiện nay, sức ép lạm phát rất lớn, bài toán khó đặt ra là cần biện pháp đồng bộ để kiểm soát, tuy nhiên, nếu thắt chặt đương nhiên sẽ kìm hãm tốc độ tăng trưởng kinh tế.

Theo Tổng cục Thống kê, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân 6 tháng đầu năm 2022 tăng 2,44% so với cùng kỳ năm trước; lạm phát cơ bản tăng 1,25%.

Chuyên gia của ADB chỉ ra một số nguyên nhân khiến chỉ số lạm phát Việt Nam vẫn trong tầm kiểm soát. Bên cạnh hoạt động kiểm soát điều hành giá cả, các biện pháp giảm thuế tương đối kịp thời.

"Thực tế, bên cạnh những mặt hàng tăng, thì có rất nhiều mặt hàng không tăng giá, hoặc chỉ tăng nhẹ, dù một số yếu tố nguyên vật liệu đầu vào tăng nhưng nếu tăng giá hàng hóa dịch vụ thì sản lượng bán sẽ bị kém đi, suy giảm sức cạnh tranh", ông Nguyễn Minh Cường nói.

Trên thế giới, có hiện tượng thiếu hụt nguồn cung lương thực, (loại hàng có trọng số lớn trong rổ hàng hóa tính giá tiêu dùng CPI) ảnh hưởng tới lạm phát. Trong khi đó, ở Việt Nam nguồn cung các thực phẩm thiết yếu khá chủ động. Nguồn trong nước không bị đứt gãy bảo đảm thị trường. Về tác động xăng dầu không phải một sớm chiều tác động mà luôn có độ trễ. Lạm phát phần nhiều là lạm phát kỳ vọng, nhiều vào nền kinh tế thực. Đáng chú ý, trong khoảng thời gian tới, giá xăng dầu phụ thuộc vào nhiều biến số, trong đó có việc nguồn cung của những nước xuất khẩu xăng dầu chủ lực (như các nước Trung Đông). Có một số dự báo đưa ra là giá xăng đầu có thể lên xuống tuy nhiên nếu tăng sẽ không quá cao, sẽ có sự giảm tốc. Hơn nữa, thời gian qua Quốc hội, Chính phủ đang có giải pháp tích cực giảm thiểu tác động của sự biến động giá cả xăng dầu trên thế giới.

"Mức lạm phát năm 2022 có thể dao động dưới hoặc trên 4% một chút nhưng điều đó nghĩa là mọi thứ vẫn trong tầm kiểm soát, không phải là vấn đề lớn", ông Nguyễn Minh Cường nói.

Kiểm soát rủi ro để có chính sách hài hòa

Chuyên gia kinh tế trưởng của ADB bày tỏ, thế giới đang phải đối mặt với sức ép lạm phát lớn. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Mỹ đã tăng 9,1% trong tháng 6 so với cùng kỳ năm ngoái và là mức tăng nhanh nhất trong 40 năm qua. Nhưng mối quan tâm lớn trên thế giới lúc này là nguy cơ về suy thoái. Nếu Cục Dự trữ Liên bang (Fed) tiếp tục tăng lãi suất, thực hiện các biện pháp thắt chặt để kiểm soát lạm phát có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng của Mỹ và nhiều nền kinh tế. 

"Người dân ở các nước phát triển lo ngại suy thoái hơn cả lạm phát, vì lạm phát có thể khiến mức sống bị suy giảm, nhưng suy thoái có thể khiến họ mất việc làm vì các DN buộc phải thu hẹp quy mô. Ở Việt Nam, Chính phủ đã nhận thức rõ rủi ro và có các biện pháp quan trọng kiểm soát và ổn định kinh tế vĩ mô, đồng thời vẫn nỗ lực thúc đẩy các động lực tăng trưởng. Chúng ta chưa lo ngại về suy thoái nhưng diễn biến xấu tác động có thể khiến suy giảm tốc độ tăng trưởng, ảnh hưởng đến mục tiêu đã đặt ra", chuyên gia của ADB nhận định.

Đồng thời, chuyên gia của ADB lưu ý rủi ro về làn sóng dịch mới, với những biến chủng mới của COVID-19 như BA.5 có khả năng lẩn tránh hệ miễn dịch tốt hơn. Trong khi thời gian qua, hệ thống y tế của Việt Nam cũng đối mặt với nhiều biến động về hệ thống, cán bộ, nhân viên y tế, khó khăn trong việc mua thuốc, thiết bị vật tư... Việc Chính phủ chỉ đạo xây dựng ban hành Nghị quyết tháo gỡ khó khăn về mua sắm thuốc, thiết bị y tế là hết sức cần thiết, các bộ ngành, trong đó đặc biệt là y tế cần đẩy nhanh tiến độ công việc được giao. Tăng cường sức mạnh hệ thống y tế từ trung ương tới địa phương, tiếp tục tăng độ phủ vaccine...

Như vậy, Chính phủ đang triển khai các giải pháp để sẵn sàng ứng phó với các rủi ro về suy thoái, lạm phát và làn sóng dịch mới, nhưng điều này đòi hỏi sự đồng bộ các chính sách không phải chỉ giải quyết một vế. Các cơ quan truyền thông cũng cần hết sức nhạy bén về vấn đề này, nếu không vô hình trung tạo nên kỳ vọng lạm phát lớn sẽ gây sức ép lên việc hoạt định chính sách.

Ông Nguyễn Minh Cường dẫn chứng để kiểm soát lạm phát, thì chính sách tiền tệ hữu hiệu là nâng lãi suất. Tuy nhiên, trong bối cảnh này, nếu chạy theo làn sóng nâng lãi suất như nhiều nước trên thế giới, có thể khiến đồng nội tệ mất giá mạnh hơn chưa hẳn là hiệu quả.

Chuyên gia ADB cho rằng, ngoài công cụ lãi suất, ngân hàng có thể dùng các công cụ khác như tín phiếu, can thiệp trên thị trường mở, tỷ giá... qua đó, Ngân hàng Nhà nước có thể hút tiền giảm bớt áp lực lạm phát. Thực tế, lãi suất tiền gửi ở nhiều ngân hàng đã tăng nhưng lãi suất tiền vay chưa tăng quá cao, chưa gây sức ép quá cao về chi phí vốn hỗ trợ DN, hộ kinh doanh dù còn khó khăn nhưng vẫn duy trì hoạt động ổn định.

Về chính sách tài khóa, hỗ trợ nhà nước là kịp thời, như các biện pháp giảm thuế phí môi trường, đồng thời với triển khai giải ngân chương trình hỗ trợ phục hồi kinh tế.

Điểm cần lưu tâm là Việt Nam là nền kinh tế có độ mở lớn nếu trong tương lai, các nền kinh tế là thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam rơi vào suy thoái tác động không tốt cán cân thương mại quốc tế, qua đó là nền kinh tế.

Do đó, chuyên gia ADB cho rằng, cần bù đắp giải ngân đầu tư công, từ giờ đến cuối năm sự quyết liệt của Chính phủ và toàn bộ hệ thống chính trị quan trọng,  bù đắp lại sự giảm tốc của xuất khẩu.

Vị chuyên gia của ADB đánh giá: Sự ứng phó kịp thời của Chính phủ, trợ giá cho những nhóm người bị tác động trực tiếp như ngư dân. Trong bối cảnh nguồn lực có hạn, khó hỗ trợ dàn trải mà cần có sự hỗ trợ có đối tượng mục tiêu rõ ràng, trợ giá xăng dầu cho những người bị tác động trực tiếp (như ngư dân) để vượt qua khó khăn trước mắt. 

Trong giai đoạn dịch bệnh COVID-19 ảnh hưởng toàn cầu, gây khó khăn chung, tình hình khủng hoảng nợ Chính phủ của không ít nước đang phát triển ở châu Á, Mỹ La tinh, châu Phi...

Khủng hoảng nợ và lương thực có thể dẫn đến một loạt bất ổn xã hội. Trong bối cảnh khó khăn chung, Việt Nam là một trong những "ốc đảo" tương đối an toàn nhờ các chính sách ổn định kinh tế vĩ mô.

"Tuy nhiên nói vậy không có nghĩa là chúng ta chủ quan, bài học về cơn sóng COVID-19 với diễn biến và kết quả đảo chiều trong năm 2020, 2021 vẫn còn. Tôi đồng tình với những biện pháp mà Chính phủ đang triển đồng bộ ngay từ bây giờ, tạo dựng nguồn lực và cân đối vĩ mô vững chắc để sẵn sàng ứng phó với các bất ổn tiềm tàng xảy ra trong tương lai", chuyên gia của ADB nói.

Huy Thắng