Đẩy mạnh thi hành và phòng chống tiêu cực trong xây dựng pháp luật

Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ rất quan tâm đến xây dựng pháp luật, hoàn thiện thể chế 

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết: tại Kỳ họp thứ 7 vừa qua, Quốc hội đã thông qua 11 luật, 21 nghị quyết và cho ý kiến lần đầu đối với 11 dự án luật khác. Với tổng số 43 dự án luật, dự thảo nghị quyết xem xét trong một kỳ họp là số lượng rất lớn so với các kỳ họp trước . Kết quả kỳ họp phản ánh sự nỗ lực, cố gắng của cả Chính phủ, Quốc hội và các cơ quan.

Qua giám sát, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thấy rằng nhiệm kỳ này, Chính phủ, đặc biệt là đồng chí Thủ tướng Chính phủ rất quan tâm đến công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế nên ngay khi các luật, nghị quyết được ban hành, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có những chỉ đạo sát sao để hoàn thành việc ban hành văn bản quy định chi tiết đúng thời hạn. Tuy vậy, tình trạng nợ đọng văn bản vẫn chưa được khắc phục triệt để. Trong kỳ giám sát văn bản QPPL năm 2023 vừa qua, các cơ quan của Quốc hội nhận thấy vẫn còn 33 nội dung quy định chi tiết thi hành của 09 luật, 01 pháp lệnh đã có hiệu lực pháp luật chưa được ban hành .

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự nỗ lực của các Bộ trong việc đẩy nhanh tiến độ chuẩn bị, đã ban hành cơ bản đầy đủ các nghị định, thông tư quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản để có hiệu lực đồng thời từ ngày 01/8/2024. Tuy vậy, vẫn còn một số thông tư và nhất là các văn bản của chính quyền địa phương cấp tỉnh cần khẩn trương ban hành để quy định các nội dung được Luật Đất đai, Luật Nhà ở giao.

Để triển khai hiệu quả, hoàn thành được Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh nêu trên, bảo đảm chất lượng, tiến độ, bên cạnh các kiến nghị, đề xuất rất xác đáng của các cơ quan và các đại biểu tham dự Hội nghị, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị chú ý thêm một số yêu cầu sau đây:

Thứ nhất, cần tiếp tục quán triệt, thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các nghị quyết, kết luận của Đảng, trong đó có Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị về Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV để cụ thể hoá vào Chương trình xây dựng pháp luật. Thực tế cho thấy nhu cầu lập pháp là rất lớn, trong khi quỹ thời gian vật chất từ nay đến hết nhiệm kỳ của Quốc hội khóa XV không nhiều, nếu tính theo kỳ họp thì chỉ còn 04 kỳ, mà kỳ họp cuối lại dành phần lớn thời gian cho hoạt động tổng kết và chuẩn bị công tác bầu cử.

Do đó, cần tiếp tục rà soát, chọn lọc, lên danh mục thứ tự ưu tiên các dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết cần bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh để bảo đảm tính khả thi, không dàn trải, phúc đáp kịp thời yêu cầu của cuộc sống. Trường hợp cần thiết thì Chính phủ phối hợp với UBTVQH trình Quốc hội cho tổ chức thêm kỳ họp hoặc kéo dài thời gian kỳ họp thường lệ, chia kỳ họp thành các đợt để xem xét, thông qua được nhiều luật, nghị quyết.

Thứ hai, cần quán triệt nghiêm túc, đầy đủ nội dung, tinh thần của Quy định số 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật, qua đó cần tiếp tục siết chặt kỷ luật, kỷ cương, có các giải pháp cụ thể, xác định rõ trách nhiệm của từng cơ quan, tổ chức trong từng khâu của quy trình xây dựng, ban hành pháp luật, tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm vi phạm; tuyệt đối không để xảy ra tình trạng "tham nhũng chính sách", lồng ghép "lợi ích nhóm", lợi ích cục bộ của cơ quan quản lý nhà nước trong văn bản quy phạm pháp luật.

Thứ ba, cần khắc phục triệt để tình trạng gửi hồ sơ dự án, dự thảo không đúng thời hạn quy định. Các cơ quan được phân công chủ trì soạn thảo dự án luật, dự thảo nghị quyết cần bám sát yêu cầu tiến độ, chương trình công tác của Chính phủ, của UBTVQH để trình hồ sơ đúng yêu cầu.

Nhiệm vụ xây dựng pháp luật rất nặng nề, đòi hỏi trách nhiệm cao của các cơ quan, tổ chức

Trình bày về báo cáo chuyên đề triển khai thực hiện Nghị quyết số 129 của Quốc hội về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, điều chỉnh năm 2024, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết: Các dự án luật đưa vào Chương trình đều là kết quả của việc thực hiện nhiệm vụ lập pháp của Quốc hội nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng, tháo gỡ vướng mắc, bất cập trong thực tiễn, đáp ứng yêu cầu xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN, góp phần hoàn thiện môi trường đầu tư, tăng cường quốc phòng an ninh, hội nhập quốc tế.

Đặc biệt, có nhiều dự án luật khó, có nội dung phức tạp, phạm vi tác động rộng, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, nghĩa vụ, lợi ích của người dân và hoạt động đầu tư, kinh doanh của DN. Do đó, đặt ra một số yêu cầu trọng tâm trong triển khai thực hiện chương trình vào các tháng cuối năm 2024 và năm 2025.

Theo ông Hoàng Thanh Tùng, nhiệm vụ xây dựng pháp luật các tháng cuối năm 2024 và năm 2025 rất nặng, không chỉ đối với cơ quan Quốc hội mà cả trách nhiệm xây dựng, trình dự án luật của Chính phủ. Do đó, cần bảo đảm việc thực hiện hiệu quả chương trình, tiến độ, chất lượng của các dự án luật.

Vì vậy, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan chủ trì soạn thảo phối hợp thường xuyên, chặt chẽ với cơ quan thẩm tra để nghiên cứu giải trình, tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện và kịp thời lấy ý kiến bằng văn bản về các dự thảo luật đã được tiếp thu, chỉnh lý theo đúng kế hoạch; xây dựng kế hoạch dự thảo, xác định nội dung cụ thể, lộ trình thực hiện từng công việc, tập trung thời gian, nguồn lực soạn thảo dự án, bảo đảm yêu cầu về chất lượng, khắc phục tình trạng chậm gửi hồ sơ về cơ quan thẩm tra.

Đồng thời, bám sát và cụ thể hóa chủ trương, đường lối của Đảng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tuân thủ yêu cầu trong Kết luận 19 của Bộ Chính trị và các nguyên tắc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Tăng cường kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm trong thực hiện chương trình, thực hiện nghiêm quy định 178 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật, không để xảy ra tình trạng lồng ghép "lợi ích nhóm" trong các dự án luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề nghị Bộ Tư pháp tiếp tục phát huy tốt hơn nữa vai trò là cơ quan tham mưu, giúp Chính phủ lập, theo dõi, đôn đốc triển khai thực hiện chương trình, đổi mới, nâng cao chất lượng công tác thẩm định, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất với hệ thống pháp luật, kiểm soát chặt chẽ hồ sơ dự án, bảo đảm chất lượng theo quy định, làm tốt nhiệm vụ đầu mối giúp Chính phủ đôn đốc, tổng hợp kết quả thực hiện kế hoạch.

Đối với các cơ quan của Quốc hội, cần chủ động phối hợp chặt chẽ từ sớm với các bộ, cơ quan chủ trì soạn thảo ngay từ khâu lập đề nghị xây dựng văn bản cho đến khi văn bản được thông qua; tiếp tục đổi mới công tác tham vấn, khảo sát, lấy ý kiến và tiếp thu ý kiến, nắm bắt thực tiễn để nâng cao chất lượng, tính phản biện trong thẩm tra, tiếp thu, chỉnh lý dự án luật.

Kiểm soát và phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong xây dựng pháp luật

Tham luận về những nội dung cơ bản và yêu cầu tổ chức triển khai thực hiện quy định số 178-QĐ/TW của Bộ Chính trị ngày 27/6/2024 về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga nêu rõ, cần thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả của Quy định số 178 của Bộ Chính trị.

Cụ thể, bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo, tập trung, thống nhất, chặt chẽ, toàn diện của Đảng; kết hợp chặt chẽ, đồng bộ các cơ chế, biện pháp kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm, cục bộ trong công tác xây dựng pháp luật, kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử ký nghiêm các hành vi vi phạm; đề cao trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu; bảo đảm thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của tổ chức, người có thẩm quyền; bảo đảm sự giám sát, phản biện, tham gia xây dựng pháp luật của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cũng đề cập đến cơ chế kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật bao gồm cơ chế kiểm soát quyền lực từ các cơ quan có thẩm quyền của Đảng đối với cơ quan nhà nước, từ Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị xã hội. Điều này cần được thể hiện thông qua các phương thức kiểm soát quyền lực.

Chỉ rõ các nhóm hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp phân tích, đó là hành vi cố ý chủ trì ban hành hoặc tham mưu ban hành văn bản quy phạm pháp luật có nội dung thể hiện lợi ích nhóm, cục bộ, cố ý trì hoãn việc đình chỉ, bãi bỏ, thay thế, sửa đổi, bổ sung, ban hành mới văn bản QPPL vì mục đích nhóm, cục bộ; nhận tiền, tài sản, lợi ích vật chất hoặc lợi ích khác để ban hành hoặc tác động đến cơ quan, người có thẩm quyền; đưa hối lộ hoặc môi giới hối lộ cho người có thẩm quyền; lợi dụng chức vụ quyền hạn được giao trong xây dựng pháp luật hoặc định hướng truyền thông không khách quan, không đúng sự thật về nội dung chính sách; lạm quyền, câu kết với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân để trục lợi trong xây dựng pháp luật…

Đề cập đến xử lý vi phạm, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, tổ chức và cá nhân có vi phạm phải bị xử lý nghiêm minh theo quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước; quy định của cơ quan, tổ chức. Việc xử lý trách nhiệm khi để xảy ra hành vi vi phạm tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật đã được Quy định 178 phân biệt rõ việc xử lý đối với tổ chức, lãnh đạo cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị khi để xảy ra vi phạm.

Lê Sơn