Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về công tác xã hội

Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho biết, ở Việt Nam, tinh thần tương thân tương ái, "lá lành đùm lá rách" là nét văn hóa truyền thống tốt đẹp. Trong đó, nhiều hoạt động là cơ sở cho phát triển công tác xã hội (CTXH) như phòng ngừa, can thiệp - trị liệu, phát triển cộng đồng và vận động nguồn lực trợ giúp, hỗ trợ đối với người cao tuổi, trẻ em mồ côi, khuyết tật, những người gặp hoàn cảnh khó khăn do các cá nhân, tổ chức thực hiện như Hội phụ nữ, Đoàn thanh niên, Hội Chữ thập đỏ… từ những ngày đầu của chính quyền cách mạng.

Mạng lưới các cơ sở cung cấp dịch vụ CTXH đã được hình thành nhiều nhất ở ngành Lao động - Thương binh và Xã hội, tiếp theo là ở các ngành Y tế, Giáo dục, các hội, đoàn thể chính trị - xã hội. Các tỉnh, thành phố từng bước tiếp tục phát triển các cơ sở có cung cấp dịch vụ CTXH đối với người già, người tâm thần, bảo vệ trẻ em, trợ giúp người khuyết tật phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng trên cơ sở bổ sung thêm chức năng, nhiệm vụ và kiện toàn cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các cơ sở.

Theo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, lĩnh vực CTXH vẫn còn những khó khăn, tồn tại, hạn chế như: Đối tượng cần được can thiệp, trợ giúp của công tác xã hội ngày càng tăng, có thể là người cao tuổi, người khuyết tật, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, người có công với cách mạng, hộ nghèo, hộ cận nghèo, đối tượng hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng, hộ gia đình cần được trợ giúp đột xuất hàng năm, người nghiện ma tuý, phụ nữ, trẻ em bị ngược đãi, bị buôn bán, bị xâm hại hoặc lang thang kiếm sống trên đường phố; xã đặc biệt khó khăn và có vấn đề xã hội (tệ nạn xã hội, cuộc sống nghèo khổ); các cá nhân, gia đình, nhóm xã hội có các vấn đề xã hội.

Tuy nhiên, các dịch vụ CTXH chưa đa dạng, chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân. Cơ sở vật chất, trang thiết bị của các cơ sở cung cấp dịch vụ CTXH còn thiếu; năng lực cung cấp dịch vụ CTXH và chăm sóc, trợ giúp các đối tượng của các cơ sở đạt hiệu quả chưa cao, chưa đáp ứng được nhu cầu của đối tượng. Bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ, nhân viên, cộng tác viên CTXH còn mỏng, đa số được đào tạo từ ngành nghề khác hoặc một số ít thậm chí không được đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ, chưa dựa vào cộng đồng.

Cơ cấu các dịch vụ CTXH có sự kết hợp của các cơ quan/đơn vị công lập và ngoài công lập chưa được xác định rõ ràng. Các dịch vụ CTXH chuyên nghiệp chưa được cung cấp cho người dân tại cộng đồng, làm giảm hiệu quả của các chính sách phúc lợi xã hội. Việc cung cấp dịch vụ xã hội chủ yếu là trách nhiệm của các cơ quan nhà nước. Trong những giai đoạn đầu, CTXH chuyên nghiệp chủ yếu cung cấp các dịch vụ CTXH trong lĩnh vực bảo trợ xã hội. Các dịch vụ CTXH chuyên sâu đối với các cá nhân, nhóm đối tượng đặc thù bắt đầu phát triển, bao gồm chăm sóc trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, dịch vụ chăm sóc người tâm thần, người rối nhiễu tâm trí; trợ giúp các đối tượng có hoàn cảnh khó khăn, hỗ trợ các gia đình có nhu cầu, bảo trợ xã hội với người khuyết tật, người già, phụ nữ, trị liệu tâm lý xã hội, tham vấn, hỗ trợ mọi người trong cơn khủng hoảng, trợ giúp trong giải quyết các mối quan hệ.

Cần sớm xây dựng và ban hành Nghị định về Công tác xã hội

Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho biết, đến nay, hệ thống pháp luật Việt Nam đã có trên 15 Bộ luật; 7 Pháp lệnh và hơn 50 Nghị định, Quyết định, Chỉ thị, thông tư và các văn bản chỉ đạo khác có nội dung quy định CTXH là cơ sở, tiền đề cho việc thực hiện CTXH ở Việt Nam… Các văn bản quy phạm pháp luật này đã tạo tiền đề pháp lý quan trọng để các Bộ, ngành, địa phương từng bước phát triển công tác xã hội chuyên nghiệp tại Việt Nam.

Tuy nhiên, khuôn khổ pháp lý phát triển CTXH chưa được quy định ở cấp độ Nghị định một cách toàn diện, đầy đủ, đặc biệt là vai trò, nhiệm vụ của công chức, viên chức, nhân viên công tác xã hội; cấp chứng chỉ hành nghề; cấp, thu hồi, điều chỉnh giấy phép hoạt động của các cơ sở cung cấp dịch vụ CTXH; quyền và nghĩa vụ của người sử dụng dịch vụ CTXH chưa được xác định cụ thể trong hệ thống văn bản pháp luật; chưa có Nghị định quy định riêng về CTXH làm cơ sở định hướng phát triển CTXH trong các ngành, lĩnh vực hiện đang được điều chỉnh bởi các chuyên ngành.

Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đề xuất dự thảo Nghị định về Công tác xã hội gồm 56 điều. Bên cạnh những quy định chung, dự thảo đề xuất những quy định cụ thể về: Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng dịch vụ CTXH; người hành nghề CTXH; quy trình và các điều kiện đảm bảo cung cấp dịch vụ CTXH; thẩm quyền và trách nhiệm quản lý nhà nước…

Mời bạn đọc xem toàn văn dự thảo và góp ý tại đây.

Tuệ Văn