Kiện toàn lực lượng xung kích phòng chống thiên tai cấp xã

Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa gửi dự thảo "Hướng dẫn xây dựng và củng cố lực lượng xung kích phòng, chống thiên tai ở cấp xã" đến các bộ, ngành và địa phương.

Thực hiện Nghị quyết 76/NQ-CP và các chỉ đạo của Trung ương, lực lượng xung kích phòng chống thiên tai cấp xã đã được hình thành và củng cố mạnh mẽ. Từ 2018–2020, 13 đội xung kích điểm được xây dựng tại nhiều tỉnh, thành. Từ 2021–2025, cả nước đã có 10.491/10.561 xã thành lập lực lượng xung kích (đạt 99%) với hơn 774.200 thành viên.

Thực tiễn cho thấy lực lượng xung kích cấp xã là lực lượng phản ứng nhanh quan trọng nhất theo phương châm "4 tại chỗ". Trong các đợt thiên tai lớn như mưa lũ miền Trung 2020, bão Yagi 2024 hay chuỗi bão năm 2025, lực lượng này luôn là những người đầu tiên tiếp cận hiện trường, rà soát điểm nguy hiểm, sơ tán dân và phối hợp cứu hộ, cứu nạn.

Từ ngày 1/7/2025, việc sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp khiến số lượng xã giảm còn 3.321 đơn vị, trong khi quy mô địa bàn và dân số mỗi xã tăng gấp 3–4 lần. Điều này làm khối lượng nhiệm vụ của lực lượng xung kích cơ sở tăng mạnh.

Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia đã ban hành Quyết định 107/QĐ-BCĐ ngày 23/7/2025, giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường hướng dẫn tổ chức, hoạt động của lực lượng xung kích phòng chống thiên tai tại cơ sở theo mô hình mới.

Trong bối cảnh thiên tai ngày càng cực đoan, việc chuẩn hóa kỹ năng, thống nhất quy trình và tăng cường năng lực cho lực lượng xung kích PCTT cấp xã trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Đây là lực lượng giữ vai trò then chốt trong bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân ngay tại chỗ, đặc biệt trong "giờ vàng" ứng phó khi thiên tai xảy ra.

Nhiệm vụ đặc thù của lực lượng xung kích PCTT tại các khu vực

Ttrong dự thảo có nêu tùy theo đặc điểm địa hình, khí hậu và loại hình rủi ro thiên tai, lực lượng xung kích phòng chống thiên tai (PCTT) tại các vùng có nhiệm vụ riêng phù hợp với điều kiện thực tế.

Tại trung du và miền núi phía Bắc, trước thiên tai, lực lượng cơ sở tập trung thông tin kịp thời đến người dân ở khu vực có nguy cơ cao; kiểm tra, phát hiện dấu hiệu bất thường như nứt mái dốc, tiếng động lạ, thay đổi màu nước suối để cảnh báo sớm. Người dân được hướng dẫn hạn chế ở lại nương rẫy mùa mưa lũ, thực hiện biện pháp phòng chống rét cho người và đàn gia súc, nhận biết nguy cơ giông, lốc, sét. Các đội xung kích cũng phối hợp kiểm tra an toàn hồ chứa, sẵn sàng xử lý sự cố…

Khi thiên tai xảy ra, lực lượng triển khai sơ tán dân khỏi khu vực lũ quét, sạt lở; cứu hộ người mất tích hoặc bị cô lập; canh gác các điểm ngập, ngầm tràn; ngăn chặn người dân vớt củi khi có lũ; hỗ trợ sửa chữa nhà cửa và di chuyển gia súc đến nơi an toàn…

Đồng bằng sông Hồng, trước thiên tai, nhiệm vụ trọng tâm là thông tin kịp thời đến các khu vực bãi sông, đê bối; kiểm tra đê, kè, trạm bơm, kênh tiêu; tham gia tuần tra canh gác đê theo cấp báo động và khơi thông dòng chảy để giảm ngập úng. Đồng thời, hỗ trợ người dân thu hoạch nông sản trước mưa bão…

Trong thiên tai, lực lượng tăng cường tuần tra, phát hiện sự cố công trình, hệ thống điện – thông tin để báo cáo xử lý; sơ tán dân khỏi vùng ngập sâu; tổ chức điều tiết giao thông và phối hợp xử lý sự cố đê điều…

Bắc Trung Bộ và Nam Trung Bộ với đặc thù bão mạnh, lực lượng xung kích tập trung tuyên truyền cho ngư dân, chủ tàu thường xuyên theo dõi cảnh báo; phối hợp biên phòng kiểm tra an toàn tàu thuyền, kêu gọi vào nơi trú tránh; hỗ trợ gia cố, di dời lồng bè nuôi thủy sản; thông báo cho khách du lịch và sơ tán tại khu vực ven biển, đảo. Lực lượng cũng tuần tra bảo vệ đê, kè biển và thông tin kịp thời cho các tổ đội đánh bắt xa bờ…

Trong thiên tai, nhiệm vụ chính là kiểm soát không để người dân ở lại lồng bè, hỗ trợ xử lý sự cố tàu thuyền, đảm bảo an toàn tại khu du lịch, cứu hộ ngư dân gặp nạn và hỗ trợ khắc phục nhà cửa, sinh kế sau bão…

Đông Nam Bộ, trước thiên tai, lực lượng tập trung cảnh báo đến các buôn, sóc, khu dân cư dễ chia cắt; hướng dẫn kỹ năng phòng tránh giông, lốc; kiểm tra hạ du hồ chứa và khơi thông dòng chảy; hỗ trợ dân dự trữ nước…

Trong thiên tai, lực lượng sơ tán khẩn cấp người dân khỏi vùng sạt lở, lũ quét; canh gác ngầm tràn; hỗ trợ khắc phục sự cố hồ chứa; triển khai các biện pháp chống hạn, cung cấp nước sinh hoạt và ngăn chặn người dân vớt củi, bắt cá khi có lũ…

Đồng bằng sông Cửu Long, trước thiên tai, nhiệm vụ trọng tâm gồm kiểm tra phương án sơ tán tại các cù lao, vùng trũng; kiểm tra đê biển – đê sông; hướng dẫn tích trữ và sử dụng nước hiệu quả; phòng tránh giông lốc…

Trong thiên tai, lực lượng hỗ trợ đưa đón học sinh mùa lũ; phát hiện sạt lở và cảnh báo khẩn; kiểm tra cầu, phao báo hiệu; trực tại các bến phà, đoạn ngập sâu; hỗ trợ người dân ứng phó hạn mặn, trữ nước ngọt…

Khu vực đô thị trước thiên tai, lực lượng phối hợp gia cố công trình tạm, cắt tỉa cây, tháo biển quảng cáo nguy hiểm; hướng dẫn an toàn giao thông tại điểm ngập; khơi thông hệ thống thoát nước.

Khi thiên tai diễn ra, lực lượng tham gia điều tiết giao thông, hỗ trợ ứng trực tại điểm ngập, thu dọn vật cản để đảm bảo an toàn cho người dân.

Đỗ Hương