Kinh tế phục hồi mạnh mẽ nhờ sự chỉ đạo, điều hành sát sao và linh hoạt

Phóng viên Báo Điện tử Chính phủ đã có cuộc trò chuyện với chuyên gia tài chính-ngân hàng, TS. Doãn Hữu Tuệ về công tác điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ một năm qua.

Kinh tế phục hồi mạnh mẽ trong thời điểm vô vàn khó khăn

Những ngày cuối cùng của năm 2022 đang dần trôi qua. Đây là lúc nhìn lại tình hình phát triển kinh tế- xã hội của đất nước trong bối cảnh thế giới đầy biến động đa chiều khi cuộc xung đột quân sự căng thẳng giữa Nga và Ukraine kéo dài đã tạo sức ép lên giá xăng dầu và giá nguyên liệu đầu vào. Điều này đã tác động lớn đến lạm phát toàn cầu, khiến kinh tế thế giới tăng trưởng chậm lại, một số nền kinh tế lớn đối mặt với nguy cơ suy thoái; cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt. Đặc biệt lạm phát duy trì ở mức cao, nhất là ở châu Âu và Mỹ…

Ở trong nước, nền kinh tế phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức do sức mua của các thị trường bên ngoài giảm sút, áp lực lạm phát, tỉ giá gia tăng, các vấn đề nội tại của nền kinh tế, năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức chống chịu và khả năng cạnh tranh chưa cao. Mặt khác, thị trường tài chính, thị trường vốn chịu ảnh hưởng không nhỏ bởi những diễn biến phức tạp của thị trường thế giới, cũng như tác động tiêu cực từ các vụ việc vi phạm pháp luật của một số tổ chức, cá nhân.

Trao đổi với phóng viên Báo Điện tử Chính phủ, chuyên gia tài chính ngân hàng Doãn Hữu Tuệ đánh giá, với quyết tâm phục hồi, phát triển kinh tế, tạo đà hoàn thành mục tiêu kinh tế- xã hội năm 2022 và giai đoạn 2021-2025 theo Nghị quyết Đại hội Đảng XIII, ngay từ những ngày đầu năm, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo bộ, ngành, địa phương triển khai quyết liệt, tích cực các nhiệm vụ, giải pháp của Nghị quyết số 01/NQ-CP, Nghị quyết số 02/NQ-CP, Nghị quyết số 11/NQ-CP về Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế- xã hội.

Đến nay, kinh tế vĩ mô tiếp tục được duy trì ổn định, lạm phát trong tầm kiểm soát, các cân đối lớn được bảo đảm; chính sách tiền tệ, tài khóa được điều hành chủ động, linh hoạt và hiệu quả. Bên cạnh đó, môi trường đầu tư được cải thiện tích cực, góp phần phục hồi và phát triển kinh tế- xã hội, tạo sự tin tưởng, ủng hộ của nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp.

Năm 2022, mặc dù không tránh khỏi những tác động bất lợi nhưng kinh tế Việt Nam đã có sự phục hồi mạnh mẽ, vượt qua những tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19 và dần lấy lại đà tăng trưởng vốn có. Kết quả đáng ghi nhận này cho thấy chúng ta đã có đối sách phù hợp trong việc thích ứng an toàn, linh hoạt, từng bước kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19; đồng thời tập trung tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh, kịp thời hỗ trợ doanh nghiệp và nhân dân ổn định cuộc sống.

Đặc biệt, việc xác định đúng đắn 3 mục tiêu nhiệm vụ trọng tâm: Khôi phục, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh; đẩy mạnh xuất khẩu; đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công và huy động mọi nguồn lực để phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng, nhất là hạ tầng chiến lược đã giúp nền kinh tế nhanh chóng trở lại nhịp độ tăng trưởng sau một thời gian dài bị đình trệ do tác động của dịch COVID-19.

Theo số liệu Tổng cục Thống kê vừa công bố hôm nay (29/12), kinh tế Việt Nam dự kiến đạt mức tăng trưởng cao nhất trong khu vực, ước tính năm 2022 tăng 8,02% so với năm trước do nền kinh tế được khôi phục trở lại và đạt mức tăng trưởng cao nhất trong giai đoạn 2011-2022. Lạm phát được kiềm chế theo mục tiêu đề ra. Kim ngạch xuất khẩu hàng hóa năm 2022 ước đạt 371,85 tỷ USD, tăng 10,6% so với năm trước. Cán cân thương mại hàng hóa tháng 12 ước tính xuất siêu 0,5 tỷ USD. Tính chung cả năm 2022, cán cân thương mại hàng hóa ước tính xuất siêu 11,2 tỷ USD (năm trước xuất siêu 3,32 tỷ USD).

Đặc biệt, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện tại Việt Nam năm 2022 ước đạt gần 22,4 tỷ USD, tăng 13,5% so với năm trước. Đây là số vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện cao nhất trong 5 năm qua.

Chỉ số sản xuất công nghiệp năm 2022 ước tăng 7,8% so với năm trước; tiêu dùng trong nước tăng mạnh, tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ năm 2022 tăng tới 19,8%. Trong bối cảnh khó khăn, tổng thu ngân sách đến hết tháng 12/2022 ước đạt 125,7 nghìn tỷ đồng. Lũy kế tổng thu ngân sách Nhà nước năm 2022 đạt 1.784,8 nghìn tỷ đồng, bằng 126,4% dự toán năm và tăng 13,8% so với năm trước.

Những tín hiệu tích cực nói trên cũng cho thấy các doanh nghiệp đã có sự ứng phó nhanh nhạy và hiệu quả với các cơ hội mở ra sau đại dịch COVID-19, tranh thủ thời cơ nhanh chóng đẩy mạnh sản xuất và xuất khẩu. Mặt khác, tốc độ giải ngân vốn đầu tư nước ngoài cũng tăng mạnh cho thấy các nhà đầu tư nước ngoài có niềm tin vững chắc về triển vọng kinh tế Việt Nam trong những năm tới.

Về tổng quan, tình hình kinh tế-xã hội năm 2022 của nước ta tiếp tục xu hướng phục hồi mạnh mẽ trong hầu hết các ngành, lĩnh vực với những dấu ấn tích cực và có những tín hiệu rất lạc quan.

Ghi nhận "điểm sáng" trong hoạt động xuất nhập khẩu

Chuyên gia Doãn Hữu Tuệ cho rằng, nông nghiệp tiếp tục đóng vai trò là trụ đỡ quan trọng cho phát triển kinh tế với việc sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản đạt kết quả tích cực. Năm 2022, mặc dù điều kiện thời tiết diễn biến phức tạp, giá vật tư, nguyên liệu đầu vào phục vụ sản xuất nông nghiệp (xăng dầu, phân bón, thức ăn chăn nuôi,…) tăng mạnh những tháng đầu năm, khủng hoảng lương thực toàn cầu ngày càng tăng bởi tác động kép của xung đột Nga-Ukraine, ngành nông nghiệp đã chủ động tập trung triển khai các giải pháp đồng bộ, quyết liệt, linh hoạt. Nhờ vậy, nông nghiệp vẫn đạt mức tăng trưởng khá; năng suất, sản lượng nhiều sản phẩm chủ lực tăng, bảo đảm đủ nguồn cung lương thực, thực phẩm, hàng hóa thiết yếu, góp phần vào tăng trưởng chung của kinh tế cả nước.

Với sản xuất công nghiệp, lĩnh vực này tiếp tục phục hồi với chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp tính chung 12 tháng năm 2022 tăng 7,8%, trong đó, ngành chế biến, chế tạo tăng 7,1% so với năm 2021. Đáng lưu ý, chỉ số sản xuất công nghiệp năm 2022 so với cùng kỳ năm trước tăng ở hầu hết các tỉnh, thành phố trên cả nước. Một số địa phương có chỉ số IIP đạt mức tăng khá cao do ngành công nghiệp chế biến, chế tạo; ngành sản xuất và phân phối điện tăng cao. Bên cạnh đó, số lao động đang làm việc trong các doanh nghiệp công nghiệp ước tăng xấp xỉ 6% so với cùng thời điểm năm trước.

Hoạt động sản xuất kinh doanh cũng tiếp tục phục hồi với tổng số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và quay trở lại hoạt động tăng cao so với cùng kỳ năm trước. Tính chung năm 2022, cả nước có 208.300 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và quay trở lại hoạt động, tăng 30,3% so với cùng kỳ năm trước; bình quân mỗi tháng có 17.400 doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động.

Trong hoạt động đầu tư, chuyên gia này phân tích, với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, vốn đầu tư từ nguồn ngân sách Nhà nước được các bộ, ngành, địa phương nỗ lực tập trung triển khai, thực hiện, giải ngân và đã có nhiều chuyển biến tích cực. Tính chung năm 2022, vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội tăng 11,2% so với năm trước. Tổng vốn đầu tư nước ngoài đăng ký vào Việt Nam tính đến ngày 20/12/2022 bao gồm: Vốn đăng ký cấp mới, vốn đăng ký điều chỉnh và giá trị góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài đạt gần 27,72 tỷ USD, giảm 11% so với năm trước. Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện tại Việt Nam ước tính đạt 22,4 tỷ USD, tăng 13,5% so với năm trước và là số vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện cao nhất trong 5 năm qua.

Vị chuyên gia này cũng nhấn mạnh về "điểm sáng" trong hoạt động xuất nhập khẩu thời gian qua. Đó là chúng ta đã biết khai thác tốt các lợi thế thông qua các hiệp định thương mại tự do, đặc biệt là Hiệp định EVFTA, xuất khẩu hàng hóa đạt kết quả rất tích cực. Tính chung năm 2022, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa ước đạt 371,85 tỷ USD, tăng 10,6% so với cùng kỳ năm trước. Kim ngạch nhập khẩu hàng hóa tính chung tháng năm 2022 ước đạt 360,65 tỷ USD, tăng 8,4% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung năm 2022, cán cân thương mại hàng hóa ước tính xuất siêu 11,2 tỷ USD, so với năm trước. Đây là con số đáng mừng.

Ngoài ra, thu ngân sách nhà nước năm 2022 "về đích" sớm so với dự toán, ước đạt 1.784,8 nghìn tỷ đồng, bằng 126,4% dự toán, tăng 13,8% so với năm 2021. Chuyên gia Doãn Hữu Tuệ cho rằng, đây là kết quả của sự nỗ lực điều hành kinh tế vĩ mô, chống lạm phát và các gói hỗ trợ kích thích phục hồi kinh tế mà Chính phủ đã quyết liệt triển khai thực hiện trong suốt năm 2022. Mặt khác, thu ngân sách nhà nước vượt dự toán chủ yếu do hoạt động kinh tế tiếp tục duy trì đà phục hồi và tăng trưởng khả quan, đặc biệt là trong bối cảnh năm 2022, Chính phủ không đặt mục tiêu thu ngân sách lên hàng đầu, mà dành mọi nguồn lực để hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi sản xuất, kinh doanh với việc gia hạn, miễn giảm thuế, phí, lệ phí đã ban hành để hỗ trợ người dân và doanh nghiệp với tổng số trên 186.000 tỷ đồng.

Đặc biệt, về chính sách tiền tệ, với mục tiêu kiểm soát lạm phát, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ phục hồi tăng trưởng kinh tế, thích ứng kịp thời với diễn biến thị trường trong và ngoài nước, Ngân hàng Nhà nước đã bám sát diễn biến kinh tế vĩ mô, tình hình trong nước và quốc tế để chủ động điều hành đồng bộ, linh hoạt các công cụ và giải pháp chính sách tiền tệ phù hợp nhằm ổn định thị trường tiền tệ và ngoại hối, kiểm soát tốc độ tăng trưởng tín dụng một cách linh hoạt, phù hợp với diễn biến của nền kinh tế.

Năm 2022, Ngân hàng Nhà nước đã làm tốt nhiệm vụ góp phần kiểm soát lạm phát ở mức thấp hơn rất nhiều so với các nước trên thế giới và khu vực. Bình quân năm 2022, CPI tăng 3,15% so với bình quân năm 2021, đạt mục tiêu Quốc hội đề ra; lạm phát cơ bản tăng 2,38%, thấp hơn mức CPI bình quân chung (tăng 3,15%), điều này phản ánh biến động giá tiêu dùng chủ yếu do giá lương thực và giá xăng dầu.

Để đạt được các kết quả nêu trên, nhìn nhận lại cả năm, chúng ta đã phát huy tốt sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc; xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, tự cường, có khả năng kháng cự với tác động tiêu cực từ bên ngoài. Đặc biệt, toàn hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân đã nêu cao tinh thần chủ động; tận dụng mọi cơ hội để thúc đẩy quá trình phục hồi, phát triển KTXH trên cả nước, trong từng ngành, lĩnh vực, địa phương và duy trì động lực tăng trưởng trong dài hạn, tận dụng các động lực tăng trưởng mới, bền vững. Bên cạnh đó, Chính phủ đã thực hiện tốt việc bảo đảm an sinh xã hội, đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, củng cố niềm tin vững chắc cho nhân dân. Đặc biệt, Việt Nam luôn được cộng đồng quốc tế đánh giá cao về ổn định chính trị, bảo đảm trật tự an toàn xã hội và được các nhà đầu tư nước ngoài tin cậy.

Năm 2023, cần phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tài khóa, tiền tệ và các chính sách vĩ mô khác

Chuyên gia Doãn Hữu Tuệ cho rằng, năm 2023, tình hình thế giới dự báo tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường về mọi mặt; tăng trưởng nhìn chung có xu hướng chậm lại; nguy cơ suy thoái kinh tế và các rủi ro về tài chính, tiền tệ, nợ công, an ninh năng lượng, lương thực... ngày càng tăng. Trong nước, sức ép lạm phát, tỷ giá, lãi suất gia tăng; giá nhiều yếu tố đầu vào, chi phí sản xuất kinh doanh tiếp tục xu hướng tăng; các thị trường xuất, nhập khẩu lớn, truyền thống có thể bị thu hẹp; doanh nghiệp gặp khó khăn về thanh khoản.

"Những bất cập, hạn chế từ nội tại của nền kinh tế cùng với bối cảnh thế giới đang có nhiều diễn biến bất lợi, có nhiều vấn đề mới phát sinh chưa có tiền lệ... đang đặt ra thách thức gay gắt đối với ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định tài chính, tiền tệ, nợ công, an ninh năng lượng và các vấn đề an sinh xã hội sẽ tác động trực tiếp tới việc thực hiện các mục tiêu phát triển trong nước cả trước mắt và dài hạn', ông Tuệ nói.

Để hóa giải, khắc phục những khó khăn, thách thức, giải quyết những điểm nghẽn phát triển của nền kinh tế, ông Tuệ cho rằng, năm 2023, nhiệm vụ xuyên suốt của Chính phủ vẫn là ưu tiên giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế. Trong đó cần đặc biệt điều hành đồng bộ, linh hoạt, hiệu quả, phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tài khóa với chính sách tiền tệ và các chính sách vĩ mô khác phù hợp với tốc độ phục hồi nền kinh tế, ổn định nền tảng kinh tế vĩ mô; đồng thời bảo đảm an sinh xã hội và tạo việc làm cho người lao động; thúc đẩy các động lực tăng trưởng (đầu tư, tiêu dùng và xuất khẩu).

Đặc biệt, cần phải xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ để tháo gỡ được những điểm nghẽn trong huy động nguồn lực, sản xuất kinh doanh, sự tham gia của các khu vực kinh tế, thúc đẩy giải ngân đầu tư công.

Liên quan đến việc xây dựng và sửa đổi các dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết để giải quyết những vấn đề dự báo sẽ xảy ra trong năm 2023, thì cần tập trung vào các luật như Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Đấu thầu (sửa đổi)... hay hành lang pháp lý để khai thác không gian ngầm tại các đô thị lớn...

Tuy vậy, theo vị chuyên gia này, với kinh nghiệm trong việc ứng phó với những biến động của tình hình thế giới, với sự chỉ đạo quyết liệt, mạnh mẽ của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; với khả năng sáng tạo, chủ động nắm bắt cơ hội, vượt qua thách thức của các doanh nghiệp, chúng ta bước sang năm 2023 với tâm thế chủ động, tự tin nhưng không chủ quan. Chúng ta hoàn toàn có quyền kỳ vọng trong năm 2023, Việt Nam sẽ tiếp tục phát huy được những thế mạnh, tận dụng tốt các thời cơ, ứng phó linh hoạt với những diễn biến của tình hình trong nước và thế giới, vượt qua thách thức để đưa nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, kiểm soát tốt lạm phát, không ngừng cải thiện đời sống người dân; củng cố vững chắc vị thế của đất nước tiếp trên trường quốc tế.

Giang Oanh