Lối mở cho phát triển bền vững ngành sầu riêng

Quyết định này được cập nhật định kỳ mỗi 3 tháng và gửi sang Trung Quốc để phê duyệt, mở ra cơ hội lớn cho xuất khẩu sầu riêng, đồng thời đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt về kiểm soát chất lượng và quản lý bền vững.

Kể từ khi Nghị định thư về kiểm dịch thực vật đối với sầu riêng tươi được ký kết ngày 11/7/2022, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã phối hợp với các địa phương, phổ biến quy định và xây dựng vùng trồng, cơ sở đóng gói đạt chuẩn.

Tính đến nay, Cục đã đề xuất 1.604 vùng trồng và 314 cơ sở đóng gói, trong đó 708 vùng trồng và 168 cơ sở đóng gói được phê duyệt trước đó. Tuy nhiên, một số mã bị tạm dừng do vi phạm dư lượng cadmium và vàng O. Việc cấp thêm 960 mã số mới cho thấy nỗ lực của Bộ, các địa phương, doanh nghiệp và nông dân trong việc đáp ứng tiêu chuẩn Trung Quốc – thị trường chiếm 80% kim ngạch xuất khẩu sầu riêng Việt Nam.

Ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, nhấn mạnh: "Mã số không chỉ là công cụ quản lý mà còn là thương hiệu, tài sản và uy tín gắn với chất lượng sầu riêng". Việc cấp mã số mới giảm áp lực sản xuất, thu hoạch và kinh doanh, đồng thời điều phối cửa khẩu hiệu quả, giảm ùn tắc – bài học từ tình trạng tồn đọng sầu riêng Thái Lan tại biên giới Trung Quốc.

Minh bạch mã số vùng trồng

Để duy trì xuất khẩu bền vững, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về xuất khẩu nông sản, quản lý minh bạch thông tin từ mã số vùng trồng, sản lượng, diện tích, đến chuỗi sản xuất – đóng gói – xuất khẩu. Chỉ các lô hàng có thông tin đầy đủ, khớp với hệ thống, mới được thông quan sau kiểm tra tại cửa khẩu. Cục cũng đang soạn thảo thông tư quản lý sầu riêng từ sản xuất đến xuất khẩu và trình công điện Chính phủ với giải pháp tổng thể, phục vụ đàm phán mở rộng thị trường.

Để khắc phục ô nhiễm từ đạm, tồn dư hóa chất và kim loại nặng như cadmium, Cục cũng triển khai 7 mô hình tại Tiền Giang (Cái Bè, Cai Lậy) với 3 giải pháp trọng tâm: sử dụng phân bón sinh học, phân bón cải tạo đất (biochar, vi sinh) và luân canh với cây hấp thụ kim loại. Kết quả sẽ được nhân rộng, kết hợp với chương trình giám sát an toàn thực phẩm và bản đồ phân bố kim loại nặng. Đặc biệt, Cục khuyến cáo hạn chế phân bón chứa Carbendazim cao, yêu cầu công bố hàm lượng trên nhãn mác và kiểm soát 100% lô phân bón nhập khẩu, với doanh nghiệp và sở nông nghiệp địa phương giám sát chất lượng.

Về vàng O và Ethofumesate – chất cấm, Cục đã phối hợp với công an xử lý vi phạm, yêu cầu vệ sinh cơ sở đóng gói, và đề xuất 23 phòng thí nghiệm kiểm nghiệm Carbendazim (12 đã công nhận) và 13 phòng kiểm nghiệm Ethofumesate (8 đã công nhận). Hệ thống này, phối hợp với Cục Chất lượng, tăng cường kiểm tra xuyên suốt chuỗi sản xuất, đảm bảo tỷ lệ sai khác kết quả kiểm tra trong ngưỡng chấp nhận được.

Đồng hành với doanh nghiệp, nâng cao nhận thức cho nông dân

Ô nhiễm sầu riêng xuất phát từ tồn dư Carbendazim trong đất, pH đất thấp và lạm dụng phân bón vượt ngưỡng tại vùng trồng mới. Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã khảo sát tại Tây Nam Bộ, xác định nguyên nhân và phối hợp với Viện Thổ nhưỡng Nông hóa xây dựng quy trình canh tác an toàn. Giải pháp bao gồm bón phân cân đối, áp dụng thực hành nông nghiệp tốt và tránh sử dụng Ethofumesate. Lô hàng không đạt chuẩn, thường quay đầu do vi phạm hợp đồng hoặc tiêu chuẩn nhập khẩu, được xử lý theo quy định kiểm dịch thực vật.

Cục cũng đang đẩy mạnh tập huấn, tuyên truyền cho nông dân, hướng dẫn tuân thủ quy trình canh tác, bón phân hợp lý và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách. Tiêu chuẩn canh tác và kiểm soát an toàn thực phẩm được xây dựng, kết hợp với mô hình liên kết nông dân – doanh nghiệp – xuất khẩu để truy xuất nguồn gốc minh bạch. Doanh nghiệp được hỗ trợ kiểm dịch tại vùng trồng và cơ sở đóng gói, với nhân lực bố trí tại cửa khẩu để rút ngắn thủ tục.

Cục cũng kiểm tra đột xuất vật tư nông nghiệp, giám sát chặt chẽ hoạt động cấm và xây dựng kế hoạch chống hàng giả, hàng kém chất lượng. Những biện pháp này không chỉ bảo vệ thị trường mà còn nâng cao uy tín sầu riêng Việt Nam.

Việc cấp 960 mã số là động lực lớn cho sầu riêng Việt Nam, giảm điểm nghẽn xuất khẩu và củng cố vị thế "vua của các loại trái cây". Với hệ thống quản lý chặt chẽ, hỗ trợ doanh nghiệp, và cam kết chất lượng, ngành sầu riêng hứa hẹn phát triển bền vững, đưa nông sản Việt Nam vươn xa trên thị trường quốc tế. Chương trình giám sát kim loại nặng và quy hoạch vùng trồng bền vững, Việt Nam hướng tới đa dạng hóa thị trường (EU, Nhật Bản, Hàn Quốc), đặt mục tiêu 5 tỷ USD vào năm 2030.

Đỗ Hương