Bài 2: Ngành hải quan nỗ lực tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động

Thực hiện chủ trương của Đảng và Chính phủ về cải cách hành chính, tinh gọn bộ máy nhà nước theo hướng hiệu lực, hiệu quả, Bộ Tài chính đã triển khai quyết liệt công tác sắp xếp tổ chức, tại nhiều lĩnh vực, trong đó có các lĩnh vực trọng yếu như ngành hải quan.

Ông Trần Đức Hùng, Phó Cục trưởng Cục Hải quan (Bộ Tài chính) đã có cuộc trao đổi với Báo điện tử Chính phủ về những nỗ lực khắc phục khó khăn của ngành hải quan để bảo đảm thực hiện quyết liệt chủ trương về tinh gọn, sắp xếp bộ máy đi đôi với triển khai các kết quả nhiệm vụ được Chính phủ giao.

Bộ máy "tinh gọn" quyết liệt, giảm 53,77% đầu mối sau tái cơ cấu

Xin ông cho biết, quá trình tinh gọn, sắp xếp bộ máy đã phát sinh những vướng mắc nào và lãnh đạo Cục Hải quan đã làm gì để đơn vị khắc phục khó khăn, sắp xếp bộ máy hiệu lực hiệu quả, đồng thời thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao?

Phó Cục trưởng Trần Đức Hùng: Thực hiện chủ trương của Đảng, Chính phủ về sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, thời gian qua Cục Hải quan đã bám sát định hướng, chủ trương, chỉ đạo của Chính phủ và Bộ Tài chính, khẩn trương triển khai với quyết tâm cao.

Ngày 26/2/2025, Bộ Tài chính ban hành Quyết định số 382/QĐ-BTC quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cục Hải quan trực thuộc Bộ Tài chính. Theo thẩm quyền, Cục trưởng Cục Hải quan đã ban hành 22 Quyết định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các đơn vị thuộc Cục Hải quan.

Sau khi sắp xếp, tổ chức lại Tổng cục Hải quan thành Cục Hải quan giảm khoảng 485/902 đầu mối, tương ứng 53,77%.

Quá trình thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy khó tránh khỏi sự tác động đến tâm lý, tư tưởng của đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là những người đang giữ chức vụ lãnh đạo. Cục Hải quan đã thực hiện tốt công tác tuyên truyền, quán triệt để cán bộ, công chức, người lao động thuộc các đơn vị hiểu và chia sẻ, ủng hộ chủ trương của Đảng, Nhà nước về về sắp xếp tổ chức bộ máy.

Kết quả sắp xếp tổ chức bộ máy của Cục Hải quan thời gian qua đã đáp ứng được mục tiêu, định hướng của Chính phủ, của Bộ Tài chính là kết thúc mô hình Tổng cục và tinh gọn đầu mối bên trong. Với sự quyết tâm, đồng lòng, khẩn trương của toàn Ngành, chỉ sau 15 ngày Quyết định số 382/QĐ-BTC có hiệu lực (từ 01/3/2025 đến 0 giờ ngày 15/3/2025) toàn bộ công tác sắp xếp, tổ chức bộ máy, nhân sự các đơn vị bên trong Cục Hải quan đã hoàn thành việc chuyển đổi sang mô hình tổ chức bộ máy mới. Hệ thống thông quan hải quan theo mô hình tổ chức bộ máy mới đã hoạt động ổn định, thông suốt, không gây gián đoạn, ảnh hưởng đến hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh của người dân và DN.

Giải bài toán ‘nhân sự giảm, công việc tăng’

Trong thời gian tới, với vai trò lãnh đạo ngành Hải quan, ông có các giải pháp gì để tiếp tục phát huy tốt các kết quả, khắc phục khó khăn triển khai tốt các nhiệm vụ được giao?

Phó Cục trưởng Trần Đức Hùng: Để tiếp tục phát huy tốt các kết quả, khắc phục khó khăn trong triển khai các nhiệm vụ được giao, ngành Hải quan sẽ đưa ra các giải pháp đánh giá trên hiệu quả công việc, việc sắp xếp lại nhân sự, tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ hải quan.

Một là, chú trọng công tác đánh giá cán bộ thực chất, trên cơ sở định lượng sản phẩm công việc cụ thể để từ đó, tinh giản biên chế đối với các trường hợp không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, thiếu tinh thần trách nhiệm; Tiếp tục rà soát, cập nhật các sổ tay nghiệp vụ làm cẩm nang giúp đội ngũ công chức sau khi tái sắp xếp...

Hai là, tiếp tục thực hiện đầy đủ, kịp thời chế độ, chính sách đối với công chức, viên chức, người lao động bị ảnh hưởng do sắp xếp lại tổ chức, bộ máy; bố trí, sắp xếp lại cán bộ có phẩm chất, năng lực, phù hợp với vị trí việc làm, bảo đảm đúng người, đúng việc, giảm số lượng, nâng cao chất lượng, hợp lý về cơ cấu, chú ý quan tâm bố trí sử dụng đối với cán bộ có năng lực nổi trội...

Ba là, đổi mới nội dung và phương pháp đào tạo, tập trung đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ hải quan, kiểm tra sau thông quan, chống gian lận thương mại đồng thời tăng cường các khóa đào tạo về công nghệ số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản lý hải quan..

Mạnh tay cắt giảm thủ tục, tạo thuận lợi thương mại

Việc cải tiến quy trình, thủ tục của ngành Hải quan đã giúp nâng cao hiệu quả kiểm tra hàng hóa như thế nào trong lĩnh vực hải quan, thưa ông?

Phó Cục trưởng Trần Đức Hùng: Thời gian vừa qua, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài chính, ngành Hải quan đã triển khai nhiều giải pháp cải cách hiện đại hóa, đơn giản hóa thủ tục hành chính (TTHC) để tạo thuận lợi thương mại đồng thời đảm bảo kiểm soát chặt chẽ, đúng quy định pháp luật, góp phần cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh của Việt Nam.

Một là, Cục Hải quan cải cách thể chế, xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật hải quan thống nhất, đồng bộ, khả thi, công khai, minh bạch, chặt chẽ, góp phần nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát hải quan.

Hai là, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và cung cấp dịch vụ công trực tuyến; nâng cao hiệu quả áp dụng quản lý rủi ro để nâng cao hiệu suất, hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý nhà nước về hải quan theo hướng tập trung, tích hợp thông minh với nền tảng số, phù hợp với kiến trúc Chính phủ điện tử, Chính phủ số... Bên cạnh đó, ngành hải quan cũng chủ động nghiên cứu và đề xuất triển khai các đề án như: Mô hình cửa khẩu thông minh tại Lạng Sơn; mô hình cửa khẩu số cho các cửa khẩu đường bộ; mô hình thí điểm kết nối chia sẻ thông tin cặp cảng biển Việt Nam - Hoa Kỳ...

Ba là, nâng cao hiệu quả hoạt động của Cơ chế một cửa quốc gia, Cơ chế một cửa ASEAN, từng bước triển khai chuyển đổi số của Hệ thống này để tiến tới tích hợp dữ liệu với Hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan để tối ưu hóa hoạt động của các Hệ thống này...

Bốn là, hải quan tích cực tham mưu Bộ Tài chính, Chính phủ triển khai các nhiệm vụ cải cách hoạt động kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 38/QĐ-TTg ngày 12/1/2021. Kết quả cải cách hiện đại hóa của ngành hải quan trong thời gian qua được cộng đồng DN, người dân và Chính phủ ghi nhận và đánh giá cao.

Phối hợp liên ngành - giảm thủ tục, tăng hiệu quả

Xin ông cho biết, thời gian tới, ngành hải quan có giải pháp nào để vẫn bảo đảm nhiệm vụ được giao, đi đôi với việc cắt giảm TTHC theo chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Chính phủ, Bộ Tài chính nhằm tạo thuận lợi cho DN?

Phó Cục trưởng Trần Đức Hùng: Để thực hiện nhiệm vụ thu ngân sách trong bối cảnh nền kinh tế gặp nhiều khó khăn, ngay từ đầu năm 2025, ngành hải quan đã triển khai thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp tích cực, hiệu quả. Kết quả đạt được như sau: Lũy kế từ ngày 1/1/2025 đến ngày 31/3/2025, số thu NSNN từ hoạt động xuất nhập khẩu đạt 98.495 tỷ đồng, bằng 24% dự toán được giao, bằng 21% chỉ tiêu phấn đấu, tăng 9,8% so với cùng kỳ năm 2024.

Về kết quả thu hồi nợ thuế, Cục Hải quan tập trung rà soát, nắm chắc tình hình nợ thuế; quyết liệt xử lý, cưỡng chế, thu hồi nợ thuế.

Nợ thuế đến ngày 31/3/2025 là: 5.525,97 tỷ đồng, giảm 123,84 tỷ đồng so với thời điểm 31/12/2024 (tương đương với 2,19%). Số nợ đã thu hồi và xử lý tính đến 31/3/2025 đạt 18,1 tỷ đồng.

Đáng chú ý, thực hiện Quyết định số 01/2025/QĐ-TTg ngày 3/1/2025 của Thủ tướng Chính phủ về việc thu thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với hàng hóa nhập khẩu trị giá thấp gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh, lũy kế từ 18/2 đến 28/3/2025 số thu thuế GTGT hàng hóa chuyển phát nhanh tờ khai trị giá nhỏ, tổng cộng: 249,88 tỷ đồng.

Về kết quả công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, trong Quý I/2025 (tính từ 16/12/2024 đến 15/3/2025), ngành hải quan đã chủ trì phát hiện, phối hợp bắt giữ và xử lý: 3.876 vụ việc vi phạm pháp luật Hải quan, trị giá hàng hóa vi phạm ước tính 8.464,6 tỷ đồng... Số thu ngân sách nhà nước từ xử phạt vi phạm đạt: 281,3 tỷ đồng; tăng: 980 vụ (tăng 28,4%)...

Trong bối cảnh nguồn lực có hạn, chúng tôi xác định được tầm quan trọng của việc phối hợp. Cụ thể, để tăng cường thông suốt dòng tiền, ngành hải quan đã nâng cấp mở rộng hình thức thanh toán nộp thuế điện tử 24/7, triển khai Chương trình DN nhờ thu (uỷ quyền trích nợ) giúp rút ngắn thời gian xử lý so với nộp thuế điện tử 24/7, tạo thuận lợi cho hoạt động XNK của DN. Đến nay, đã có 49 ngân hàng thực hiện ký kết thoả thuận hợp tác phối hợp thu với cơ quan hải quan, trong đó có 44/49 ngân hàng đã triển khai thu 24/7, 8/44 ngân hàng đã triển khai công tác nhờ thu.

Để tiếp tục thực hiện yêu cầu mới về cải cách TTHC theo tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư và Nghị quyết số 66/NQ-CP ngày 26/3/2025 của Chính phủ về chương trình cắt giảm, đơn giản hóa TTHC liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh năm 2025 và 2026, yêu cầu đặt ra đối với các Bộ ngành trong năm 2025 cần đạt chỉ tiêu giảm ít nhất 30% thời gian xử lý TTHC, giảm ít nhất 30% chi phí thực hiện TTHC, bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết, Cục Hải quan đã khẩn trương, tích cực chỉ đạo các đơn vị rà soát danh mục TTHC thuộc phạm vi quản lý theo hướng: trường hợp xác định TTHC không còn cần thiết, đề xuất bãi bỏ hoặc có thể gộp vào TTHC khác, thay thế bằng biện pháp quản lý nhà nước khác; trường hợp xác định TTHC là cần thiết (tiếp tục duy trì): đề xuất các phương án cắt giảm, đơn giản hoá (ví dụ: cắt giảm các bước trong trình tự thực hiện; thay thế cách thức thực hiện TTHC từ thủ công sang điện tử; đơn giản hóa thành phần hồ sơ không cần thiết...)...

Theo kết quả rà soát sơ bộ ban đầu, cơ quan hải quan dự kiến bãi bỏ 32 TTHC, đơn giản hóa 92 TTHC (đạt tỷ lệ 55,1%), vượt chỉ tiêu theo yêu cầu. Về việc triển khai hệ thống khai hải quan từ xa. Hệ thống hệ thống khai hải quan từ xa được xây dựng để đáp ứng yêu cầu thực hiện khai hải quan từ xa với mẫu tờ khai VNACCS đáp ứng yêu cầu xử lý một số khâu nghiệp vụ trong thông quan trong trường hợp hệ thống VNACCS/VCIS gặp sự cố bị gián đoạn. Sau một thời gian khẩn trương thực hiện, ngày 26/3/2025, chúng tôi đã thông báo đến toàn thể Các đơn vị thuộc và trực thuộc về việc triển khai hệ thống này trên phạm vi toàn quốc tại địa chỉ: https://tqdtv6.customs.gov.vn.

Huy Thắng