Quốc hội khóa XV khẳng định dấu ấn đổi mới, đại biểu kiến nghị hoàn thiện lập pháp và tăng hiệu quả giám sát

Sáng 4/12, trong phiên thảo luận toàn thể tại Hội trường, Quốc hội cho ý kiến về các Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Chủ tịch nước, Chính phủ; Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Quốc hội; các Báo cáo công tác nhiệm kỳ của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước cùng Báo cáo công tác nhiệm kỳ của Tòa án nhân dân tối cao và Viện kiểm sát nhân dân tối cao. Phiên họp được phát thanh, truyền hình trực tiếp để cử tri và Nhân dân cả nước theo dõi.

Bản lĩnh trong bối cảnh đặc biệt, hoàn thành khối lượng công việc rất lớn

Góp ý vào Dự thảo Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Quốc hội, các đại biểu Quốc hội khẳng định dự thảo đã phản ánh đầy đủ, toàn diện và sâu sắc hoạt động của Quốc hội trong một nhiệm kỳ có tính chất đặc biệt.

Đại biểu Dương Khắc Mai, Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng nêu rõ: nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV diễn ra trong bối cảnh nhiều biến động lớn - đại dịch COVID-19, kinh tế thế giới suy giảm, yêu cầu phục hồi kinh tế nhanh, cải cách thể chế mạnh mẽ, sắp xếp tổ chức bộ máy và đẩy mạnh chuyển đổi số. Trong bối cảnh đó, Quốc hội đã hoàn thành khối lượng công việc rất lớn, với yêu cầu cao về chất lượng và tiến độ. Những nội dung này được dự thảo Báo cáo đánh giá một cách đầy đủ và toàn diện.

Đại biểu Dương Khắc Mai đặc biệt đánh giá cao những dấu ấn nổi bật của nhiệm kỳ, bao gồm: Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, tạo nền tảng hiến định cho nhiều cải cách lớn. Hoạt động lập pháp có khối lượng lớn, góp phần kịp thời tháo gỡ điểm nghẽn thể chế. Đổi mới hoạt động giám sát tối cao, nâng cao hiệu lực và hiệu quả. Quyết định nhiều chính sách quan trọng về kinh tế – xã hội, ngân sách, đầu tư công, phục hồi và phát triển sau đại dịch. Tổ chức kỳ họp linh hoạt, ứng dụng mạnh mẽ chuyển đổi số; mở rộng hoạt động đối ngoại, nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế. 

Đồng quan điểm, đại biểu Trần Hoàng Ngân, Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh, nhấn mạnh Quốc hội khóa XV đã hoàn thành tốt chức năng lập hiến, lập pháp, giám sát và quyết định vấn đề quan trọng của đất nước trong bối cảnh nhiều thách thức.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân đặc biệt đánh giá cao sự linh hoạt, thích ứng của Quốc hội trong đại dịch COVID-19: chuyển từ họp trực tiếp sang trực tuyến, kết hợp cả hai hình thức và thúc đẩy Quốc hội điện tử, Quốc hội số một cách nhanh chóng và hiệu quả. "Quốc hội khóa XV là Quốc hội năng động, linh hoạt, thích ứng với yêu cầu của Đảng và Nhà nước trong bối cảnh mới", đại biểu khẳng định.

Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật: Từ quản lý sang tạo động lực phát triển

Tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Thị Thủy, Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên, tập trung nêu ra 4 thành tựu nổi bật trong đổi mới tư duy lập pháp của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV.

Thứ nhất: Đổi mới cách tiếp cận xây dựng luật. Theo đại biểu, ngay sau phát biểu chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại phiên Khai mạc Kỳ họp thứ 8 về yêu cầu đổi mới mạnh mẽ tư duy xây dựng pháp luật, Chủ tịch Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo sát sao để triển khai hiệu quả. Pháp luật không còn là "điểm nghẽn của điểm nghẽn", mà phải trở thành "lợi thế cạnh tranh".

Các đạo luật ban hành thời gian qua chủ yếu quy định khung và nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội; còn các nội dung cụ thể, thường xuyên biến động được giao cho Chính phủ quy định, giúp chính sách linh hoạt, phù hợp thực tiễn.

Thứ hai: Giảm thời gian và giảm thủ tục trong xây dựng luật. Thay vì cần 2 kỳ họp như trước, hiện nay luật được thông qua ngay tại 1 kỳ họp theo quy định mới của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Trước đây, hồ sơ trình vào Chương trình xây dựng luật cần 5 tài liệu và quy trình thẩm tra phức tạp; nay chỉ cần 1 tài liệu duy nhất là Tờ trình, đồng thời bỏ thủ tục thẩm tra bước đầu. Bộ Tư pháp tính toán, cải cách này giúp rút ngắn khoảng 10–12 tháng cho mỗi đạo luật.

Thứ ba: Đổi vai trong soạn thảo luật. Một số luật trước đây do cơ quan thẩm tra chủ trì soạn thảo nay được giao cho cơ quan trình chịu trách nhiệm chính, giúp rõ vai trò, rõ trách nhiệm, tăng tính chủ động.

Thứ tư: Đổi mới tư duy tháo gỡ điểm nghẽn pháp luật. Các cơ quan Quốc hội đã tích cực rà soát, gỡ bỏ quy định không còn phù hợp; bảo đảm pháp luật không chỉ là công cụ quản lý, mà còn là động lực thúc đẩy phát triển.

Tiếp tục hoàn thiện chất lượng lập pháp và nâng cao hiệu quả giám sát

Góp ý về giải pháp nâng cao chất lượng lập pháp trong giai đoạn tới, đại biểu Dương Khắc Mai cho rằng trọng tâm không chỉ là ban hành thêm nhiều đạo luật mà cần chuyển mạnh sang yêu cầu ổn định pháp luật, tăng tính dự báo, bảo đảm khả thi và chi phí tuân thủ hợp lý. Đại biểu đề nghị Báo cáo nhấn mạnh yêu cầu hạn chế tối đa tình trạng "luật vừa ban hành đã phải sửa đổi"; đồng thời tăng cường giám sát từ sớm đối với chất lượng chính sách ngay trong khâu xây dựng luật.

Theo đại biểu Dương Khắc Mai, với việc các đạo luật hiện nay chủ yếu quy định khung, những vấn đề cụ thể thuộc thẩm quyền Chính phủ sẽ được thể hiện trong các Nghị định. Do đó, đối với các chính sách có phạm vi tác động rộng, đại biểu đề nghị Chính phủ cần tổ chức lấy ý kiến rộng rãi trước khi ban hành Nghị định, bảo đảm tính minh bạch và đồng thuận xã hội.

Về hoạt động giám sát, đại biểu kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo đổi mới mạnh mẽ việc giám sát sát sao tiến độ và chất lượng ban hành văn bản quy định chi tiết của Chính phủ và các bộ, ngành. Điều này nhằm đảm bảo tinh thần lập pháp và ý chí lập pháp của Quốc hội được thể hiện trọn vẹn trong Nghị định và Thông tư - khâu tác động trực tiếp đến người dân và doanh nghiệp.

Đại biểu Dương Khắc Mai đồng tình với đánh giá trong Dự thảo Báo cáo về những đổi mới quan trọng trong nội dung và phương thức giám sát của nhiệm kỳ. Tuy vậy, theo đại biểu, vấn đề có ý nghĩa quyết định trong thời gian tới là phải hoàn thiện cơ chế theo dõi, đôn đốc và tái giám sát đối với việc thực hiện các kết luận, kiến nghị sau giám sát. "Nếu khâu sau giám sát chưa được thực hiện đồng bộ, chặt chẽ thì hiệu lực thực tế của giám sát tối cao vẫn sẽ bị hạn chế", đại biểu nêu rõ và đề nghị Báo cáo cần nhấn mạnh đây là trọng tâm cải tiến trong nhiệm kỳ tiếp theo.

Ngoài ra, một nội dung được đại biểu quan tâm là những khó khăn đặc thù đối với đại biểu Quốc hội kiêm nhiệm. Thực tiễn cho thấy, đại biểu kiêm nhiệm vừa phải thực hiện nhiệm vụ chuyên môn tại cơ quan công tác, vừa đảm nhiệm khối lượng lớn công việc của đại biểu Quốc hội - từ nghiên cứu hồ sơ luật, tham gia thảo luận, giám sát đến tiếp công dân, xử lý kiến nghị cử tri. Khối lượng công việc ngày càng tăng, yêu cầu chất lượng ngày càng cao.

Do đó, các ý kiến đề nghị Dự thảo Báo cáo cần đánh giá rõ hơn thực trạng này, làm cơ sở cho việc kiến nghị tăng cường điều kiện bảo đảm cho hoạt động của đại biểu kiêm nhiệm trong thời gian tới, giúp đại biểu hoàn thành tốt vai trò đại diện Nhân dân.

Nhật Nam