Quốc hội bàn về Chương trình MTQG chăm sóc sức khỏe giai đoạn mới: Đặt phòng bệnh lên trước

Sáng 2/12, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 - 2035.

Đặt phòng bệnh làm trục xương sống của an ninh sức khỏe quốc gia

Tại phiên thảo luận, đại biểu Phạm Trọng Nhân (TPHCM) nhấn mạnh, điều người dân mong đợi không chỉ là một chương trình mới mà là một tư duy đúng hơn về sức khỏe, tư duy giúp người Việt không chỉ sống thọ mà sống thọ khỏe mạnh, có chất lượng và có ích.

Theo ông, muốn miễn viện phí phải giảm được bệnh; muốn giảm bệnh phải giảm các yếu tố nguy cơ và để làm được điều đó, thể chế phải đủ mạnh, quản lý đủ nghiêm và trách nhiệm phải được phân giao từ gốc. Vì vậy, chương trình mục tiêu quốc gia không chỉ là một chương trình tài chính, kỹ thuật mà là một cuộc cải cách về tư duy bảo vệ sức khỏe nhân dân.

Đại biểu nêu thực trạng Việt Nam đang bước vào giai đoạn “gánh nặng kép” khi bệnh không lây nhiễm chiếm gần 80% tổng số tử vong, hơn 40% tử vong xảy ra trước tuổi 70 – trong độ tuổi lao động. 

Cùng với đó, các yếu tố nguy cơ gia tăng nhanh như thói quen ăn mặn hơn, tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến tăng mạnh, thuốc lá và thuốc lá điện tử lan rộng trong giới trẻ, mức uống rượu bia thuộc nhóm cao hàng đầu châu Á, môi trường sống tiềm ẩn nhiều rủi ro và thiếu không gian vận động.

"Luật pháp hiện hành đã quy định khá đầy đủ nhưng vẫn chưa trở thành hành vi sống an toàn và dẫn đến ngành y tế, đặc biệt là tuyến cuối vẫn phải gánh thay cho những lĩnh vực lẽ ra phải chịu trách nhiệm ngay từ đầu", đại biểu Phạm Trọng Nhân nói.

Dẫn những bài học quốc tế, đại biểu đề xuất một số nhóm giải pháp như: Đặt phòng bệnh làm trục xương sống của an ninh sức khỏe quốc gia, mọi chỉ tiêu và kinh phí phải quy chiếu về mục tiêu giảm bệnh không lây nhiễm.

Đồng thời cần đưa trọn vẹn gói Best Buys của WHO vào nghị quyết, gồm tăng thuế thuốc lá, rượu bia, đồ uống nhiều đường; giảm muối; loại bỏ chất béo chuyển hóa; kiểm soát thực phẩm bẩn; dán nhãn dinh dưỡng rõ ràng.

Cùng với đó, xây dựng bộ chỉ số sức khỏe và lối sống quốc gia công bố hằng năm, quản lý bằng tỉ lệ hút thuốc, mức tiêu thụ muối – đường, tỉ lệ vận động, kiểm soát huyết áp và tuổi thọ khỏe mạnh theo từng địa phương.

Đột phá vào y tế cơ sở, tăng nguồn lực cho trạm y tế xã quản lý bệnh mạn tính, liên thông hồ sơ sức khỏe điện tử, giảm lạm dụng xét nghiệm kỹ thuật cao. Coi già hóa chủ động là trụ cột chiến lược, mở rộng các mô hình chăm sóc dài hạn, phục hồi chức năng và tạo môi trường làm việc thân thiện sức khỏe cho nhóm 45–70 tuổi.

Theo đại biểu, chương trình chỉ thật sự có ý nghĩa khi chúng ta chuyển từ tư duy chữa bệnh sang tư duy phòng bệnh; từ chi tiêu y tế sang đầu tư cho sức khỏe từ gốc... Nếu làm được, tuổi thọ khỏe mạnh của người Việt mới tăng thực chất, bệnh viện sẽ giảm tải, ngân sách y tế được cân bằng, bền vững và người cao tuổi sẽ sống vui, sống khỏe, sống có ích.

"Mỗi đồng đầu tư cho chương trình hôm nay sẽ trở thành đồng vốn sinh lời lớn nhất cho người dân và cho tương lai của quốc gia”, đại biểu Phạm Trọng Nhân nhấn mạnh.

Hỗ trợ căn cơ cho gia đình trẻ

Góp ý vào chương trình, đại biểu Nguyễn Thị Thu Thủy (Gia Lai) phân tích sâu về các vấn đề dân số trong bối cảnh Việt Nam bước vào già hóa nhanh.

Đại biểu cho biết nhiều nguyên nhân đang ảnh hưởng đến việc lập gia đình, sinh con và tái tạo lực lượng lao động, trong đó có khó khăn kinh tế, thất nghiệp ở người trẻ, ảnh hưởng của mạng xã hội, tâm lý bất ổn khi gia đình đổ vỡ, tác động hậu COVID-19.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Thủy dẫn số liệu đáng chú ý về tình trạng ly hôn khi Việt Nam có hơn 60.000 vụ ly hôn mỗi năm, chiếm khoảng 30% số cặp kết hôn; 70% trong số này là các gia đình trẻ, đặc biệt nhiều trường hợp tan vỡ chỉ sau vài tháng chung sống. 

Việc ly hôn không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý, sinh lý của con cái mà còn là gánh nặng đối với xã hội nếu như những đứa trẻ bị bỏ rơi không được chăm sóc, nuôi dưỡng hoặc giáo dục chu đáo.

Từ đó, đại biểu đề xuất 3 nhóm chính sách cần đưa vào chương trình. Thứ nhất, chính sách hỗ trợ căn cơ cho gia đình trẻ: Việc làm, tư vấn tâm lý tại doanh nghiệp, sân chơi lành mạnh, hỗ trợ gửi trẻ phù hợp thời gian làm việc theo ca, kéo dài và nâng mức hưởng chế độ thai sản đi kèm dịch vụ hỗ trợ sau sinh.

Thứ hai, tư vấn tâm lý định kỳ và chăm sóc thể chất cho trẻ em thuộc gia đình hậu ly hôn, trẻ yếu thế, trẻ mồ côi do COVID-19 hoặc thiên tai, duy trì đến khi trưởng thành.

Thứ ba, bổ sung chính sách hỗ trợ kỹ thuật hỗ trợ sinh sản, coi đây là nhu cầu cấp thiết trong bối cảnh mức sinh giảm, vô sinh thứ phát tăng; đồng thời đầu tư cho các bệnh viện nghiên cứu sâu lĩnh vực này.

Đại biểu Tô Ái Vang (TP. Cần Thơ) đề cập vấn đề sức khỏe nam giới – nhóm có tuổi thọ và thời gian sống khỏe mạnh thấp hơn nữ giới từ 5 đến 7 năm theo số liệu trong nước và quốc tế. Một số nghiên cứu của WHO và Liên Hợp Quốc cho thấy khoảng cách này có xu hướng gia tăng.

Đại biểu Tô Ái Vang chỉ ra 2 nguyên nhân chính, đó là yếu tố sinh học như hiện tượng mất dần nhiễm sắc thể Y ở nam giới khi về già, có thể làm tăng nguy cơ suy tim; yếu tố hành vi – nam giới thường hút thuốc, uống rượu nhiều hơn, ăn uống kém lành mạnh, ít luyện tập, thờ ơ với chăm sóc sức khỏe và có xu hướng kìm nén cảm xúc, dẫn đến suy giảm sức khỏe thể chất và tinh thần.

Đại biểu kiến nghị bổ sung tiêu chí chăm sóc sức khỏe nam giới chuyên biệt giúp giải quyết các thách thức về sức khỏe mang tính chất đặc thù, nâng cao hiệu quả phòng bệnh và chất lượng cuộc sống cho nam giới. Hiện nay ở một số quốc gia cụ thể như Austrlia, Anh đã ban hành chiến lược dành riêng cho nam giới về chương trình can thiệp mục tiêu giúp khả năng tiếp cận và thay đổi hành vi của xã hội nói chung và ở nam giới nói riêng.

Thu Giang