Tận dụng quy tắc xuất xứ để nâng sức cạnh tranh cho hàng Việt

Tại Tọa đàm "Tận dụng lợi thế xuất xứ trong CPTPP: Đòn bẩy tăng trưởng xuất khẩu trong bối cảnh chính sách thuế đối ứng" do Tạp chí Công Thương tổ chức sáng 5/11, bà Trịnh Thị Thu Hiền, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), cho biết việc tận dụng ưu đãi Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã ghi nhận bước tiến lớn. Nếu năm 2019 mới có 0,7 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu sử dụng chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) mẫu CPTPP (tương đương 2%), thì đến năm 2024 con số này tăng lên gần 5 tỷ USD, chiếm 8,8%. Đây là tín hiệu tích cực trong bối cảnh nhiều thị trường CPTPP đồng thời là thành viên các FTA khác, khiến doanh nghiệp có nhiều lựa chọn về khuôn khổ ưu đãi thuế quan.

Các thị trường mới như Mexico, Canada hay Peru là "điểm sáng" nổi bật. Tỉ lệ sử dụng C/O cho các mặt hàng xuất khẩu sang  Mexico tăng từ 7% (2019) lên 47% (2024), một số mặt hàng như thủy sản, da giày đạt tỉ lệ lên tới 70-80%. Tại Canada, các nhóm hàng như vali, túi xách, thủ công mỹ nghệ, thủy sản cũng đạt tỉ lệ cấp C/O CPTPP từ 40-80%.

Tuy nhiên, bà Hiền cho biết, mức độ tận dụng CPTPP nhìn chung thấp hơn Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) hay Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Vương quốc Anh và Bắc Ireland (UKVFTA), không phải vì doanh nghiệp không quan tâm, mà bởi sự "chia sẻ" giữa các FTA. Tại Nhật Bản, hàng hóa Việt Nam có thể hưởng ưu đãi từ 4 hiệp định khác nhau, do đó tỉ lệ dùng C/O CPTPP chỉ khoảng 3%, nhưng tổng tỉ lệ hưởng ưu đãi từ tất cả các FTA lên đến 50%.

Là một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam tại CPTPP, Australia ghi nhận mức tăng trưởng mạnh mẽ nhờ ưu đãi thuế quan của Hiệp định. Bà Trần Thị Thanh Mỹ, Phó Tổng Lãnh sự Việt Nam tại Sydney, Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Australia, cho biết kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Australia đã tăng từ 3,5 tỷ USD năm 2019 lên 6,5 tỷ USD năm 2024, tương đương mức tăng 83%.

Dù vậy, để thâm nhập và đứng vững tại Australia, doanh nghiệp phải vượt qua các rào cản kỹ thuật khắt khe như an toàn thực phẩm, kiểm dịch, truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn bao bì và khả năng cạnh tranh mạnh từ các quốc gia như Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia hay Ấn Độ, vốn cũng là thành viên có nhiều FTA với Australia.

Theo bà Mỹ, ngoài việc nâng chuẩn chất lượng, doanh nghiệp cần cải thiện năng lực pháp lý, chủ động nắm bắt quy định thị trường và nâng cao tỷ lệ nội địa hóa nguyên liệu để đáp ứng xuất xứ CPTPP. Đồng thời, các doanh nghiệp nên phối hợp theo ngành hàng để tạo sức mạnh tổng hợp khi thâm nhập thị trường.

Coi quy tắc xuất xứ là cơ hội

Chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ được đánh giá là yếu tố thúc đẩy mạnh mẽ việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu có xu hướng chuyển hướng sang các thị trường FTA nhằm tận dụng ưu đãi thuế quan ổn định, trong đó có Australia và các nước CPTPP.

Theo bà Trần Thị Thanh Mỹ, dù sự bất ổn về thuế quan ảnh hưởng ngắn hạn đến xuất khẩu nhưng về dài hạn, Australia vẫn là thị trường giàu tiềm năng đối với hàng hóa Việt Nam nhờ thu nhập cao, nhu cầu ổn định và lợi thế từ CPTPP. Doanh nghiệp cần chủ động chuẩn bị để tận dụng cơ hội này.

Ở góc độ quản lý nhà nước, bà Trịnh Thị Thu Hiền nhấn mạnh doanh nghiệp cần thay đổi tư duy khi không coi quy tắc xuất xứ là rào cản mà là cơ hội để chuẩn hóa sản xuất theo chuẩn mực quốc tế.

Doanh nghiệp cũng cần đặc biệt chú trọng lưu trữ hồ sơ xuất xứ để phục vụ xác minh khi cơ quan hải quan nước nhập khẩu yêu cầu. Dù đáp ứng xuất xứ nhưng không cung cấp được hồ sơ đầy đủ vẫn có thể mất ưu đãi, bà Hiền cho biết.

Bà Hiền cho biết thêm, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) hiện đang triển khai một loạt giải pháp đồng bộ nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực đáp ứng quy tắc xuất xứ. Trước hết, Cục đang tập trung hoàn thiện Nghị định mới thay thế Nghị định 31/2018/NĐ-CP quy định về xuất xứ hàng hóa xuất khẩu, xuất xứ hàng hóa nhập khẩu, với trọng tâm siết chặt xử lý các hành vi gian lận xuất xứ, tạo môi trường minh bạch và công bằng hơn cho doanh nghiệp. Song song với đó, việc phân cấp thẩm quyền cấp C/O cho địa phương được đẩy mạnh, giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong quá trình xuất khẩu.

Anh Thơ