Tăng cường trợ giúp pháp lý cho đối tượng yếu thế

Vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức

Chia sẻ tại Tọa đàm "Tăng cường nguồn lực cho công tác trợ giúp pháp lý cho đối tượng yếu thế" do Cục Phổ biến giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp) phối hợp với Tạp chí Dân chủ và pháp luật tổ chức mới đây, bà Vũ Thị Hường, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý cho hay, thời gian qua, công tác trợ giúp pháp lý mang lại những kết quả rất tích cực, ngoài số lượng các vụ việc trợ giúp pháp lý được tăng lên thì vai trò của người thực hiện trợ giúp pháp lý đã được ghi nhận ở trong tất cả các văn bản về tố tụng dân sự, hình sự, hành chính.

Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 được thực hiện từ năm 2018 đến nay đã phát huy nhiều kết quả, tuy nhiên, cũng bộc lộ một số điểm cần sửa đổi, bổ sung. Đó là lý do năm 2025, Bộ Tư pháp đã trình Chính phủ đưa Luật Trợ giúp pháp lý vào sửa đổi và đã được Quốc hội đồng ý đưa vào Chương trình xây dựng luật pháp năm 2026.

Từ thực tế hỗ trợ người yếu thế, Thạc sĩ, luật sư Nguyễn Hữu Tiến Anh, Giám đốc điều hành Công ty Luật TNHH Phúc Khánh cho rằng, nguồn lực cho công tác trợ giúp pháp lý hiện nay còn mỏng, nhất là nhân lực tại cơ sở. Nhiều trợ giúp viên pháp lý kiêm nhiệm nhiều việc, chưa được đào tạo chuyên sâu, trong khi nhu cầu của người dân ngày càng tăng.

Điển hình tại một số địa phương như Phú Thọ, trung bình mỗi trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước chỉ có khoảng 10-15 trợ giúp viên, phải xử lý hàng trăm vụ việc mỗi năm. Giai đoạn 2020-2024, tỉnh Phú Thọ đã thực hiện hơn 5.600 vụ trợ giúp pháp lý, trong đó 65% là vụ hình sự.

Không chỉ thiếu người, công tác trợ giúp pháp lý còn gặp hạn chế về kinh phí, cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ. Cơ chế phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, đoàn thể xã hội đôi khi chưa đồng bộ, khiến quá trình tiếp cận và hỗ trợ người yếu thế bị chậm trễ. Thiếu cơ chế phản hồi để người dân đánh giá chất lượng dịch vụ pháp lý.

Mở rộng đối tượng là người khuyết tật đều được hưởng quyền trợ giúp pháp lý

Phó Giám đốc Trung tâm trợ giúp pháp lý Nhà nước Bắc Ninh số 1 Hoàng Trọng Nghĩa cho biết, trong công tác truyền thông trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật, Trung tâm đã thường xuyên thực hiện các hoạt động truyền thông ngoài trụ sở tại các thôn và UBND các xã để người khuyết tật tại địa phương có cơ hội nắm bắt các quy định pháp luật nói chung và Luật Trợ giúp pháp lý nói riêng. 

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn một số khó khăn như: Nhận thức và tâm lý của người khuyết tật có khó khăn về tài chính; về phạm vi thực hiện truyền thông trợ giúp pháp lý; công tác phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng và các cơ quan có liên quan trong quá trình giải quyết vụ việc.

Do đó, ông Hoàng Trọng Nghĩa đề xuất mở rộng đối tượng là người khuyết tật đều được hưởng quyền trợ giúp pháp lý; không quy định về việc có khó khăn về tài chính với nhóm đối tượng này để đảm bảo nhóm người yếu thế được tiếp cận và sử dụng dịch vụ pháp lý miễn phí, bảo vệ tốt nhất các quyền và lợi ích hợp pháp của mình; tăng cường, đẩy mạnh công tác truyền thông về trợ giúp pháp lý đến người khuyết tật và cộng đồng xã hội cũng như các cơ quan tổ chức, cá nhân; nâng cao trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng và các cơ quan, tổ chức có liên quan trong quá trình thực hiện vụ việc cho người khuyết tật…

Để tăng cường nguồn lực cho công tác trợ giúp pháp lý cho đối tượng yếu thế, LS Đào Ngọc Chuyền, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam cho rằng cần mở rộng đối tượng được trợ giúp pháp lý, tháo gỡ quy định chồng chéo về người khuyết tật và nạn nhân mua bán người; hoàn thiện quy định về phối hợp thực hiện trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng, bao gồm việc giải thích quyền trợ giúp pháp lý cho người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố; tiếp tục hoàn thiện chính sách trợ giúp pháp lý trong các chương trình mục tiêu quốc gia.

Bên cạnh đó, căn cứ nhu cầu trợ giúp pháp lý, mỗi tỉnh cần xác định rõ số lượng người thực hiện trợ giúp pháp lý, nhất là trợ giúp viên pháp lý; xây dựng quy hoạch, tuyển dụng viên chức để tạo nguồn bổ nhiệm trợ giúp viên pháp lý; tăng cường số lượng và năng lực cho đội ngũ người thực hiện trợ giúp pháp lý, nhất là trợ giúp viên pháp lý;

Đồng thời cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng tranh tụng (hình sự, dân sự, hành chính) cho trợ giúp viên pháp lý và người thực hiện trợ giúp pháp lý. Trợ giúp viên pháp lý bắt buộc tham gia tối thiểu 8 giờ bồi dưỡng chuyên môn mỗi năm.

Khuyến khích các nguồn lực xã hội tham gia vào hoạt động trợ giúp pháp lý, nhất là đội ngũ luật sư có kinh nghiệm tham gia tố tụng; tổ chức các hội nghị tập huấn kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin giám sát, thẩm định, đánh giá chất lượng, hiệu quả trong trợ giúp pháp lý; hỗ trợ địa phương nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ cơ sở về các phương thức tiếp cận thông tin pháp luật hiệu quả qua internet, VNeID và các ứng dụng công nghệ thông tin khác…

Diệu Anh