Công tác trợ giúp pháp lý ngày càng thực chất, hiệu quả

Có 22 văn bản quy phạm pháp luật về TGPL

Theo Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp), tính đến nay, có 22 văn bản quy phạm pháp luật về TGPL gồm 01 Luật, 01 Nghị định, 15 Thông tư và 05 Thông tư liên tịch. Các văn bản này tạo cơ sở pháp lý thống nhất, đồng bộ cho hoạt động TGPL trên toàn quốc.

Cùng với đó, nhiều văn bản quy phạm pháp luật có quy định về hoăc có liên quan đến TGPL được ban hành như: Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam, Luật Trẻ em, Luật Người khuyết tật, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật phòng, chống mua bán người, Nghị định 121/2025/NĐ-CP ngày 11/6/2025 quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp...

Bên cạnh đó, chính sách TGPL đã được đưa vào các Chương trình mục tiêu quốc gia và được triển khai đồng bộ cùng các chính sách về an sinh xã hội như: Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025; Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025; Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025; Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá giai đoạn 2025-2035; Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống ma túy đến năm 2030; Chương trình phòng, chống mua bán người giai đoạn 2021-2025 và định hướng đến năm 2030…

Các văn bản quy phạm pháp luật và các chương trình này đã góp phần hiện thực hóa các chủ trương chính sách của Đảng, cụ thể hóa quy định của Hiến pháp 2013 và nội luật hóa các cam kết quốc tế về bảo đảm quyền con người, quyền công dân, quyền tiếp cận công lý, nhất là nhóm người dễ bị tổn thương trong xã hội.

Hệ thống các tổ chức thực hiện TGPL được kiện toàn

Trên cơ sở quy định của Luật TGPL, hệ thống các tổ chức thực hiện TGPL được kiện toàn, bao gồm các Trung tâm TGPL và các tổ chức tham gia TGPL. Tính đến ngày 31/12/2024, cả nước có 63 Trung tâm TGPL Nhà nước và 97 chi nhánh trực thuộc Trung tâm. Sau sáp nhập, đến nay có 53 Trung tâm TGPL nhà nước và 83 Chi nhánh.

Tính đến 31/12/2024, số lượng người thực hiện TGPL khoảng 1.440 người, trong đó 712 trợ giúp viên pháp lý, 706 luật sư và 22 cộng tác viên ký hợp đồng với Trung tâm; 463 luật sư, tư vấn viên của các tổ chức đăng ký tham gia. Số lượng trợ giúp viên pháp lý có sự tăng dần từ 630 người năm 2017 lên 712 người năm 2024.

Chất lượng nguồn nhân lực thực hiện TGPL cũng được quan tâm chú trọng. Tiêu chuẩn của người thực hiện TGPL đã có sự thay đổi so với quy định của Luật TGPL năm 2006. Việc quy định tiêu chuẩn, điều kiện cụ thể đối với tổ chức tham gia TGPL, người thực hiện TGPL đã thể hiện cam kết của Nhà nước trong việc cung cấp dịch vụ TGPL có chất lượng cho người thuộc diện được TGPL.

Thêm vào đó, hằng năm, Bộ, ngành và địa phương tổ chức nhiều lớp tập huấn cho đội ngũ người thực hiện TGPL. Ở Trung ương, mỗi năm tổ chức trên 10 lớp, quy mô 40–60 học viên/lớp. Ở địa phương, trung bình mỗi tỉnh tổ chức khoảng 4 lớp/năm bằng ngân sách Trung ương hỗ trợ và nguồn lực địa phương.

Nội dung tập huấn tập trung vào cập nhật kiến thức pháp luật, nâng cao kỹ năng nghiệp vụ, kỹ năng mềm và ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong quản lý và cung cấp dịch vụ TGPL. Việc này giúp đội ngũ người thực hiện TGPL từng bước nâng cao năng lực chuyên môn, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người dân.

Số lượng vụ việc TGPL tham gia tố tụng tăng

Những năm qua, số lượng và chất lượng vụ việc TGPL được kiểm soát chặt chẽ, từng bước bảo đảm sự hài lòng của người dân đối với chất lượng dịch vụ pháp lý do các tổ chức TGPL thực hiện; góp phần giúp người nghèo, người có công với cách mạng và các nhóm người "dễ bị tổn thương" tiếp cận công lý, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Giai đoạn 2018-2024 (sau khi Luật 2017 có hiệu lực), có 234.569 vụ việc TGPL đã được thực hiện, trong đó có 139.232 vụ việc tham gia tố tụng, chiếm 59,4%; 93.266 vụ việc tư vấn pháp luật; 2.071 vụ việc đại diện ngoài tố tụng.

Như vậy, đã có sự chuyển biến rõ rệt trong việc tập trung vào vụ việc tham gia tố tụng. Trong số các vụ việc tham gia tố tụng, có 43.938 vụ việc được đánh giá thành công (chiếm 31,6% tổng số vụ việc tố tụng), trợ giúp viên pháp lý thực hiện 37.999 vụ việc, chiếm 86% tổng số vụ việc thành công.

Số lượng vụ việc TGPL tham gia tố tụng tăng đã góp phần khẳng định vị trí, vai trò của TGPL trong công tác tư pháp nói chung và vai trò của trợ giúp viên pháp lý trong hoạt động tố tụng nói riêng…

Bích Phương