THẾ GIỚI 2025: Kinh tế được số hóa chưa từng thấy (BÀI 3)

Ba trụ cột nổi bật nhất của bức tranh này là: Sự tái cấu trúc thị trường tài sản số, vai trò trung tâm của trí tuệ nhân tạo (AI) và cuộc đua xây dựng khung quản trị công nghệ ở tầm quốc gia và toàn cầu.

Tài sản số: Từ "vùng xám" pháp lý tới bài toán niềm tin

Thị trường tiền kỹ thuật số năm 2025 chứng kiến cả đỉnh cao lẫn thách thức. Việc Bitcoin có thời điểm vượt mốc 120.000 USD, đưa tổng vốn hóa thị trường tiền số toàn cầu lần đầu vượt 4.000 tỷ USD, phản ánh sự dịch chuyển rõ nét của dòng vốn tổ chức và kỳ vọng vào một môi trường pháp lý minh bạch hơn. Quan trọng hơn, năm 2025 được xem là năm "bản lề" khi tiền kỹ thuật số dần thoát khỏi trạng thái ngoài lề để bước vào giai đoạn được công nhận và quản lý có điều kiện

Chính sách của các nền kinh tế lớn đóng vai trò quyết định. Tại Mỹ, việc ban hành Đạo luật GENIUS về stablecoin cùng các dự luật liên quan đến tài sản số đã phát đi tín hiệu thân thiện với thị trường, tạo khuôn khổ pháp lý liên bang đầu tiên cho lĩnh vực này. Tại châu Á, bức tranh thể hiện sự phân hóa rõ nét: Trung Quốc đại lục tiếp tục duy trì lệnh cấm nghiêm ngặt, trong khi Hong Kong (Trung Quốc), Hàn Quốc và Nhật Bản nổi lên như những trung tâm thử nghiệm chính sách và đổi mới có kiểm soát. Châu Âu tập trung vào thực thi Đạo luật MiCA và DORA, đặt chuẩn mực thống nhất về minh bạch, an toàn và khả năng chống chịu rủi ro công nghệ.

Song song với sự "cởi trói" chính sách là sự gia tăng đáng lo ngại của tội phạm tài sản số. Thiệt hại do tấn công và lừa đảo trong năm 2025 ước tính lên tới 2,54 tỷ USD, với các vụ việc mang tính xuyên biên giới, tốc độ cao và ngày càng tinh vi. Các cảnh báo của Ủy ban Ổn định tài chính (FSB) cho thấy khoảng cách giữa tốc độ vận hành của dòng tiền số và năng lực quản trị quốc gia vẫn là "điểm nghẽn" lớn nhất. Trong bối cảnh đó, bài toán cốt lõi không còn là mở hay đóng thị trường, mà là xây dựng niềm tin dựa trên luật pháp và công nghệ.

Trí tuệ nhân tạo: "Huyết mạch" của nền kinh tế số

Nếu tiền kỹ thuật số là phép thử về niềm tin, thì AI chính là "huyết mạch" nuôi dưỡng nền kinh tế số toàn cầu năm 2025. Công nghệ này đã thực sự rời khỏi "tháp ngà" nghiên cứu để thẩm thấu vào mọi tầng nấc của đời sống kinh tế – xã hội. Điểm ngoặt lớn nhất là sự sụt giảm mạnh về chi phí: Chi phí suy luận giảm tới hàng trăm lần so với năm 2022, phần cứng AI ngày càng rẻ hơn, trong khi hiệu năng tiếp tục tăng nhanh. Điều này biến AI từ công cụ xa xỉ thành tiện ích đại chúng, mở đường cho sự phổ cập ở quy mô toàn cầu

Năm 2025 cũng ghi dấu sự chuyển dịch từ các chatbot đơn thuần sang các "tác nhân AI" có khả năng tự lập kế hoạch và thực thi hành động. AI không còn chỉ hỗ trợ, mà trực tiếp tham gia vào vận hành doanh nghiệp, chuỗi cung ứng và quản trị. Những con số về tăng năng suất, giảm chi phí và mở rộng doanh thu cho thấy AI đã bước qua giai đoạn "hào quang công nghệ" để trở thành động lực tăng trưởng thực chất.

Ở cấp độ thị trường, quy mô kinh tế AI toàn cầu tiếp tục mở rộng nhanh chóng, với hàng trăm triệu người dùng thường xuyên. Cuộc đua không chỉ diễn ra trên mặt trận phần mềm mà còn lan sang hạ tầng: Trung tâm dữ liệu, năng lượng và chip bán dẫn trở thành "mặt trận mới" của cạnh tranh công nghệ toàn cầu. AI, vì thế, không chỉ là câu chuyện đổi mới sáng tạo mà còn là vấn đề chiến lược quốc gia.

Quản trị AI: Sáng tạo song hành cùng trách nhiệm

Sự lan tỏa mạnh mẽ của AI đặt ra thách thức chưa từng có đối với hệ thống pháp lý truyền thống. Năm 2025 chứng kiến một cuộc chạy đua chính sách, với hai xu hướng rõ nét: Một bên nhấn mạnh khung pháp lý chặt chẽ để bảo vệ con người và giá trị đạo đức, bên kia ưu tiên sự linh hoạt để tối đa hóa không gian đổi mới.

Liên minh châu Âu tiếp tục khẳng định vai trò "người cầm lái" về chuẩn mực, với việc triển khai Đạo luật AI và các chiến lược ứng dụng AI có trách nhiệm. Mỹ lựa chọn cách tiếp cận mềm dẻo hơn, dựa trên các khung tự nguyện và đối thoại với khu vực tư nhân nhằm duy trì tốc độ đổi mới. Nhiều quốc gia châu Á như Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore chọn các mô hình trung dung, kết hợp thúc đẩy phát triển với quản lý rủi ro theo mức độ tác động.

Trong bức tranh đó, Việt Nam nổi lên như một điểm sáng về cách tiếp cận cân bằng. Việc thông qua Luật Trí tuệ nhân tạo và các khung thí điểm có kiểm soát cho thấy nỗ lực vừa bảo vệ quyền lợi xã hội, vừa tạo không gian sáng tạo bao trùm. Cách tiếp cận "lấy con người làm trung tâm" được các tổ chức quốc tế đánh giá cao, đồng thời góp phần nâng vị thế của Việt Nam trong bản đồ kinh tế số khu vực

Năm bản lề cho tương lai kinh tế số

Nhìn tổng thể, năm 2025 đánh dấu sự chuyển mình quan trọng của nền kinh tế số toàn cầu: Từ tăng trưởng dựa trên kỳ vọng sang tăng trưởng dựa trên niềm tin và quản trị. Tiền kỹ thuật số, AI và khung pháp lý công nghệ không còn là những dòng chảy tách biệt, mà đang hội tụ thành một hệ sinh thái đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa đổi mới, an toàn và trách nhiệm.

Bước sang năm 2026, thách thức lớn nhất không nằm ở việc ai sở hữu công nghệ tiên tiến hơn, mà ở việc quốc gia nào xây dựng được môi trường thể chế đủ tin cậy để công nghệ phát huy giá trị bền vững. Năm 2025, vì thế, có thể được coi là năm bản lề – nơi nền kinh tế số thế giới đặt những viên gạch quan trọng cho chặng đường phát triển dài hạn phía trước.

An Bình

Tham khảo thêm