Thu hút và đãi ngộ nhân tài – Giải pháp đột phá hiện thực hóa mục tiêu Nghị quyết 71

Nghị quyết 71-NQ/TW ra đời trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn hội nhập sâu rộng, nhấn mạnh nhân tài là động lực trung tâm cho sự phát triển. Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc ngày 16/9/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định việc đổi mới đội ngũ nhà giáo, trong đó có chuẩn nghề nghiệp mới, chính sách đãi ngộ gắn với hiệu quả, học bổng thu hút sư phạm, bồi dưỡng năng lực số và bảo đảm đạo đức, danh dự nhà giáo. 

Theo GS.TSKH.BS Dương Quý Sỹ - Chủ tịch Hội đồng Trường Cao đẳng Y tế Lâm Đồng, Ủy viên Hội đồng Quốc gia Giáo dục & Phát triển nhân lực: "Việc thu hút, trọng dụng và đãi ngộ nhân tài không chỉ là yêu cầu tất yếu mà còn là động lực quyết định cho sự phát triển của đất nước".

Trong hơn một thập kỷ qua, nhiều nghị quyết quan trọng đã đề cập trực tiếp đến vấn đề phát hiện và bồi dưỡng nhân tài. Nghị quyết 29-NQ/TW (2013) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục xác định rõ: phải "tạo khung cải cách để nuôi dưỡng và phát triển nhân tài, gắn với chất lượng, chuẩn hóa và hội nhập". Nghị quyết 26-NQ/TW (2018) về công tác cán bộ nhấn mạnh yêu cầu "chủ động tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng sinh viên giỏi, xuất sắc ở trong và ngoài nước", coi đây là giải pháp để hình thành lớp cán bộ chiến lược kế cận. Nghị quyết 52-NQ/TW (2019) về cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 tiếp tục đề cao "hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích, thu hút, sử dụng nhân tài, nguồn nhân lực chất lượng cao".

Tuy nhiên, kết quả đạt được chưa như kỳ vọng. GS Dương Quý Sỹ chỉ ra hàng loạt nguyên nhân: Chưa có một cơ chế chung, thống nhất từ trung ương đến địa phương để triển khai đồng bộ. Các địa phương còn vận dụng chính sách thu hút theo cách riêng, dẫn tới thiếu nhất quán. Sự quan tâm và chủ động trong thực thi chính sách còn hạn chế. Chưa nhận diện đúng khái niệm "nhân tài" và "nguồn nhân lực chất lượng cao". Các đơn vị hành chính công chưa xây dựng được môi trường làm việc phù hợp để nhân tài gắn bó lâu dài. Thiếu cơ chế chung để tôn vinh và đãi ngộ, khiến nhiều nhân tài chưa thật sự an tâm cống hiến.

Theo ông, "các đơn vị hành chính công chưa xây dựng được một môi trường làm việc phù hợp nhằm thu hút nhân tài mang tính bền vững; chưa có cơ chế chung cho sự tôn vinh và đãi ngộ nhân tài để họ gắn bó lâu dài và toàn tâm toàn ý cống hiến". 

Nhân tài trong kỷ nguyên mới – quan niệm và yêu cầu

Khái niệm "nhân tài" vốn đã tồn tại từ lâu trong lịch sử nhân loại, nhưng chưa có sự thống nhất tuyệt đối giữa các quốc gia. Trên thế giới, nhân tài thường được hiểu là người có năng lực đặc biệt trong một lĩnh vực chuyên sâu, thường xuyên đạt thành tích cao và có đóng góp thiết thực cho xã hội.

Tại Việt Nam, quan niệm phổ biến cho rằng nhân tài là người có năng lực vượt trội trong một ngành, có thể đưa ra những ý tưởng sáng tạo, giải quyết vấn đề thực tiễn và đạt thành tích xuất sắc. Tuy nhiên, GS Dương Quý Sỹ nhấn mạnh: nhân tài không chỉ cần tài năng nổi trội mà còn phải có phẩm chất đạo đức và tinh thần cống hiến. "Trong tương lai, nhân tài Việt Nam sẽ luôn được trọng dụng, đãi ngộ, tôn vinh và được xem như những hiền tài của đất nước – vừa có tài vừa có đức, vừa hồng vừa chuyên".

Theo tinh thần Nghị quyết 71, nhân tài trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Họ chính là lực lượng góp phần đưa hệ thống giáo dục quốc dân đạt mục tiêu hiện đại hóa, hội nhập quốc tế và hình thành đội ngũ trí thức, nhà khoa học, chuyên gia có thể cạnh tranh ở tầm thế giới.

Ba điều kiện cơ bản để nhân tài tỏa sáng

Môi trường làm việc chuyên nghiệp và đồng đẳng

Môi trường làm việc là yếu tố tiên quyết bảo đảm nhân tài có thể phát huy hết khả năng. Một hệ thống minh bạch, khoa học, khuyến khích sáng tạo và đề cao hợp tác sẽ giúp nhân tài gắn bó và toàn tâm cống hiến. GS Sỹ khẳng định: "Những thành tựu cao nhất của tài năng phải là những sản phẩm của tập thể". Người đứng đầu tổ chức vì thế phải có năng lực sử dụng nhân tài, biết tạo môi trường tối ưu để cá nhân xuất sắc hòa vào tập thể, tạo ra động lực đổi mới và sáng tạo.

Cơ chế tôn vinh và đãi ngộ xứng đáng

Sự tôn vinh không chỉ dừng ở khen thưởng hình thức, mà còn ở việc trân trọng đóng góp và tạo điều kiện để nhân tài phát huy ý tưởng, năng lực. GS Sỹ nhận định: "Sự tôn vinh cao đẹp nhất là đem đến những thành quả do tài năng vượt trội tạo ra cùng với tập thể cho tổ chức và cộng đồng". Đãi ngộ phải mang tính đa chiều: thu nhập hợp lý, môi trường nghiên cứu thuận lợi, cơ hội phát triển nghề nghiệp, đồng thời khẳng định được vị thế trong xã hội.

Cơ chế chính sách thống nhất và bền vững

Chính sách thu hút nhân tài phải được thể chế hóa thành hành lang pháp lý rõ ràng, thống nhất từ trung ương đến địa phương. Đặc biệt, cần tập trung ưu tiên cho các ngành thiết yếu như giáo dục, khoa học – công nghệ, y sinh học, năng lượng, môi trường và vũ trụ. Song song, cần xây dựng cơ chế bảo vệ nhân tài trước nguy cơ bị cô lập hay triệt tiêu năng lực trong môi trường thiếu hợp tác. Theo GS Sỹ: "Quan điểm và mục tiêu của Nghị quyết 71 chính là động lực tạo ra sự đột phá trong cơ chế đặc cách tuyển dụng, đồng cơ hữu và bổ nhiệm nhân tài vào những vị trí cần thiết; đồng thời xây dựng cơ chế bảo đảm môi trường làm việc chuyên nghiệp, lấy sản phẩm đầu ra làm thước đo giá trị cống hiến của nhân tài". 

"Mỗi trẻ em đều là một nhân tài chưa lớn"

Bên cạnh việc thu hút nhân tài từ nước ngoài, một giải pháp căn cơ và bền vững là đào tạo và nuôi dưỡng nhân tài từ nguồn lực trong nước. Thực tiễn cho thấy, chỉ khi đầu tư lâu dài cho thế hệ trẻ, chúng ta mới hình thành được đội ngũ nhân tài đủ đông và đủ mạnh để phục vụ cho mục tiêu phát triển đất nước.

GS Sỹ đề xuất "Mô hình tháp phát triển nhân tài Vạn hoa": khởi đầu từ việc ươm mầm tài năng ở tuổi học đường thông qua sự phối hợp của gia đình và nhà trường. Trẻ cần được khuyến khích học tập, trải nghiệm, phát huy tố chất và năng khiếu đặc biệt. Ông khẳng định: "Mỗi trẻ em đều là một nhân tài chưa lớn, do vậy nhiệm vụ của gia đình và nhà trường là phải khai phóng những tiềm năng của trẻ, giúp trẻ sẽ trở thành nhân tài đóng góp cho cộng đồng và xã hội sau này".

Ở giai đoạn tiếp theo, nhân tài cần được phát triển qua học tập chuyên sâu, trải nghiệm nghề nghiệp và cống hiến thực tiễn. Sản phẩm của họ không chỉ hữu ích cho cộng đồng mà còn khẳng định giá trị cá nhân trong tập thể. Và ở cấp độ cao nhất, mỗi nhân tài phải có trách nhiệm phát hiện, bồi dưỡng thế hệ kế cận, tạo nên "lăng kính vạn hoa" rực rỡ cho quốc gia.

Thu hút, trọng dụng và đãi ngộ nhân tài vừa là cơ hội, vừa là thách thức đối với Việt Nam trong giai đoạn mới. Để hiện thực hóa mục tiêu của Nghị quyết 71, cần khẩn trương thể chế hóa các chính sách, xây dựng cơ chế đồng bộ, tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, bảo đảm tôn vinh và đãi ngộ nhân tài đúng mức.

GS Dương Quý Sỹ nhấn mạnh: "Tài năng luôn ẩn chứa trong mỗi con người Việt Nam. Nhiệm vụ của chúng ta là khơi dậy và phát huy nguyên khí quốc gia ấy, để cùng đưa đất nước phát triển vượt bậc trong kỷ nguyên mới". 

Thu Trang