Trách nhiệm của Bộ Công Thương khi xảy ra một loạt sai phạm trong phát triển điện mặt trời mái nhà

Điện mặt trời mái nhà phát triển quá “nóng”

Bộ Công Thương mới đây có kết luận về việc rà soát các vấn đề liên quan đến phát triển điện mặt trời mái nhà, qua đó vạch ra một loạt vi phạm tại các công ty điện. Bộ cũng đã yêu cầu Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chủ trì xử lý các hệ thống điện mặt trời mái nhà, các tổ chức và cá nhân có liên quan đã vi phạm các quy định của pháp luật trong quá trình thực hiện phát triển điện mặt trời mái nhà.

Liên quan đến trách nhiệm của Bộ Công Thương - cơ quan quản lý Nhà nước về lĩnh vực này đến đâu, ông Bùi Quốc Hùng, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cho biết, thực hiện chủ trương về phát triển năng lượng tái tạo (NLTT), Bộ Công Thương đã tham mưu cho Chính phủ ban hành một số quyết định với chủ trương khuyến khích phát triển NLTT, trong đó có điện gió, điện mặt trời.

Riêng điện mặt trời có Quyết định 11/2017/QĐ-TTg ngày 11/4/2017 về cơ chế khuyến khích phát triển dự án điện mặt trời và Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg ngày 6/4/2020 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời. Cùng với Quyết định số 13, ngày 17/7/2020, Bộ Công Thương cũng đã ban hành Thông tư số 18/2020/TT-BCT để hướng dẫn việc thực hiện triển khai các dự án điện mặt trời trên toàn quốc.

Sau khi có những chính sách, hướng dẫn các chủ đầu tư, các tổ chức, cá nhân đã tham gia đầu tư phát triển rất nhiều các dự án điện mặt trời. Đến cuối năm 2020, số lượng dự án điện mặt trời đưa vào vận hành đã đạt khoảng 17.000 MW (trong đó dự án điện mặt trời quy mô (Solar Farm) nối lưới là khoảng 9.000MW và điện mặt trời mái nhà khoảng 8.000 MW).

Tuy nhiên, do thời gian có hiệu lực của các Quyết định chỉ đến 31/12/2020 nên trong một thời gian ngắn, điện mặt trời phát triển nóng, gây ra một số tồn tại, vướng mắc, thậm chí cả bức xúc, xuất hiện quá tải cục bộ ở một số địa phương.

Bộ Công Thương vừa qua đã ban hành kết luận về việc kiểm tra, rà soát các vấn đề liên quan đến phát triển điện mặt trời mái nhà. Trong đó, hàng loạt các công ty điện lực có các vi phạm như: Ký hợp đồng mua bán điện có công suất vượt quá công suất trong thỏa thuận đấu nối, trái với quy định của Bộ Công Thương; thỏa thuận, chấp thuận đấu nối hệ thống điện mặt trời mái nhà gây quá tải hệ thống điện là trái quy định của Thủ tướng Chính phủ.

Thỏa thuận đấu nối điện mặt trời mái nhà vượt quá thời hạn quy định; chấp thuận đấu nối, đưa vào vận hành, ký hợp đồng mua bán điện trong khi đã xác định tình trạng quá tải lưới điện và yêu cầu khách hàng cam kết cắt giảm công suất khi lưới điện quá tải - trái quy định của Thủ tướng Chính phủ...

Bộ chưa chấn chỉnh kịp thời

Riêng về trách nhiệm của Bộ Công Thương, ông Bùi Quốc Hùng cho biết, đối với Quyết định 13 về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời và Thông tư 18 của Bộ Công Thương hướng dẫn triển khai điện mặt trời mái nhà, những dự án này có công suất dưới 1 MW và đấu nối vào lưới điện phân phối dưới 35kV và các tấm pin phải lắp trên mái các công trình xây dựng.

Việc thỏa thuận đấu nối, EVN sẽ căn cứ vào các quy định để thỏa thuận, đấu nối với các chủ đầu tư, để được đấu nối vào lưới điện. Theo quy định, những dự án dưới 1 MW Bộ Công Thương không có thỏa thuận về quy hoạch, cũng như không cần cấp giấy phép hoạt động điện lực.

“Theo Quyết định 13, Bộ Công Thương có trách nhiệm tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn để triển khai, thực hiện các dự án cũng như kiểm tra, giám sát và chấn chỉnh khắc phục những sai phạm”, ông Hùng cho biết.

Tuy nhiên, ông Hùng khẳng định, do thời gian thực hiện rất ngắn, từ 17/7 đến 31/12/2020 nên Bộ Công Thương chưa có điều kiện để kiểm tra đồng bộ, chấn chỉnh kịp thời, cũng như chưa sơ kết, tổng kết đánh giá, rút kinh nghiệm cho việc xây dựng chính sách, để đảm bảo cho đúng quy hoạch nhằm có thể quản lý, kiểm soát các dự án.

Nguy cơ thiếu điện

Liên quan đến việc gây quá tải lưới điện một phần còn nằm ở tính mở của Quy hoạch điện VII (tức là quy hoạch đã không kiểm soát đầu ra theo kế hoạch), ông Hùng cho biết: Vấn đề này đã báo cáo rất nhiều lần. Quy hoạch phát triển điện VII có nhiều dự án chậm tiến độ như: Nhà máy nhiệt điện than Sông Hậu, Long Phú,...

“Nếu như không xảy ra dịch COVID-19 thì chắc chắn trong giai đoạn 2020 trở đi chúng ta thiếu điện trầm trọng”, ông Hùng khẳng định.

Chính vì vậy, để đẩy nhanh tiến độ đáp ứng cung cấp điện cho sản xuất, sinh hoạt, bảo đảm an ninh quốc phòng cho đất nước, Bộ Công Thương đã tham mưu trình Thủ tướng bổ sung một số quy hoạch phát triển điện mặt trời cũng như đã phê duyệt, đưa vào bổ sung quy hoạch điện lực tỉnh và bổ sung quy hoạch đối với phát triển điện lực quốc gia một số dự án năng lượng tái tạo nhằm nhanh chóng đảm bảo việc cung cấp điện khi một số nguồn điện đang bị chậm tiến độ.

Trao đổi thêm, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho biết, Bộ thực hiện nghiêm túc các kết luận, những sai sót được sửa dù nó thuộc về tập thể hay cá nhân. Ông Hải khẳng định, Bộ là cơ quan quản lý Nhà nước trong lĩnh vực điện năng, mọi quy định sẽ được thực hiện nghiêm túc.

Phan Trang