Từ chủ trương đến thực thi: Giáo dục phải chuyển động từ cơ sở

Nhiều chuyển động chính sách – nhưng không để “trên nóng, dưới lạnh”

Theo báo cáo tại Hội nghị, năm học 2024–2025 là giai đoạn cao điểm triển khai Kết luận 91 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết 29. Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã tham mưu trình Quốc hội thông qua Luật Nhà giáo và hai nghị quyết quan trọng liên quan đến phổ cập mầm non và miễn, hỗ trợ học phí. Cùng với đó là hàng loạt đề án, kế hoạch phát triển giáo dục được trình Chính phủ, Thủ tướng.

Tuy nhiên, việc triển khai đến cơ sở – nhất là trong bối cảnh sáp nhập đơn vị hành chính, phân cấp quản lý giáo dục – lại đang bộc lộ không ít “nút thắt”. Chính vì vậy, Thứ trưởng Thường trực Phạm Ngọc Thưởng lưu ý: Hội nghị không chỉ là nơi cập nhật chính sách, mà phải trở thành diễn đàn thực chất để các Giám đốc Sở nói lên khó khăn, đề xuất cách tháo gỡ từ thực tiễn.

“Cần đổi mới tư duy và phương thức điều hành, phân cấp, phân quyền một cách hiệu quả. Việc xây dựng thể chế, chính sách chỉ thật sự có giá trị khi gắn với yêu cầu phát triển tại từng địa phương, từng nhà trường”, Thứ trưởng nhấn mạnh. 

Từ chương trình đến lớp học: Vẫn còn nhiều việc phải làm

Năm học 2024–2025, ngành Giáo dục đã triển khai đồng bộ Chương trình giáo dục phổ thông 2018 cho cả 12 khối lớp. Mô hình "một chương trình – nhiều sách giáo khoa" tiếp tục phát huy tác dụng, tạo điều kiện để các nhà trường và giáo viên chủ động hơn trong tổ chức dạy học. Tuy nhiên, thực tế triển khai cho thấy một số khó khăn về phân công giáo viên và tổ chức dạy học các môn học mới vẫn chưa được giải quyết triệt để, nhất là ở những môn tích hợp và môn lựa chọn.

Ở bậc mầm non, Bộ GD&ĐT đang triển khai xây dựng chương trình mới với mục tiêu khắc phục những hạn chế của chương trình hiện hành, đồng thời đảm bảo sự phát triển toàn diện cho trẻ. Các địa phương tiếp tục quan tâm đến mở rộng mạng lưới trường lớp, huy động tối đa trẻ trong độ tuổi đến trường, trong đó đặc biệt chú trọng nhóm trẻ em có hoàn cảnh khó khăn và trẻ khuyết tật. 

Trong lĩnh vực thi cử, kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 đã được tổ chức an toàn, nghiêm túc, với hơn 1,1 triệu thí sinh dự thi. Công tác đề thi được triển khai đúng quy định, bảo đảm yêu cầu bảo mật và độ phân hóa phù hợp cho cả mục tiêu xét tốt nghiệp lẫn tuyển sinh đại học, giáo dục nghề nghiệp. Cùng với đó, chất lượng giáo dục mũi nhọn tiếp tục được giữ vững qua kết quả thi học sinh giỏi quốc gia và các kỳ thi Olympic quốc tế. 

Tăng giáo viên, tăng đầu tư, tăng đồng bộ dữ liệu – nhưng đã đủ chưa?

Theo báo cáo, đến hết năm học 2024–2025, tổng số giáo viên mầm non và phổ thông trên toàn quốc là 1.273.355 người (cả công lập và ngoài công lập), tăng 21.978 giáo viên so với năm học trước. Đây là kết quả từ việc Bộ GD&ĐT phối hợp với Bộ Nội vụ rà soát, đề xuất bổ sung biên chế và chỉ đạo các địa phương thực hiện tuyển dụng theo kế hoạch được giao. Việc này phần nào khắc phục tình trạng thiếu giáo viên và bất cập về cơ cấu đội ngũ trong thời gian qua. 

Song song với đó, mạng lưới trường lớp tiếp tục được quan tâm đầu tư. Số phòng học kiên cố, bán kiên cố tăng lên, cùng với trang thiết bị, đồ dùng học tập được chú trọng mua sắm, nâng cấp. Công tác chuyển đổi số tiếp tục là trọng tâm, với việc hoàn thành kết nối cơ sở dữ liệu toàn ngành – từ mầm non đến phổ thông – vào hệ thống dữ liệu quốc gia về dân cư và bảo hiểm.

Các địa phương, cơ sở giáo dục cũng tích cực triển khai phần mềm quản trị nhà trường, học liệu số và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học theo hướng linh hoạt, hiện đại. Tuy nhiên, mức độ ứng dụng và hiệu quả triển khai vẫn cần được theo dõi, đánh giá kỹ hơn để đảm bảo các công cụ công nghệ thực sự trở thành trợ lực cho đổi mới giáo dục ở cả khâu quản lý lẫn tổ chức dạy học.

Từ kỳ vọng đến hành động: Bộ chủ động, địa phương cần vào cuộc

Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng nhấn mạnh: điều quan trọng không chỉ là tổng kết những việc đã làm, mà là nhận diện những điểm nghẽn trong thực thi chính sách – nơi cách làm cần được rà soát kỹ hơn cả nội dung.

Đặc biệt, trong bối cảnh nhiều địa phương đã và đang thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính, Thứ trưởng lưu ý các Giám đốc Sở cần chủ động đổi mới cách nghĩ, cách làm. Không chỉ điều hành bộ máy lớn hơn, phức tạp hơn, mà còn phải tổ chức thực hiện chính sách một cách linh hoạt, phù hợp với điều kiện địa phương, đảm bảo tính thống nhất nhưng không cứng nhắc.

"Chuyển động chính sách sẽ không có ý nghĩa nếu không có chuyển động trong cách làm", Thứ trưởng nói. "Chúng ta không chỉ làm đúng, đủ, mà còn phải làm thật – thật trách nhiệm, thật hiệu quả, thật gắn với nhu cầu của người dân và yêu cầu phát triển của từng địa phương".

Ông cũng đặt ra yêu cầu rất cụ thể với đội ngũ quản lý các cấp: phải phân cấp đi đôi với phân quyền, trách nhiệm phải rõ, vai trò của giám đốc sở phải được thể hiện như một 'tư lệnh ngành' tại địa phương. Từ tổ chức đội ngũ, xây dựng mô hình trường mới, đến thực hiện chuyển đổi số, triển khai chương trình giáo dục – tất cả đều cần phương thức quản lý mới, tư duy hành động mới.

Xây dựng thể chế và hoàn thiện chính sách là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của toàn ngành trong thời gian tới. Nhưng đó không thể là công việc chỉ của Bộ hoặc các Vụ, Cục. "Chất lượng thể chế sẽ tốt hơn nếu được bồi đắp từ thực tiễn. Mỗi Sở Giáo dục phải là một 'phòng thí nghiệm chính sách' với các phản hồi rõ ràng, chân thực, kịp thời. Có như vậy, luật pháp và chính sách mới đi vào cuộc sống một cách mạch lạc, đồng bộ", Thứ trưởng nói.

Những trao đổi tại hội nghị không chỉ nhằm tổng kết những gì đã làm, mà còn để chỉ ra những gì còn thiếu và chưa làm tốt. Từ đó, từng Giám đốc Sở, từng cán bộ quản lý cần chủ động thay đổi tư duy, cách làm – bởi chính sự chuyển động từ cơ sở mới là chìa khóa cho thành công của mọi cải cách giáo dục.

Thu Trang