Hải quan dự thảo Nghị định ‘siết’ quản lý hàng xuất nhập khẩu qua thương mại điện tử

Việt Nam trong top tăng trưởng thương mại điện tử

Theo Tổng cục Hải quan, Việt Nam hiện nằm trong top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử cao nhất thế giới, với tổng doanh thu thương mại điện tử năm 2023 đạt gần 498.900 tỷ đồng.

Trong đó, tổng doanh thu của 5 nền tảng thương mại điện tử lớn như: Shopee, Lazada, Tiki, Sendo và Tiktok shop lên đến 233.200 tỷ đồng, tăng 53,4% so với năm 2022 (theo số liệu của Metric - Nền tảng số liệu thương mại điện tử dành cho DN). Theo Amazone công bố, doanh thu bán lẻ hàng hóa xuyên biên giới của Việt Nam tăng trưởng trên 20% mỗi năm và dự kiến đạt 256.100 tỷ đồng (hơn 11 tỷ USD) vào năm 2026.

Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đặt ra nhiều thách thức, nhất là việc kiểm soát hàng hóa xuất nhập khẩu qua biên giới. Hiện tại, chưa có quy định cụ thể cho hàng hóa thương mại điện tử, các thủ tục hải quan vẫn dựa trên các loại hình giao dịch thông thường như bưu chính, chuyển phát nhanh, hay đường bộ, đường biển.

Theo Tổng cục Hải quan, thời gian vừa qua, một số đối tượng đã lợi dụng sự thông thoáng về chính sách, sự phát triển của thương mại điện tử, dịch vụ chuyển phát nhanh, dịch vụ ký gửi hàng hóa, hành lý… để thực hiện các hành vi vi phạm.

Dự thảo nghị định mới tập trung vào việc xây dựng cơ chế phối hợp giữa các cơ quan liên quan, áp dụng cơ chế một cửa quốc gia và ASEAN để kiểm soát giao dịch thương mại điện tử và áp dụng quản lý rủi ro dựa trên công nghệ thông tin. Tuy nhiên, tiến độ ban hành nghị định còn phụ thuộc vào việc hoàn thiện hệ thống hải quan số.

Tổng cục Hải quan cũng đã đưa ra các biện pháp kiểm soát chặt chẽ nhằm ngăn chặn tình trạng buôn lậu và gian lận thương mại qua các kênh thương mại điện tử. Bằng việc phối hợp với các lực lượng chức năng khác, cơ quan hải quan sẽ tiếp tục đấu tranh và ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm, bảo vệ người tiêu dùng và chống thất thu ngân sách nhà nước.

Hoàn thiện cơ chế và công nghệ để chính sách vào cuộc sống

Trao đổi với báo chí, ông Đào Duy Tám, Phó cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan, Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính) cho biết: Theo chỉ đạo của Chính phủ, sau khi có hệ thống công nghệ thông tin để phục vụ cho việc quản lý các hoạt động mua bán, giao dịch trên sàn thì khi đó Nghị định này sẽ ban hành và chính thức đi vào cuộc sống. Còn trong giai đoạn hiện nay, khi tham gia vào các hoạt động giao dịch thương mại điện tử, các tổ chức, cá nhân thường mua hàng thông qua các hệ thống giao dịch điện tử, hoạt động vận chuyển hàng hóa được thực hiện thông qua các cái công ty chuyển phát nhanh. 

Cơ quan hải quan luôn tạo thuận lợi cho các hoạt động giao dịch này dựa trên nguyên tắc tuân thủ các thông lệ quốc tế cũng như các Công ước về quản lý đối với hàng hóa vận chuyển, bưu chính chuyển phát nhanh, tuân thủ các tiêu chuẩn miễn thuế tuân thủ theo các quy định về của Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu. 

Bên cạnh đó, cơ quan hải quan cũng tiếp tục rà soát các chủ trương, chính sách để đảm bảo các quy định của hoạt động thương mại điện tử vừa tạo thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân được thực hiện mua bán được nhanh chóng, cũng như là bảo hộ nền sản xuất trong nước.

Đại diện ngành hải quan cho hay, Dự thảo Nghị định có một số nội dung cụ thể như: Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các đơn vị quản lý về chính sách thương mại điện tử, chính sách mặt hàng, thanh toán đối với giao dịch thương mại điện tử nhằm tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại điện tử phát triển đảm bảo sự vận hành thông suốt giữa người mua, sàn giao dịch thương mại điện tử, nhà sản xuất, đơn vị vận chuyển nhưng vẫn đảm bảo được việc quản lý của các cơ quan nhà nước; xây dựng một hệ thống để kiểm soát các giao dịch thương mại điện tử đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu trên nền cơ chế một cửa quốc gia, cơ chế một cửa ASEAN...

Việc ban hành Nghị định còn phụ thuộc tiến độ đầu tư Hệ thống hải quan số. Đồng thời ngành hải quan đang tích cực rà soát lại các chủ trương, chính sách để đảm bảo làm sao các quy định của hoạt động thương mại điện tử vừa tạo thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân được thực hiện mua bán được nhanh chóng, được nhận hàng nhanh, các sàn giao dịch thương mại điện tử có các điều kiện được phát triển ở Việt Nam nhưng đồng thời phải bảo vệ người tiêu dùng cũng như bảo hộ nền sản xuất trong nước.

Theo ông Bùi Trung Kiên, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam VECOM: Việt Nam cần có một hành lang pháp lý đủ mạnh, đủ thông suốt để vừa đảm bảo quyền, lợi, lợi ích chính đáng của người tiêu dùng cũng như các nhà cung cấp, các bên tham gia đồng thời phải đảm bảo quản lý nhà nước, đảm bảo về về an ninh, quốc phòng, phù hợp với các hiệp định, hiệp ước mà chúng ta đã ký kết với song phương, đa phương.

Đối với dự thảo Nghị định về quản lý hải quan đối với sản xuất, nhập khẩu thì rất cần thông tin để bảo đảm quản lý tập trung bao gồm cả thông tin người bán, người mua thông tin, những những hàng hóa, thành phẩm có liên quan, giúp cho tất cả những người cùng tham gia vào, từ những người tham gia trong chuỗi cung ứng cho đến cơ quan quản lý nhà nước ...phòng, chống trục lợi, gian lận và cũng như bảo vệ các giá trị hay là Luật sở hữu trí tuệ.

Bà Đỗ Thị Thu Thủy, Giám đốc Pháp lý và Hải quan, Công ty trách nhiệm hữu hạn chuyển phát nhanh DHL - VNPT cho biết: Hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới có vai trò và ý nghĩa rất lớn đối với doanh nghiệp (DN). Thời gian qua, cơ quan hải quan đã hỗ trợ mạnh mẽ, đồng hành cùng doanh nhiệp trong việc thực hiện thủ tục hải quan.

"Chúng tôi cũng kỳ vọng để Nghị định có thể được ban hành sớm và sớm đưa vào hiệu lực để làm sao giúp là cơ quan hải quan quản lý một cách hiệu quả cũng như đảm bảo tạo thuận lợi thương mại", đại diện DHL-VNPT đề nghị.

Anh Minh